چهرزاد فرامرزی
محمد رضا شجریان، بزرگترین استاد آواز سنتی ایران، همیشه از رویاروئی آشکار با روحانیون حاکم بر کشور دوری می کرد به همین دلیل، زمانی که در اعتراض به دولت از رادیو وتلویزیون دولتی خواست آوازهای وی را پخش نکند، و البته به همین دلیل با استقبال طرفدارانش روبرو شد، خیلی عجیب به نظر رسید. صدا و سیمای دولتی نیز این درخواست را پذیرفت.
آنچه شجریان را به انجام این عمل واداشت، سرکوب خشونت بار معترضان به انتخابات 22 خرداد توسط دولت بود. انتخاباتی که به باور شجریان و میلیون ها ایرانی دیگر، دور دوم ریاست جمهوری را از راه تقلب به محمود احمدی نژاد هدیه کرد.
شجریان در یک مصاحبه تلفنی با آسوشیتدپرس گفت: «بعد از آنچه رخ داد، به آنها گفتم هیچ راهی (برای توافق) وجود ندارد و آنها را به تنظیم شکایت در صورت ادامه پخش آثارم تهدید کردم.»
ناآرامی های سیاسی ایران، برخوردهای فرهنگی را نیز به دنبال داشته است و صدها موسیقی دان، هنرپیشه، کارگردان، شاعر و نویسنده به دلیل سرکوب مخالفان و بازداشت صدها نفر از مردم برعلیه دولت سخن گفته اند. در جریان یک رویداد خجالت آور برای دولت، دختر فیلمساز مشاور فرهنگی احمدی نژاد نیز به بهانه سرکوب های داخلی در ایران، در ماه اکتبر از آلمان تقاضای پناهندگی کرد.
دولت نیز با متهم کردن هنرمندان به وابستگی و دنباله روی از «دشمنان» خارجی و اعمال سخت گیری های بیشتر برآثار هنری برطبق معیارهای ایدئولوژیک، در مقام پاسخگوئی برآمد. جلوی فعالیت هنری و یا مسافرت خارج از کشور برای بیش از 100 نفر از هنرمندان گرفته شده است. برخی دیگر نیز بازداشت شده اند.
جواد شمقدری، مشاور هنری احمدی نژاد، هنرمندان را به ممنوع کردن حضور در فستیوال های فیلم تهدید کرد. او گفته بود: «دشمن که از اجرای طرح خود در به راه انداختن یک انقلاب مخملی ناکام شده است، در تلاش برای ناآرام نگهداشتن اوضاع از طریق فعالیت در رویدادهای هنری خارجی و سینمائی است.»
یکی از تهیه کنندگان تلویزیون می گوید از زمان انتخابات اخیر، دولت به طور غیررسمی از فعالیت هنرمندانی که به نظر آن غیرقابل پذیرش هستند، در برنامه های تلویزیونی جلوگیری کرده است.
وی که به دلیل تبعات احتمالی نخواست نامش فاش شود، گفت: «آنها به ما می گویند فهرست هنرپیشه هائی را که می خواهید استفاده کنید به ما بدهید. وقتی این فهرست را ارائه می کنیم، به ما می گویند چند تا از هنر پیشه ها مناسب حضور نیستند.»
این تهیه کننده گفت رؤسای تلویزیون ملی ایران حتی مانع از پوشیدن لباس سبز – رنگ جنبش معترضان- توسط کسانی می شوند که در تلویزیون ظاهر می شوند و حتی کار را تا جائی پیش برده اند، که صحنه هائی را که هنرپیشگان در آن لباس های سبز به تن دارند و مربوط به قبل از زمان انتخابات است، از فیلم سانسور می کنند.
در ایران، مخالفت هنرمندان معنائی بیش از اعتراض سیاسی چهره های مشهور دارد: چنین مخالفت هائی، تأثیر فراوان در میان توده های مردم می گذارد. هنر و فرهنگ جایگاه خاصی نزد ایرانیان دارد. آنها در مهمانی های خانوادگی با صدای بلند شعر می خوانند و یا با نواختن سنتور، آوازهای خوانندگان معروف خود را می خوانند.
جمهوری اسلامی از زمان انقلاب سال 1357، عرصه را بر ارائه آثار هنری تنگ کرده است، اما هنرمندان می گویند فشارهای پس از انتخابات اخیر، سخت ترین سرکوب طی دوره های اخیر بوده است.
شجریان گفت: «اکنون به دلیل ایستادگی اغلب هنرمندان در برابر آنها، (فشارها) بسیار بیشتر است. آنها فعلاً خیلی با احتیاط عمل می کنند. اما می دانم که در آینده میان هنرمندان و دولت رویاروئی درخواهد گرفت.»
شجریان و سایر هنرمندان پس از انتخابات اخیر، به ارسال پیام هائی از طریق هنر خود مشغول بوده اند. شجریان در ماه سپتامبر، آواز «زبان آتش و آهن» را بر اساس یک شعر بسیار مشهور سرود. در این آواز آمده است: «سلاحت را زمین بگذار. بیا، بنشین، بگو، بشنو سخن، شاید فروغ آدمیت راه در قلب تو بگشاید.»
شجریان در آخرین تور اروپائی خود در تابستان گذشته، آواز «برادری در اتحاد» را اجرا کرد. این آواز در پی اتحاد ایرانی ها با یکدیگر است.
وی گفت: «این پیامی است که همواره برای مردم ایران داشته ام: اینکه چگونه یکدیگر را دوست داشته باشیم، چگونه برای دیگری خوب و مهربان باشیم. البته الان یک معنای مهم تر پیدا کرده است.»
یکی دیگر از شاعران پرآوازه ایرانی به نام سیمین بهبهانی نیز شکوائیه خود را سر داد. او در آخرین اثرش می گوید: «فریاد، ضرب و شتم و حمام خون را متوقف کنید. شیون اشک بار آفریدگان خدا را متوقف کنید. از برباد دادن گستاخانه کشورم دست بردارید.»
بیش از 100 شاعر ایرانی، با بیان اینکه از زمان پس از انتخابات، آثار بسیاری هنرمندان مشمول سانسور شده و عده دیگری از آنها نیز به حبس و زندان تهدید شده اند، اقدام به تحریم جشنواره ادبیات دولتی کردند. ده ها کاریکاتوریست و مستندساز نیز ظرف ماه های گذشاته از حضور در فستیوال های هنری پایتخت خودداری کرده اند.
کارگردانان و هنر پیشه های صنعت سینمای ایران نیز که جایگاه بین المللی خاصی دارند، با حضور سبز در جشنواره های فیلم بین المللی، خشم مقامات در داخل را برانگیخته اند.
جعفر پناهی فیلمساز که برای مدت کوتاهی در جریان تظاهرات خردادماه تحت بازداشت قرار گرفته بود، با پوشیدن یک شال سبز در جشنواره تابستانه مونترال کانادا شرکت کرد. ظاهراً به همین دلیل، مسوولان مانع از سفر خارجی وی برای شرکت در یک جشنواره بین المللی فیلم در ماه اکتبر و نیز برخی دیگر از برنامه های وی شدند.
هنگامیکه محسن مخملباف فیلمساز ایرانی، در ماه اکتبر جایزه هنری یک عمر تلاش را از جشنواره فیلم حقوق بشر نورنبرگ دریافت کرد، این جایزه را به مهدی کروبی، یکی از دو نامزد مخالف شکست خورده در انتخابات ریاست جمهوری تقدیم کرد.
اما آنچه بیشتر در جشنواره نورنبرگ خبرساز شد، درخواست پناهندگی دختر مشاور فرهنگی احمدی نژاد بود.
نرگس کلهر 25 ساله پس از نمایش فیلم کوتاه خود تحت عنوان «دارخیش» که برگرفته از رمان کوتاه فرانک کافکا است و به شرح اتاق شکنجه و خالکوبی نشانی از جرایم زندانیان بر روی بدنشان می پردازد، درخواست پناهندگی کرد. هرچند وی این فیلم را یکسال پیش ساخته بود، اما به گفته خودش از زیرپا گذاشته شدن حقوق بشر که رویه معمول در کشورش است، متأثر شده است.
وی در مصاحبه تلفنی از آلمان گفت: «مطمئناً فکر می کنم یک ایرانی باید در شرایط خاصی باشد تا بخواهد چنین فیلمی را بسازد. من می توانستم به جای این فیلم، یک فیلم عاشقانه بسازم و چنین فیلمی می توانست بسیار آسانتر باشد و داستان شادتری داشته باشد. باید دید چرا من دست به کار ساخت چنین فیلمی شدم.»
مهدی کلهر که از پناهندگی دخترش خشمگین و شرمسار شده بود، مخالفان ایران را به حمایت از تلاش های دخترش در به چالش کشیدن دولت متهم کرد. آقای کلهر ظرف یک سال و نیم گذشته تماسی با دخترش نداشته است.
به گزارش خبرگزاری دولتی ایرنا، وی گفت: «این مسأله، یکی از مظاهر جنگ نرم و رسانه ای است که مخالفان به راه انداخته اند.»
نرگس کلهر گفت اتهامات پدرش خنده دار هستند. وی گفت: «25 سال است که می خواهم بدانم این دشمنان چه کسانی هستند.»
منبع: سیاتل تایمز- 14 نوامبر
