سی‌وپنج سال پیش فکر تدوین و انتشار دانشنامه‌ای پا گرفت که نام آن امروز به عنوان مستندترین مأخذ و منبع پژوهشی بر قله رفیع فرهنگ غنی وکهن ایران و سرزمینهای دیگری که با ما ریشه‌های فرهنگی مشترک دارند چون افغانستان، تاجیکستان، ازبکستان، قفقاز و بخش بزرگی از شبه قاره هند و قسمتی از چین غربی که روزگاری زبان‌های ایرانی در آن رایج بوده و هست می‌درخشد. کار دانشنامه ایرانیکا گردآوری و بازگفتن و شرح تمامی میراث فرهنگی ایران در گسترده‌ترین پهنای جغرافیایی و تاریخی آن است و هدف آن فراهم آوردن پاسخی دقیق و مستند برای همه پرسش‌های مربوط به وجوه مختلف تاریخ و تمدن و فرهنگ این قلمروی وسیع فرهنگی.
سی و پنج سال: دانشنامه ایرانیکا
سی‌وپنج سال پیش فکر تدوین و انتشار دانشنامه‌ای پا گرفت که نام آن امروز به عنوان مستندترین مأخذ و منبع پژوهشی بر قله رفیع فرهنگ غنی وکهن ایران و سرزمینهای دیگری که با ما ریشه‌های فرهنگی مشترک دارند چون افغانستان، تاجیکستان، ازبکستان، قفقاز و بخش بزرگی از شبه قاره هند و قسمتی از چین غربی که روزگاری زبان‌های ایرانی در آن رایج بوده و هست می‌درخشد. کار دانشنامه ایرانیکا گردآوری و بازگفتن و شرح تمامی میراث فرهنگی ایران در گسترده‌ترین پهنای جغرافیایی و تاریخی آن است و هدف آن فراهم آوردن پاسخی دقیق و مستند برای همه پرسش‌های مربوط به وجوه مختلف تاریخ و تمدن و فرهنگ این قلمروی وسیع فرهنگی. هیچ اطلاع اساسی از تاریخ و باستان‌شناسی جغرافیای طبیعی و انسانی و پزشکی و اقتصاد گرفته تا فلسفه وعرفان و موسیقی و زبان‌ها و مذاهب وادبیات و هنرها و فولکلور و حیوانات و نباتات نیست که در ایرانیکا به قلم یکی از برجسته‌ترین متخصصان نیامده باشد.
دانشنامه ایرانیکا در یکی از معتبرترین مراکز علمی جهان، دانشگاه کلمبیا به زبان انگلیسی که رایج‌ترین زبان دنیا است منتشر می‌شود تا استفاده از آن برای عده هر چه بیشتری در دنیا میسر باشد و هیاتی مرکب از هفت تن از دانشمندان بنام ایران‌شناسی از کشورهای امریکا، انگلستان، فرانسه، آلمان، ایتالیا، روسیه و ژاپن بر تألیف به طور کلی نظارت می‌کنند و چهل‌وسه ویراستار مشاور که از میان برجسته‌ترین محققان هر رشته در کشورهای مختلف انتخاب شده‌اند و نام و رشته تخصصی آنان در مجلدات دانشنامه قید می‌شود در گزینش و انتشار مقاله‌ها با آن همکاری می‌کنند. تا امروز بیش از 1600 تن از دانشمندان از سراسر عالم در تألیف مقالات دانشنامه شرکت جسته‌اند.
بخش مهمی از مقالات دانشنامه به پیامدها و دستاوردهای گاه ژرف و دگرگون‌سازی اختصاص دارد که خاستگاه آنها داد و ستدهای فرهنگی و بازرگانی و زدوخوردهای سیاسی ایران با کشورها و قوم‌های مختلف از چینی و هندی تا ترک ومغول و عرب و یونانی و رومی بوده است. در سده‌های اخیر نام فرانسه، آلمان، روسیه، ایتالیا، انگلستان و کشوهای اسکاندیناوی، ایالات متحده، و بسیاری از کشورهای دیگر نیز به این فهرست طولانی اضافه شده است. بررسی کتب و متونی که از این زبان‌ها به زبان فارسی و بالعکس برگردانده شده در شمار مهم‌ترین این مقاله‌هاست که از نمونه‌های آن می‌توان به مقاله‌های مفصل و مستندی که درباره ترجمه‌های شاهنامه و اشعار خیام، مولوی، سعدی، حافظ و دیگر بزرگان شعر و ادب فارسی به زبان‌های مختلف نوشته شده اشاره کرد. از این گذشته تذهیب‌های گوناگون این متون که بخش بزرگی از شاهکارهای هنر نقاشی ایران را به خود اختصاص می‌دهد نیز از نظر دور نمانده است.
مقاله‌هایی که برای ایرانیکا نوشته می‌شوند مراحل متعددی را پشت سر می‌گذارند و سرگذشتی شنیدنی دارند. اگر مقاله به زبانی غیر از انگلیسی نوشته شده باشد پس از آن که به طور کلی مورد تصویب قرار گرفت ابتدا به وسیله مترجمی مسلط به هر دو زبان و آشنا به اصطلاحات و مفاهیم خاص هر مقاله به انگلیسی ترجمه می‌شود و پیدا کردن چنین مترجمانی کار آسانی نیست. سپس از آن مرحله بازبینی و مقابله ترجمه با مقاله اصلی پیش می‌آید تا اطمینان حاصل شود که اشتباهی صورت نگرفته، نکات فنی به درستی ترجمه شده و چیزی از قلم نیفتاده است. این هم کاری است دقیق و دشوار و باید توسط ویراستاران خبره و کاردان صورت بگیرد. البته آشنا بودن کامل ویراستاران با زبان فارسی و مقدمات زبان عربی ضروری است بعضی از ویراستاران ایرانیکا به زبان‌های فرانسوی و آلمانی تسلط دارند و بعضی با زبان روسی آشنا هستند. در مرحله بعدی مقالات اقلاً توسط دو نفر و گاه بیشتر ازهمکاران ایرانیکا بازبینی و ویراستاری می‌شود هم از نظر دقت و صحت مطالب و هم از نظر سبک نگارش و ایجاز و اصول دیگری که ایرانیکا خود را ملزم به رعایت آنها کرده است، مثل آئین نقطه‌گذاری و به کار بردن حروف خوابیده در مورد اسامی کتاب‌ها و مجله‌ها و غیره. به همه این‌ها باید بررسی دقیق منابع و مراجع مذکور در هر مقاله را اضافه کرد تا اطمینان حاصل شود که در آن چه مورد ارجاع مقاله قرار گرفته منتهای دقت و امانت رعایت شده است در مواردی ضروری است که تمام یا بخشی از مقاله از نو نوشته شود. پس از آن، مقاله ویراسته برای مؤلف فرستاده می‌شود تا به سؤالاتی که ویراستاران کرده‌اند پاسخ گوید و تغییراتی را که در مقاله داده شده ببیند و مقاله را با اجازه چاپ آن به دفتر ایرانیکا باز گرداند. پس از طی این مراحل مقاله‌هایی که نوبت چاپ الفبایی آنها فرا رسیده به صورت چاپ شده و مقاله‌های خارج از نوبت الفبایی، در سایت ایرانیکا در دسترس محققان و علاقمندان قرار می‌گیرد.
ایرانیکا تا سال 2000 تنها به صورت چاپ شده منتشر می‌شد. مثلاً هنگامی که مدخل‌های حرف «D» در شرف انتشار بودند نگارش مقاله‌ای که با حرف «P» یا «S» شروع می‌شود در برنامه کار ایرانیکا قرار نمی‌گرفت و با آشکار شدن سودمندی‌های بهره‌گیری از پیشرفت‌های الکترونیکی و اینترنت در نشر دانش و آگاهی، توجه دانشنامه ایرانیکا به لزوم سفارش مقالات خارج ازنوبت الفبایی بیشتر از پیش جلب شد و انتشار مقاله‌های خارج از نوبت الفبایی در سایت ایرانیکا که استفاده از آن به طور رایگان برای همه فراهم است به تحولی بنیانی در کار دانشنامه انجامید و امکانات تازه‌ای برای پژوهش و تحقیق در اختیار آشنایان به زبان و فرهنگ ایران قرار داد.
از نمونه‌های این مقاله‌ها که تعداد آنها به زودی به هزار خواهد رسید می‌توان به مقاله‌های مربوط به سلسله‌های پادشاهی ایران مانند ساسانی و سامانی و سلجوقی و یا مذاهب و آیین‌هایی که ایرانیان در طول تاریخ به آنها گرایش نشان داده‌اند مثل آیین زردتشت و آیین مانی و یا شیوه زندگی اقلیت‌های زردشتی در سرزمینهای دیگر مثل هند و پاکستان و غیره اشاره کرد که بسیاری از آنها هم‌اکنون در سایت ایرانیکا در معرض استفاده پژوهندگان قرار گرفته و مقالات بسیار دیگری نیز منتشر خواهد شد. مقاله‌های متعددی نیز درباره دانشمندان، نویسندگان، شاعران، مورخان، فلاسفه و فقهای ایرانی که هنوز نوبت چاپ الفبایی آنها فرا نرسیده در سایت ایرانیکا قرار گرفته و شماره آنها مرتباً در حال افزایش است.
شاید نیازی به تکرار نباشد که نوشته شدن مقاله‌های ایرانیکا به وسیله خاورشناسان و محققان طراز اول و دقت و وسواسی که در ویرایش آنها معمول می‌شود احتمال خطا و اشتباه را بسیار کاهش می‌دهد و اما فرهنگ و تاریخ هیچ کشوری ثابت و راکد نمی‌ماند و همیشه کشف‌های تازه، اندیشه‌های نو و تحقیقات بی‌سابقه صورت می‌گیرد. با قرار گرفتن مقاله‌ها در معرض دید دانش‌پژوهان و علاقمندان پیش از آن که نوبت چاپ آنها فرا برسد امکان بازبینی و تجدیدنظر در مقاله‌ها فراهم‌تر می‌شود مثلاً نوبت انتشار مقاله‌هایی که امروز تحت عناوین کلی ساسانیان یا صفویه در سایت ایرانیکا قرار می‌گیرد احتمالاً ده یا یازده سال دیگر می‌رسد. در این مدت کتاب‌ها و مقاله‌های تازه‌ای نوشته می‌شود و این پیشرفت‌ها و تحولات در دفتر دانشنامه دنبال می شود و هرگاه تغییری ضروری باشد در صورت چاپی منعکس خواهد شد.
اما باید گفت که بزرگ‌ترین فایده این برنامه این است که زمان تکمیل ایرانیکا را کاهش می‌دهد و بسیاری از مقاله‌های اساسی پیش از آن که نوبت چاپ الفبایی آنها فرا برسد قبلاً نوشته و در اینترنت منتشر شده است و بدین ترتیب انتظار می‌رود که ایرانیکا به جای سی و پنج یا چهل سال دیگر حداکثر تا پانزده سال دیگر به پایان برسد.
گاه‌شماری تاریخ فرهنگ ایران در ایرانیکا
اگرچه مقالات ایرانیکا همه درباره ایران و فرهنگ و ادب و تاریخ ایران است اما در مقاله‌های مربوط به حرف «I» بیشتر از همه حروف دیگر الفبا نام ایران تکرار می‌شود، در این بخش از دانشنامه گذشته از مقاله‌های متعددی که در مورد خطوط کلی تاریخ و فرهنگ و ادب ایران که مؤلفان آنها از میان برجسته‌ترین متخصصان هر رشته انتخاب شده‌اند با دقت و صحت تمام مورد بررسی و تحلیل قرارگرفته، باید به گاه‌شمار دقیق و مفصلی اشاره کرد که در آن تاریخ وقوع رویدادهای بزرگ تاریخی، فراز و فرود سلسله‌های پادشاهی و آغاز و پایان فرمانروایی شاهان و حکم‌رانان، تاریخ تولد و مرگ شاعران، نویسندگان، هنرمندان، تاریخ‌نویسان، دانشمندان و دیگر نامداران ایرانی، منشیان و نویسندگان فارسی زبان هند و ترکیه و بالکان و قفقاز و ترکستان و پژوهندگان، ایران شناسان، سفرنامه‌نویسان و مترجمان روسی و انگلیسی و آلمانی و امریکایی و ژاپنی و غیره از سرآغاز تاریخ در این سرزمین تا به امروز به ترتیب تقویمی ثبت و درج شده است، فراهم بودن گاه‌شمار هم به صورت چاپی و هم در سایت ایرانیکا هدیه بزرگی است به مشتاقان ایران و فرهنگ ایران تا با رویدادهای تاریخی و نامداران سرزمینی که به آن عشق می‌ورزند آشناتر شوند.
انتشار دانشنامه به زبان فارسی
انتشار دانشنامه به زبان فارسی، هم در شمار آرزوهای مکرر به زبان آمد دوستداران ایران و فرهنگ ایران است و هم از هدف‌های آینده مرکز مطالعات ایران‌شناسی دانشگاه کلمبیا. شاید ذکر این نکته بی‌مناسبت نباشد که چون ترتیب حروف الفبایی فارسی با انگلیسی متفاوت است ترجمه مقاله‌های دانشنامه بر اساس ترتیب الفبایی خالی از اشکال نخواهد بود و از این گذشته وفور اصطلاحات فنی و فقدان معادل‌های مناسب و همچنین فراوانی شماره مراجع و منابعی که به زبان‌هایی غیر از زبان فارسی است کار را دشوارتر می‌کند، اما این‌ها همه مانع از توجه روزافزون دانشنامه به این نکته نیست که جای چنین مجموعه مدونی درباره ایران و فرهنگ ایران به زبان فارسی خالی است و باید برای آن چاره‌ای اندیشیده شود.
در سال‌های اخیر تعدادی از مقاله‌های دانشنامه به انتخاب خود مترجمین به فارسی برگردانده شده که از نمونه‌های آن می‌توان به مقاله‌های مربوط به «جامه و پوشاک» در کتابی حدود 500 صفحه، مقاله‌های مربوط به انقلاب مشروطه در کتابی حدود 200 صفحه، مقاله های مربوط به داستان نویسی در ایران در کتابی حدود 200 صفحه، مقاله‌های مربوط به روابط ایران و آلمان در کتابی درحدود 250 صفحه، و مقاله های مربوط به خوشنویسی در کتابی در حدود 140 صفحه اشاره کرد. اگر چه دانشنامه ایرانیکا بر انتخاب و انتشار ترجمه‌ها نظارتی ندارد، اما با توجه به هدف اصلی «ایرانیکا» یعنی اشاعه فرهنگ ایران و فراهم کردن موجبات بهره‌گیری علاقمندان و محققان از مقاله‌ها زحمات مترجمان دلسوز و امین را قدر می‌شناسد.
شاید یکی از بزرگ‌ترین ویژگی‌های «ایرانیکا» که تأیید و ستایش ایرانیان را از هر گروه و هر رده به ایرانیکا هدیه کرده استقلال مالی، مذهبی و سیاسی، و بی طرفی و حقیقت جویی آن از آغاز تأسیس تا امروز بوده است. اتکای ایرانیکا که از کمک مسلم و منظم هیچ مؤسسه‌ای برخوردار نیست، همیشه به پشتیبانان و فرهنگ دوستانی بوده که کار ایرانیکا را در پژوهش و ثبت و انتشار تاریخ و تمدن ایران و شناساندن فرهنگ غنی ایران به جهانیان ارج می‌نهند و مشتاق به‌وجود آمدن مرجعی قابل اعتماد درباره وجوه گوناگون فرهنگ و تاریخ و ادب و هنر ایران‌اند و با کمک‌های مالی خود و یا ترتیب دادن برنامه‌ها و گردهمایی‌ها به تأمین بودجه مورد نیاز « ایرانیکا» یاری می‌رسانند.
هفته جهانی ایرانیکا
نهالی که سی‌وپنج سال پیش، در سال 1972 با آرزوی دور کردن گزند باد و باران از بنای بلند فرهنگ ایران کاشته شد، امروز درخت تناوری است که در دل میلیون‌ها ایرانی عاشق ایران و فرهنگ ایرانی در سراسر جهان ریشه دارد، عاشقان مسلمی که از هیچ کوششی برای هرچه بیشتر شناساندن فرهنگ ایران به جهانیان و پشتیبانی از دانشنامه ایرانیکا که آن را شناسنامه و سند هویت ایرانی می‌دانند، فروگذار نمی‌کند. دوستانی که در همه این سال‌ها در کنار دانشنامه ایستاده‌اند و هر بار در پشتیبانی از آن طرح نویی درانداخته‌اند.
به ابتکار همین دوستان و پشتیبانان هفته اول ماه مه 2008 « هفته جهانی ایرانیکا » نامیده شد و به همت بلند آنان در طی این هفته در بیش از 36 شهر جهان دانش‌پژوهان و محققان و همکاران دانشنامه در جلساتی که در معتبرترین دانشگاه‌ها و کانون های فرهنگی برگزار شده بود درباره این طرح عظیم و تکرار ناشدنی سخن گفتند، سودمندی‌های بیرون از شمار آن را در پیشبرد مطالعات ایران‌شناسی برشمردند و نقش آن را در شناساندن میراث غنی فرهنگ ایرانی یادآور شدند. استقبال از این برنامه بسیار بیش از حدی بود که انتظار می‌رفت، هرچند قرار بود که این جلسات به منظور آشنایی هر چه بیشتر با دانشنامه ایرانیکا برگزار شود، اما برخی از سخنرانان با چنان شوری سخن گفتند که برخی از حاضران به صرافت طبع چکی هم به نشانی دانشنامه فرستادند.
هفته جهانی ایرانیکا از روز پنج‌شنبه اول ماه مه با مراسمی که به همت دکتر جلیل دوستخواه در شهرBrisbane، ایالت کوئیزلند استرالیا، به لطف دکتر فریدون وهمن در دانشگاه کپنهاک در دانمارک، همت خانم مونا خادمی در دانشگاه جرج تاون واشنگتن دی سی و کوشش آقای پرویز نظامی در انجمن ارمنیان ایرانی مقیم نیویورک برگزار گردید، آغاز شد. روز جمعه دوم ماه مه انجمن دهخدا و بخش اسلامی موزه پرگامون برلین با همکاری آقای جهانگیر حسین‌پور میزبان مراسم سی وپنج سالگی ایرانیکا بودند. در این مراسم پروفسور Claus-Peter Haase مدیر موزه پرگامون، پروفسور Werner Sundermannاستاد دانشگاه برلین، و پروفسور جلال خالقی مطلق، ویراستار تنها طبع انتقادی شاهنامه، درباره نقش دانشنامه ایرانیکا در شناساندن فرهنگ ایرانی در معنای وسیع تاریخی و سیاسی آن سخن گفتند. در این روز دانشگاه Northwestern Illinois شهر شیکاگو به همت دکتر حمید اکبری، دانشگاه ایالتی Sagainaw در ایالت میشیگان به لطف دکتر بیدگلی و دکتر کمال سجادپور، دانشگاه ایالتی آریزونا در شهر Tuscan به همت و پشتکار دکتر کامران تلطف، دانشگاه برکلی در کالیفرنیای شمالی با همکاری خانم و آقای دکتر الهی و آقای رضا معینی و انجمن فرهنگی شباهنگ در فیلادلفیا به همت دکتر محمد رفیع میزبان فرهنگ ایران و دانشنامه ایرانیکا بودند. روز شنبه دانشگاه سیدنی در استرالیا و دانشگاه مریلند در ایالت بالتیمور، به همت دکتر کریمی حکاک، مدیر مرکز ایران‌شناسی دانشگاه مریلند و همکاری خانم مونا خادمی، مراسم سی و پنج سالگی دانشنامه ایرانیکا را برگزار کردند. در دانشگاه مریلند دکتر نریمان فروردین نایب رئیس و Provost دانشگاه، دکتر شیرین عبادی برنده جایزه صلح نوبل سال 2002 و دکتر امیدوار درباره نقش ایرانیکا در حفظ و گسترش فرهنگ ایران سخن گفتند.
روز یک‌شنبه دوستان دانشنامه و دانش‌پژوهان ایرانی درشهر برلین یک بار دیگر به دعوت کانون مهندسین و متخصصین ایرانی آلمان، و آقای دکتر ناصر کنعانی گرد هم آمدند و به تفصیل از دانشنامه و نقش آن در توسعه و گسترش مطالعات ایران‌شناسی سخن گفتند. در این روز همچنین مراسم سی وپنج سالگی ایرانیکا به همت آقای محمد فاضل در دانشگاه کنکوردیای شهرمونترآل، و همزمان با آن با حضور دکتر کیوان نجم آبادی در خانه ایران در میشیگان و نیز به لطف آقای محمد سودی در شهر ملبورن استرالیا برگزار شد. گفتنی است که آقای دکتر جلیل دوستخواه، استاد پیشین دانشگاه اصفهان و پژوهشگر ارجمند ساکن استرالیا، در هر سه برنامه‌ای که در این کشور برگزار شد شرکت کرد و گذشته از صحبت درباره ایرانیکا به پرسش‌هایی که علاقه مندان درباره دانشنامه و شیوه کار آن می‌کردند پاسخ داد. یاران و پشتیبانان دانشنامه در شهر لندن به همت آقای دکتر رضا قاسمی، در شهر پاریس به پشتکار آقای حمید اشراق، عضو هیأت امنای ایرانیکا، روز دوشنبه پنجم ماه مه را به دانشنامه ایرانیکا اختصاص دادند و فرصت مغتنمی فراهم کردند که در آن یکبار دیگر پیشرفت‌های دانشنامه درحضور ایران‌شناسان و پشتیبانان فرهنگ ایران مرور شود و برای برخی از مشکلاتی که هنوز سخت‌جانی می‌کنند چاره‌ای اندیشیده شد.
پروفسوراحسان یارشاطر، عبدالحمید اشراق وپروفسور گنجبخش
روز سه‌شنبه پنجم ماه مه نوبت شهر نیویورک و مرکز ایران‌شناسی دانشگاه کلمبیا بود که سی‌وپنج سالگی ایرانیکا را طی مراسمی در دانشگاه نیویورک برگزار کنند. در این برنامه آقای دکتر احسان یارشاطر، بنیان‌گذار دانشنامه، طی سخنان کوتاهی از همکاری مؤلفین مقاله‌ها که دانش و تخصص آنها پشتوانه اعتبار بین‌المللی دانشنامه است و همچنین ویراستارانی که در مرکزمطالعات ایرانی دانشگاه کلمبیا با دانشنامه همکاری می‌کنند، سپاسگزاری کرد و از ایرانیان فرهنگ دوست خواست که در سال‌های آینده نیز هم‌چنان در کنار دانشنامه باقی بمانند و دانشنامه را در نیل به هدف بزرگی که در پیش رو دارد یاری دهند و همزمان با نیویورک در شهر ژنو نیز مراسم هفته ایرانیکا با شرکت چند پژوهشگر نامدار با همکاری خانم منیر پروین و خانم منیر خمسی برگزار شد.
در روز چهارشنبه هفتم ماه مه باز هم سه قاره اروپا، آسیا و امریکا میزبانان هفته جهانی ایرانیکا بودند. در برنامه‌ای که در سوئد به همت دکتر فروغ حاشابیکی در دانشگاه اپسالا برگزار شد، پروفسور Bo Utas استاد ممتاز دانشگاه اپسالا، وکتر کارینا جهانی، رییس بخش زبان های ایرانی دانشگاه اپسالا، و دکتر فرهاد شاکلی، استاد زبان کردی این دانشگاه درباره مقاله های متعدد، متنوع، و دقیق دانشنامه ایرانیکا درباره شاخه‌های مختلف زبان‌های ایرانی سخن گفتند، و به لزوم انتشار هرچه بیشتر این قبیل مقاله ها اشاره کردند.. هفته جهانی ایرانیکا در دوبی به همت آقای منوچهر هوشمند، و همکاری اعضای انجمن دوستداران ایرانیکا با شرکت دکتر فریدون وهمن، استاد دانشگاه کپنهاگ و پژوهشگران دیگربرگزار گردید. آقای هوشمند در روز دوم ماه مه هم ضیافت مجللی در هتل هایت دوبی با شرکت هنرمندان نامی، شهره آغداشلو و هوشنگ توزیع به نفع ایرانیکا برگزار کرده بود. بخشی از این برنامه به حراج فرش و آثار هنری اختصاص داشت که درآمد حاصله از آن پس از کسر هزینه ها در اختیار دانشنامه قرار خواهد گرفت.
اجرای مراسم سی‌وپنج سالگی ایرانیکا در دانشگاه راتگرز در نیوجرسی به همت دکتر مینو ورزگر، حُسن‌ختامی بود بر برگزاری هفته جهانی ایرانیکا در سراسر جهان. در این مراسم دکتر Steven Diner رئیس دانشگاه، دکتر Phillipe Yeagle رئیس دانشکده علوم و ادبیات و دکتر Virginia Tiger رئیس گروه آموزشی زبان و ادبیات انگلیسی شرکت داشتند و درباره ایرانیکا و اهمیت آن در شناساندن فرهنگ و تاریخ و ادبیات ایران به دانشجویان امریکایی و غیر امریکاییانی که در دانشگاه‌های امریکا به تحصیل و تحقیق اشتغال دارند، به خصوص در دانشگاه راتگرز که از نظر تنوع ملیت‌ها در صدر دانشگاه‌های امریکا قرار دارد به تفصیل اشاره کردند. هفته جهانی ایرانیکا از سال آینده به پیشنهاد یاران و پشتیبانان دانشنامه در نخستین هفته فروردین هر سال برگزار خواهد شد و از هم اکنون مقدمات آن در بسیاری از شهرهای جهان فراهم شده است.
در کنار مراسمی که در شهرهای مختلف جهان به مناسبت سی و پنج سالگی ایرانیکا برگزار شد، و تنها به برخی از آنها در این نوشته نمونه وار اشاره شده است، در لس انجلس نیزیاران و پشتیبانان دانشنامه در روز چهارم ماه مه برای سپاس از دست اندرکاران نگارش و انتشار این اثر بزرگ علمی بزرگ ترین برنامه فرهنگی ایرانی سال 2008 را به مدیریت خانم هماسرشار، و همکاری خانم ها نسترن اخوان، شیدخت حکیم زاده، آرام خراباتی، الهام خراباتی، دکتر هما محمودی، اختر معتمدی، مریم سیحون، لیلی شمس، و آقای شان فاضلی برگزار کردند. روز پیش نیز خانم نسترن اخوان میهمانی باشکوهی در خانه خود به مناسبت سی و پنج سالگی ایرانیکا ترتیب داده بود.
این برنامه، که در یکی از سالن های تئاترشهر لس انجلس برگزار شد، با نمایش یک ویدیوی مربوط به ایرانیکا و همراه با آهنگی بس دلنواز ساخته همایون خسروی آهنگساز و نوازنده چیره‌دست چلّو که خود آنرا روی صحنه اجرا و تقدیم دکتر یارشاطر کرد آغاز شد.سپس شاهرخ مشکین قلم، هنرمند نامدار ایرانی که از یاران دیرین ایرانیکاست، با همکاری کارین گونزالس و ساناز پرتوی “رقص اسطوره ها” را که بر اساس داستان هایی از شاهنامه فردوسی و خمسه نظامی طراحی و تنظیم کرده بود، برای نخستین بار به روی صحنه آورد، و آقای بیژن پاکزاد، طراح سرشناس بین المللی، یک دوره سیزده جلدی دانشنامه را با امضای دکتر یارشاطر در یک حراج صامت به مبلغ 50000دلار خریداری کرد. در پایان دکتر یارشاطر با حضار دربار ایرانیکا سخن گفت و سپس دو لوحه سپاس ایرانیکا را، به ترتیب به شاهرخ مُشکین قلم برای قدردانی از زحماتی که در راه حفظ و اعتلای هنر رقص و هنرهای نمایشی کشیده است، و به عباس حجت‌پناه مستند ساز برای کوشش در راه حفظ تاریخ معاصر هنر و ادب ایران از طریق فیلمسازی هدیه کرد.
پشتیبانی از دانشنامه ایرانیکا
دوستداران فرهنگ ایران در طی سالیانی که از آغاز کار دانشنامه ایرانیکا می گذرد همیشه کوشیده اند که با جلب پشتیبانی مؤسسات و افراد فرهنگ دوست نیازهای مالی دانشنامه را که به ویژه با انتشار مقالات خارج از نوبت الفبایی بسیار افزایش یافته تأمین کنند. این کمک ها همراه با مبالغی که دانشگاه کلمبیا در اختیار دانشنامه قرار داده، همیشه منبع اصلی تأمین هزینه های دانشنامه بوده است.
آن چه عزم ایرانیان فرهنگ دوست را به حمایت از دانشنامه راسخ تر می کند، تأیید و پشتیبانی مؤسسات علمی بین المللی، مثل « American Council of Learned Societies » و هم چنین « Union Academique Internationale » از دانشنامه ایرانیکاست. حسن توجه این آکادمی بین المللی بر اساس گزارش هایی که از عده ای از دانشمندان خواسته بودند به اندازه ای بود که بدون این که از طرف دفتر دانشنامه تقاضایی شده باشد، کمک مالی خود را از سالی 1500 دلار به 10000 دلار در سال افزایش دادند. اهمیت این افزایش با توجه به این که دانشنامه ایرانیکا عضو این آکادمی نیست و از آن مهم تر این که آکادمی بودجه زیادی در اختیار ندارد، آشکارتر می شود، و تنها اعتبار علمی دانشنامه ایرانیکا موجب این توجه استثنایی شده است.
بنیاد ملی علوم انسانی امریکا « National Endowment for Humanities »که طی 28 سال گذشته همیشه از ایرانیکا حمایت کرده، در گزارش سال 1992 خود بودجه دانشنامه را از کمال صرفه جویی “نخ نما” (threadbare) خوانده است. کمک این بنیاد همیشه مشروط به این بوده که بخش مهمی از بودجه از منابع خصوصی تأمین شود. توجه به این نکته همیشه ایرانیان فرهنگ دوست را به پشتیبانی از دانشنامه برانگیخته است. و درست در همین جاست که باید دست یاری دوباره ای به سوی همه ایرانیانی که در طی این سالیان در کنار دانشنامه و یاور آن باقی مانده اند دراز کنیم، و از آنان بخواهیم که ایرانیکا را در کار عظیم ثبت و انتشار گنجینه غنی فرهنگ ایران تنها نگذارند، با کمک های مالی خود دانشنامه را در رساندن این بار عظیم به مقصد یاری دهند، و فرهنگ دوستان دیگر را نیز به یاری دانشنامه فراخوانند. کمک به دانشنامه ایرانیکا در امریکا و کانادا مطابق قانون مشمول معافیت مالیاتی است.
Encyclopaedia Iranica Foundation
Center for Iranian Studies
450 Riverside Drive, No. 4
New York, NY 10027
- نشانی سایت ایرانیکا
www.iranica.com
- نشانی توزیع کننده دانشنامه
Eisenbrauns Inc
P.O. Box 275,
Winona Lake IN 46590-0275
Phone (574) 269-2011
Fax (574) 269-6788
نظر برخی از دانشمندان درباره دانشنامه ایرانیکا
« دانشنامه ایرانیکا گرانقدرترین و گسترده ترین اثری است که در قرن بیستم در زمینه تاریخ و فرهنگ ایران از دوران باستان تا عصر حاضر پدید آمده است. »
P Harper مسئول بخش باستانی خاور نزدیک در Metropolitan Museum of Art New York
« دانشنامه ایرانیکا شاهکاری است شکوهمند. هیچ طرح پژوهشی دیگری در سراسر مطالعات خاورمیانه وجود ندارد که به اندازه این اثر شایسته پشتیبانی باشد. »
R. N. Frye استاد دانشگاه هاروارد، در Journal of the American Oriental Society
«انبوهی است باورنکردنی از اطلاعات عالمانه درباره ایران و فرهنگ و تمدن ایرانی و روابط این فرهنگ با فرهنگ های دیگر. »
R. Motahedeh استاد دانشگاه هاروارد، در Middle East Journal
« کمک به ادامه کار و انتشار منظم ایرانیکا وظیفه اخلاقی هر ایرانی است. »
شیرین عبادی، دانشگاه مریلند، ماه می 2008
برگرفته ار” فصلنامه ره آورد” شماره 83 ویژه تابستان