امید صالحی
در حالی که علیرضا ملکیان معاون مطبوعاتی وزارت ارشاد “بعید” دانسته که “تشکل های سیاسی موجود پایگاه رسانه‌یی نداشته باشند” اصلاح طلبان فاقد رسانه از جمله نهضت آزادی، ملی مذهبی ها، حزب مشارکت، مجاهدین انقلاب اسلامی با توجه به این که امکان نقد دولت در صدا و سیما هم وجود ندارد، به اینترنت روی آورده اند. هر چند وابستگان دولت، با راهی که به بودجه عمومی دارند، هر روز گستره جدیدی را در اختیار می گیرند.
چنان که گفته می شود طرفداران میرحسین موسوی سایت “کلمه” را به مدیریت دکتر محمد رضا تاجیک تاسیس کرده اند. البته فعالیت این سایت که هفته قبل آغاز به کار کرد پس از دو روز متوقف شد و مسوولین سایت وعده دادند که این سایت دوباره از ابتدای هفته آینده آغاز به کار کند.
سایت خبری دیگری که از ابتدای هفته تاسیس شده “خرداد” است. موسسین این سایت خود را “طرفداران اصلاحات ساختاری” معرفی کرده و قصد دارند اخبار مربوط به انتخابات و ورود احتمالی عبدالله نوری را منتشر کنند. گفته می شود در صورت ورود خاتمی به انتخابات، هم سایت کلمه و هم سایت خرداد به حمایت از او خواهند پرداخت.
از سایت های خبری دیگری که اصلاح طلبان در اختیار دارند می توان به “یاری نیوز” اشاره کرد که ستاد حامیان خاتمی است. این سایت که به حزب مشارکت نزدیک و پشتیبان مالی آن هم همین حزب است از تابستان امسال همزمان با دعوت 88 فعال سیاسی از خاتمی برای ورود به عرصه انتخابات افتتاح شد. حزب مشارکت در حال حاضرسایت خبری”نوروز” را به عنوان ارگان رسمی در اختیار دارد.
سایت های “آفتاب” و “شهاب نیوز” نیز که به حسن روحانی و همکارانش نزدیک هستند از دیگر سایت های خبری محسوب می شوند که مطالب آن ها کمابیش به اصلاح طلبان نزدیک است. آفتاب، از ابتدای سال جاری به حزب اعتدال و توسعه واگذار شد.
سایت موسسه باران و سایت نواندیش که به حزب جوانان ایران، از جمله احزاب اصلاح طلب و حامی خاتمی است.
اصلاح طلبان در حالی به فضای مجازی روی آورده اند که بسیاری از رسانه هایی که ممکن بود از سوی آنان برای انتخابات مورد استفاده قرار گیرد طی سه سال گذشته توقیف شده اند. از جمله می توان به شرق، هم میهن، اخبار، آینده نو، شهروند امروز، نیمروز، نسیم صبا و حدود بیست نشریه دیگر اشاره کرد.
کارشناسان می گویند معدود رسانه های باقی مانده از جمله اعتماد ملی و روزنامه کارگزاران و هفته نامه امید جوان هم با خطر توقیف مواجه هستند. چنان که این خطر روزنامه های مستقلی را نیز تهدید می کند که گاه گاه اخبار اصلاح طلبان را انتشار می دهند.
علاوه بر این، تغییر در مدیریت رسانه هایی همچون ایلنا، ایسنا و ایلنا سبب شده است که چهره های مستقل از این رسانه ها حذف شوند.
اصولگرایان و این همه رسانه
برخلاف اصلاح طلبان، جناح راست با فراوانی رسانه مواجه است.
روزنامه هایی همچون رسالت، کیهان، ایران صبح، ایران عصر، خورشید، وطن امروز، همشهری صبح، همشهری عصر، روزنامه حزب الله، آفرینش، جام جم، جمهوری اسلامی، جوان، حمایت، خبر، سیاست روز، قدس، هموطن سلام و نشریات غیر روزانه دیگری از جمله هفته نامه میهن، یالثارات، صبح صادق، پرتو، امین جامعه و… همگی در خدمت اصولگرایان قرار دارند.
همزمان روزنامه خورشید هم که به ظاهر سازمان تامین اجتماعی صاحب امتیاز آن است در واقع اولین روزنامه ای است که از سوی دولت با کاغذ نفیس و گرافیک زیبا منتشر می شود. مدیر مسوول و رئیس شورای سیاست گذاری این روزنامه محسن احمدی است. حداقل حقوق تحریریه این روزنامه 600 هزار تومان است که حدود 60 درصد از حقوق خبرنگاران روزنامه های دیگر بیشتر است. همچنین در بدو ورود به تمام اعضای تحریریه این روزنامه یک لپ تاب داده شد.
از سوی دیگر طبق دستوری رسمی تمام شرکت‌های وابسته به شرکت سرمایه‌گذاری تامین اجتماعی( شستا) که در بورس سهام دارند موظف شده اند روزنامه خورشید را به عنوان روزنامه رسمی خود انتخاب کنند و آگهی‌های بورس را تنها به این روزنامه بدهند.
البته این روزنامه نتوانسته جایی برای خود باز کند و حتی صحبت از احتمال توقف فعالیت آن می رود. در چنین شرایطی بود که مهرداد بذرپاش، مدیر عامل سایپا و نفر اول حزب رایحه خوش خدمت روزنامه وطن امروز را منتشر کرد. این روزنامه به تاسی از کیهان با سیاست سیاه نمایی در مورد دوران اصلاحات و نوشتن اخبار بی پایه علیه رقیبان، سعی دارد مخاطبان شایعات و غیبت های سیاسی را جلب کند. به گفته یک کارشناس مطبوعاتی نوشته های یک شماره وطن امروز برای توقیف آن از سوی دادستانی و هیات نظارت بر مطبوعات کافی بود اما همچنان که کیهان به علت وابستگی به بیت رهبری از مصون اهنین برخوردارست، این روزنامه ها هم از رانت خاص رییس جمهور بهره مند شده است.
خبرگزاری های فارس، ایرنا، مهر، ایسکا نیوز، پانا، و سایت هایی مانند صبح نیوز، رجا، فرارو، مردمک، تابناک، بازتاب آنلاین، عصر ایران، فردا نیوز، بازیاب، منشور نیوز، عدالتخانه، البرز، برنا نیوز، جهان نیوز همگی در اختیار جناح راست هستند که مهم ترین مشخصه شان این است که دارای امکانات مالی بوده و حقوق های کافی به کارکنان خود می دهند. همان امری که بین اصلاح طلبان مفقودست. شاخه های مختلف جناح راست به محض آن که موقعیتی به دست می آورند دست به کار رسانه تازه ای می شوند. از کارکنان این رسانه ها نقل می شود که مشکل آن ها نیروی انسانی است نه حقوق. جز آن که سفرهای خارج و زیارتی و دیگر جوایز و امکانات وام گیری هم در اختیار کسانی است که به این موسسات بپیوندند. امری که در جناح رقیب تقریبا محال است.
بودجه و وابستگی ها
در تقسسیم بندی داخلی جناح راست گفته می شود سایت هایی همچون فردا، عصر ایران و نشریاتی همچون مجموعه نشریات همشهری، روزنامه فرهنگ آشتی، مشق آفتاب و برخی دیگر توسط قالیباف حمایت می شوند.
سایت جهان نیوز هم که در دسترسی به اخباری که حتی گاهی روزنامه کیهان هم آنها را در اختیار ندارد، شهره است، توسط زاکانی، نماینده مجلس اداره می شود.
سایت های تابناک و فرارو از جمله موفق ترین رسانه های متعلق به بخش هائی از جناح راست هستند.
روزنامه هایی همچون خورشید، کیهان، وطن امروز، رسالت، سیاست روز، جوان و سایت هایی از جمله منشور، عدالتخانه، رجا، نوسازی و هفته نامه هایی همچون یالثارات، پرتو، شما، جام و غیره نیز که اساس سیاست خود را بر حمایت از دولت گذاشته اند، از بودجه های عمومی برخوردارند. برخلاف نشریاتی مانند جام جم که گرچه از امکانات وسیع صدا و سیما برخوردارست و با جناح راست همساز می زند اما حامی بی چون و چرای دولت نیست.
گفته می شود بزودی روزنامه ای با نام ایرانیان [که قبلا متعلق به کمال حاج سیدجوادی بود و چند شماره هم منتشر شد] اینک به صاحب امتیازی و مدیر مسوولی بیژن نوباوه نماینده مجلس هشتم، به زودی به جمع مطبوعات حامی دولت خواهد پیوست. همزمان سایت فاش رسما توسط صفار هرندی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی افتتاح شده که اساس کارش مانند ستون ویژه همان روزنامه ای است که صفارهرندی قبل از وزارت به کار در آن مشغول بود، کیهان. دبیر این سایت، مصطفی خادم المله، عضو تحریریه روزنامه کیهان و مدیر سابق مرکز اطلاع رسانی ریاست جمهوری و از مدیران سایت ایرنا است.
محمد رضا باهنر، نائب رئیس مجلس و مهمترین حامی دولت در مجلس نیز به زودی روزنامه ای منتشر خواهد کرد. این روزنامه که مجوز آن 29 آبان امسال صادر شد، “پیشرفت” نام دارد. باهنر این روزنامه را ارگان حزبی که در آینده تاسیس خواهد کرد، معرفی کرده است؛ حزب “پیشرفت و عدالت”.
محمد رضا باهنر نایب رییس مجلس پیش از این وعده داده بود اولین پیش شماره روزنامه پیشرفت تا قبل از 22 بهمن امسال منتشر شود ولی به نظر می رسد از جمله بند و بست های پشت پرده همین باشد که این کار فعلا منتفی شده است.
اما فصلنامه راهبرد فرهنگ به مدیریت محمدرضا مخبر دزفولی که از جمله هواداران دولت احمدی نژاد است اعلام داشته که تا انتخابات حداقل 4 شماره منتشر خواهد کرد.
در کنار راه اندازی و حمایت مالی از این نشریات، دولت برای اعمال فشار و ایجاد محدودیت بر رسانه های منتقد به شیوه های دیگری نیز روی آورده است که بعد از تغییراتی در خبرگزاری کار و دانشجویان، تغییر عمده خبرگزاری پانا از آن جمله است. احسان مقدم که در تاریخ 25 تیر امسال به عنوان مدیرعامل خبرگزاری کانون دانش‌آموزی (پانا) به طور رسمی فعالیت خود را آغاز کرد ه بود با فشار مقام های آموزش و پرورش برکنار شد.
علی جعفری مدیرمسوول وسردبیر سایت خبری البرز نیز پس از 3 سال فعالیت در این سایت ازاین پایگاه اطلاع رسانی خداحافظی کرد و به جای او مهدی گیوکی که مسوول یکی ازسرویس های روزنامه جوان است بعنوان مدیرو سردبیر جدید البرز انتخاب شد. گفته می شود این سایت به سردار طلایی از اعضای شورای شهر تهران وابستگی دارد.
سردار سعید قاسمی رئیس خانه آمریکای لاتین که در دفتر ریاست جمهوری تاسیس شده، سایت هایی همچون”عدل روم”، “رجا”، “عدالتخانه”، “مبارزین”، “نوسازی”، “انصار نیوز”، و بیش از هزار وبلاگ تحت عنوان “وبلاگ نویسان مسلمان” برای حمایت از دولت نهم و احمدی نژاد تاسیس کرده است.
دولت در عین حال برای محدود کردن فعالیت قالیباف، شهردار تهران که از او به عنوان کاندیدای بالقوه در انتخابات یاد می شود، نشریاتی همچون همشهری جوان، همشهری امارات، تهران امروز، همشهری عصر و بسیاری دیگر را با توقیف های دائم و موقت مواجه کرده است؛ در همین راستا فعالیت خبرگزاری شهر نیز محدود شده است.
تحت تاثیر همین فشار ها حسین انتظامی مدیر عامل سابق موسسه همشهری اقدام به تاسیس سایت “خبر آنلاین” کرد. او به زودی روزنامه “روشن” و نشریات موسسه “خبر” را منتشر خواهد کرد.
سایت الف نیز از جمله سایت های موفق جناح راست است که به احمد تووکلی نزدیک است. این سایت سال گذشته یک چند به دلیل انتقاد از دولت و علی کردان وزیر سابق کشور فیلتر شد، اما پس از مدتی با دستور رییس قوه قضاییه کار خود را از سرگرفت.
همچنین بر اساس اخباری که شنیده می شود هفته نامه “آتیه” به صاحب امتیازی سازمان تامین اجتماعی که با تغییر روند انتشار قرار بود همزمان با خورشید به صورت روزنامه منتشر شود با تکمیل کادر تحریری خود با چند ماه تاخیر تا قبل از عید منتشر خواهد شد تا بتواند در انتخابات اثرگذار باشد.
سایت پارسینه نیز از سوی اسفندیار رحیم مشائی رئیس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری راه اندازی می شود که ناگفته پیداست بودجه آن از کجا تامین می شود و مطالبش به چه اموری اختصاص دارد. چنان که محمد جهرمی، وزیر کار هم که از حدود دو هفته قبل ستاد تبلیغات خود را برای انتخابات ریاست جمهوری در تهران افتتاح کرده قصد دارد سایت خبری جدیدی تاسیس کند. جهرمی اخیرا با چند مصاحبه تلاش کرده تا چهره منقدانه از خود نشان دهد و چه بسا در انتخابات آینده نقش کاتالیزور را به عهده گیرد و به ظاهر رقیب احمدی نژاد شود.
در محافل مطبوعاتی شایع است حامیان دولت وحدت ملی در میان جناح راست نیز برنامه ای برای تاسیس یک سایت خبری دارند. این سایت خبری از سوی چهره های سیاسی میانه رو آن جناح حمایت خواهد شد.