کمپین بین المللی حقوق بشر در ایران اعلام کرد روز دوشنبه ۱۸ بهمن ماه ـ تنها چند روز پس از آنکه گزارشگر ویژه سازمان ملل نسبت به اعدام های پنهانی در “زندان وکیل آباد” ابراز نگرانی کرده بود ـ ۱۰ تن دیگر به اتهاماتی نظیر “حمل”، “نگهداری” و “خرید و فروش” مواد مخدر، به صورت پنهانی و دسته جمعی در زندان وکیل آباد اعدام شده اند.
بنا به این گزارش 5 تن از اعدام شدگان روز هجده بهمن ۱۳۸۹ دارای ملیت افغانی بوده اند.
یک فعال حقوق بشر در مشهد، با تائید این خبر در مصاحبه با روز جزئیات بیشتری از این اعدام ها را فاش کرده است. او با بیان اینکه “بیش از 1000 زندانی در زندان وکیل آباد مشهد هم اکنون به اتهامات مرتبط با مواد مخدر به مجازات اعدام محکوم شده اند” می گوید: “اعدام ها بدون اطلاع خانواده و متهم و بدون ابلاغ تاییدیه دیوان عالی انجام شده است”.
این فعال حقوق بشر تلاش های بین المللی در راستای جلوگیری از این اعدام ها را “ناکافی” می داند و از گزارشگران سازمان ملل متحد می خواهد جهت بررسی وضعیت این زندانها به ایران سفر کنند.
این مصاحبه در پی می آید.
منابع حقوق بشری از اعدام 10 نفر به صورت مخفیانه در روزهای گذشته گزارش داده اند. شما چه اطلاعی از این اعدام ها دارید؟
دیوان عالی کشور دستور اجرای حکم را به دادستانی مشهد فرستاده و دادستانی مشهد هم بدون اطلاع به خانواده و یامتهم و بدون ابلاغ تاییدیه دیوان عالی، دستور اجرای اعدام ها را به مسئولان زندان وکیل آباد اعلام و مقدمات اجرای حکم را آماده کرده است. حتی قبل از اجرای حکم، گواهی فوت نیز برای زندانی ها صادر شده است. یعنی برای آدم زنده گواهی فوت صادر شده. بنا به اطلاع ما تنها چند ساعت قبل از اجرای حکم زندانی ها رااز بند های مختلف جمع کرده و برای غسل قبل از اعدام و نوشتن وصیت نامه به بند 6.1 برده و سپس هم اعدام ها را به صورت دسته جمعی و در یک ردیف اجرا کرده اند.
به نظر شما مقامات قضایی به چه علتی از اعلام اعدامهای زندان وکیل آباد خودداری می کنند؟
اول آنکه گزارش هایی منتشر شده که نشان میدهد در زندان های دیگری به جز زندان وکیل آباد نیز اعدام های پنهانی و گسترده اجرا میشود؛ مانند زندان بیرجند که هفته گذشته محسنی اژه ای، دادستان کل کشور آن را تایید کرد. زندان تایباد نیز نمونه ی دیگر از زندانهایی است که احکام اعدام در آن به صورت مخفیانه به اجرا در می آید. اما علت اصلی اینکه این اعدام ها اعلام نمی شود، تعداد بسیار زیاد اعدام ها، خصوصا در زندان وکیل آباد مشهد و زندان بیرجند است. به علت همجواری با افغانستان تعداد بسیار زیادی محکوم به اعدام در این زندان ها نگهداری میشوند. بدون شک اعلام رسمی اعدام های صورت گرفته در مشهد، بیرجند و تایباد، آمار اعدام های ایران را بسیار زیاد و حتی چهار رقمی خواهد کرد. به همین خاطر است که از اعلام این اعدامها خودداری می شود. از طرفی تا کنون هیچ یک از اخبار این اعدام ها که توسط رسانه های غیردولتی منتشر شده، توسط مقام های دولتی و قضایی جمهوری اسلامی تکذیب نشده و در چندین مورد تلویحا تایید هم شده است. علت دیگر هم به نظر می رسد ناشی از وجود شهروندان افغانی در بین اعدام شدگان باشد که در صورت اعلام عمومی، برای جمهوری اسلامی مشکلات دیپلماتیکی به همراه دارد. هرچند که اعدام های پنهانی دولت نیز در بسیاری موارد افشا شده و باعث بروز اعتراضاتی از سوی شهروندان افغان و دولت این کشور شده است.
بر اساس اخبار این افراد در ارتباط با اتهامات مرتبط با مواد مخدر اعدام شده اند. در طول ماه گذشته و همزمان با آغاز موج جدید اعدام ها، بسیاری از فعالان حقوق بشری در ایران از اینکه افرادی هم با جرایم سیاسی در بین اعدام شدگان باشند ابراز نگرانی کرده اند. آیا این احتمال وجود دارد که افراد سیاسی هم در میان اعدام شدگان زندان وکیل آباد وجود داشته باشد؟
تا حالا گزارشی در مورد اینکه اتهام افراد اعدام شده سیاسی باشد، به بیرون از زندان درز نکرده است. تا جایی که ما اطلاع داریم، این موضوع دست کم در مورد زندان وکیل آباد صحیح نیست.
فعالان حقوق بشر در داخل و نهادهای بین المللی مدافع حقوق بشر در این راستا چه تلاشهایی کرده اند؟ به ویژه اینکه در میان اعدام شدگان تعدادی از اتباع کشورهای همسایه نیز وجود دارد؟
تا کنون تلاشهای خوبی انجام گرفته است. تا آنجا که در یک گزارش، گزارشگر ویژه اعدام های خودسرانه، شتابزده و فراقانونی سازمان ملل به موضوع اعدام های پنهانی در زندان وکیل آباد اشاره شد. اما این موضوع کافی نیست و باید تلاش ها تا جایی ادامه داشته باشد که گزارشگران سازمان ملل از زندان وکیل آباد مشهد و خصوصا بند چهار و پنج این زندان، زندان بیرجند و زندان تایباد دیدن کنند. یا اینکه جمهوری اسلامی را ملزم به پاسخگویی و توقف این اعدام های مخفیانه و دسته جمعی کنند.
بازتاب این اعدام ها در میان مردم مشهد چگونه است؟
با اجرای هر نوبت از این اعدام ها، همه چهارده هزار زندانی مشهد متوجه می شوند و بدین ترتیب این موضوع به خارج از زندان نیز منتقل می شود. این اخبار خصوصا در طبقات محروم جامعه به سرعت پخش میگردد و حتی در طبقات کم سواد مشهد هم بازتاب های بسیار منفی ایجاد کرده است. حتی آنهایی هم که اتفاقا با مجازات اعدام هم موافق هستند، این اعدام ها را محکوم و آن را عاملی برای ایجاد ارعاب در میان افکار عمومی ارزیابی می کنند. در حقیقت حکومت از اجرای اعدام های غیر سیاسی، اهداف سیاسی را دنبال می کند. هر چند در بسیاری از موارد خبر اعدام ها را اعلام هم میکند، اما در مواردی برای جلوگیری از افزایش آمارهای رسمی اعدام ها، خبر اجرای این اعدام ها را رسما تایید و یا تکذیب نمی کند. با این حال همچنان به روند اعدام های غیرقانونی و مخفیانه در زندان مشهد و زندان بیرجند ادامه می دهد.
آیا آماری هم از اعدام های مخفیانه در اختیار دارید؟
طبق برآورد ها و اطلاعاتی که توسط نهاد های حقوق بشری مختلف در دو سال اخیر جمع آوری شده، از زمان حضور آقای محسنی اژه ای و دستور وی برای اعدام های گسترده، دست کم و در مدت یک سال و نیم اخیر پانصد زندانی در مشهد به صورت مخفیانه و دسته جمعی اعدام شده اند. بیشترین آمار اعدام ها هم به تابستان امسال و خصوصا مرداد و شهریور باز میگردد. به عنوان مثال تنها در یک روز در تاریخ 27 مرداد، 67 زندانی به صورت گروهی و مخفاینه اعدام شده اند.
گفته می شود تعداد بیشتری از محکوم شدگان به اعدام در زندان وکیل آباد منتظر اجرای حکم هستند. شما به آمار چهارده هزار زندانی در این زندان اشاره کردید. چه تعداد در این میان محکوم به اعدام هستند؟
بیشترین تعداد محکوم شدگان به اعدام در بند 5 زندان مشهد نگهداری می شوند. در بند های دیگر هم بعضا زندانیان محکوم به اعدام وجود دارند. اما در مورد آمار تقریبی، می شود گفت دست کم هزار و طبق گفته خیلی از زندانی ها تا دو هزار زندانی محکوم به اعدام در این زندان وجود دارند. احکام بسیاری از اینها هم در طول سالهای گذشته صادر شده است و هر لحظه امکان اجرای آن وجود دارد. البته در دو سال اخیر به علت افزایش اعدام ها، از آمار زندانی های محکوم به اعدام در این زندان کم و به آمار اعدام شده ها افزوده شده، ولی همچنان احکام اعدام در دادگاه های شتابزده و کوتاه مدت با روند بسیار نگران کننده ای در حال صدور هستند.
