محمد یزدی، رئیس مجلس خبرگان و از فقهای شورای نگهبان قانون اساسی، در واکنش به سخنان حسن روحانی پیرامون نقش شورای نگهبان در انتخابات، گفت که نقش این شورا “تماشا” نیست، “با کسی تعارف” ندارد و از “لحظه نام‌نویسی تا اعلام نتیجه” بر انتخابات نظارت خواهد کرد.
یزدی که در هفدهمین نشست مجلس خبرگان رهبری سخن می‌گفت، اضافه کرد: “امسال دو انتخابات در پیش داریم و با هیچ‌کس هیچ تعارفی نداریم. وزارت کشور، مجری انتخابات و شورای نگهبان، ناظر انتخابات است و نظارتش هم استصوابی است نه تماشایی”.
این عضو فقهای شورای نگهبان همچنین گفت: “مطابق اصولی که طبق متن قانون اساسی است در انتخابات، اجرا با وزارت کشور، و نظارت تصویبی با شورای نگهبان است و ان‌شاءالله که با هم تعامل داشته باشند به خصوص چون دو انتخابات مجلس شورای اسلامی و خبرگان رهبری با هم می‌باشد”.
حسن روحانی، رئیس جمهوری، حدود دو هفته پیش درباره شکل نظارت شورای نگهبان بر انتخابات گفته بود: “شورای محترم نگهبان ناظر است نه مجری. مجری انتخابات دولت است. دولت مسئول برگزاری انتخابات است و دستگاهی هم پیش‌بینی شده که نظارت کند تا خلاف قانون صورت نگیرد. شورای نگهبان چشم است و چشم نمی‌تواند کار دست را بکند، نظارت و اجرا نباید مخلوط شوند باید به قانون اساسی کاملا توجه کرده و عمل کنیم”.
براساس قانون اساسی شورای نگهبان وظیفه نظارت بر انتخابات “مجلس خبرگان رهبری، ریاست جمهوری، مجلس شورای اسلامی و مراجعه به آراء عمومی و همهپرسی” را به عهده دارد. این شورا براساس اصل دیگر همین قانون - که وظیفه تفسیراین قانون را بر عهده شورای نگهبان گذاشته - این نظارت را استصوابی دانسته. مساله‌ای که در سال ۷۱ و از سوی محمد محمدی‌گیلانی، دبیر وقت شورای نگهبان، اعلام شد: “نظارت مذکور در اصل ۹۹ قانون اساسی استصوابی است و شامل تمام مراحل اجرایی انتخابات از جمله تایید و رد صلاحیت کاندیداها می‌شود”.
سخنان حسن روحانی درباره شکل نظارت شورای نگهبان بر انتخابات البته با واکنش از سوی اصول‌گرایان مواجه شد. نمایندگان مجلس، ائمه جمعه و فرمانده سپاه پاسداران از جمله افرادی بودند که به انتقاد از سخنان روحانی در این زمینه پرداختند.
مسئولان شورای نگهبان تاکنون چندین بار درباره انتخابات مجلس آینده و نقشه‌های “فتنه‌گران” برای این مجلس سخن گفته وآن‌ها را به ردصلاحیت تهدید کرده‌اند. از آن جمله احمد جنتی، دبیر شورای نگهبان، اخیرا از نقشه‌های برخی برای راه‌یابی “به هر قیمت” به مجلس سخن گفت: “در انتخابات مشکل شورای نگهبان با کسانی است که هدف آنها نشستن بر کرسی‌های مجلس خبرگان و مجلس شورای اسلامی «به هر قیمتی» است. زیرا آنها شورای نگهبان را مانع خود می دانند… سعی می‌کنیم وظیفه خود را انجام دهیم. امیدوارم با توکل به خداوند بتوانیم به وظایف قانونی خود به درستی عمل کنیم”.
ماه گذشته نیز نجات‌الله ابراهیمیان، سخن‌گوی شورای نگهبان، گفته بود که “قانون انتخابات به خوبی می تواند رفتارهایی راکه در سال ۸۸ و بعد ازآن منشاء بحران بوده، با همان بار حقوقی پوشش بدهد” و این شورا در انتخابات آینده مجلس “هرکسی امنیت نظام را به خطر انداخته باشد یا قواعد بازی انتخاباتی را نادیده بگیرد” از جمله افرادی می‌داند که “التزام او به قانون محل تردید” است. به گفته ابراهیمیان این شورا”رهنمودهای مقام معظم رهبری” را نیز برای تایید صلاحیت کاندیداهامدنظر خواهد داشت.
رهبر جمهوری‌اسلامی دی ماه سال ۸۲ و در اوج اختلاف‌ها میان وزارت کشور و شورای نگهبان درباره انتخابات مجلس هفتم و تشکیل هیات‌های نظارت با اعضای شورای نگهبان دیدار و از عبارت “احراز صلاحیت” برای بررسی صلاحیت کاندیداهای مجلس استفاده کرده بود.
او در این دیدار گفته بود که شورای نگهبان “قهرا باید صلاحیت‌ها را احراز کند”. گرچه به عقیده آیت‌الله خامنه‌ای “صلاحیتی که برای مجلس هست، مشخص شود که چگونه صلاحیتی است. واقعا ببینیم آن مقدار صلاحیتی که برای مجلس در زمینه التزام به قانون اساسی و التزام به دین مبین اسلام و بقیه شرایط وجود دارد، چه اندازه التزامی است. می شود این را یک امرِ مقول به تشکیک دانست که شدت و ضعف دارد”.
آن زمان در نهایت شورای نگهبان با ردصلاحیت نزدیک به نیمی از کاندیداهای انتخابات - از جمله بیش از هشتاد نماینده مجلس ششم - در نهایت حرف خود را به کرسی نشاند و اعتراض‌های محمد خاتمی و مهدی کروبی - رئیس‌جمهور و رئیس مجلس وقت - و درخواست آنها از آیت‌الله خامنه‌ای نیز باعث تغییر نظر این شورا نشد.
