ام. بهادر کومار
شرکت رئیس جمهور پاکستان، آصف علی زرداری در کنفرانسی در تهران در باره تروریسم که در 25 ژوئن برگذار شد انباشته از نماد های سیاسی ناخوشنودی نسبت به آمریکا بود، اما چندان اهمیتی نداشت تا وقتی که زرداری پس از سه هفته به تهران برگشت که این را باید به عنوان نشانه استراتژی مبارزه جویانه پاکستان نسبت به آمریکا تلقی کرد.
این دومین بار طی سه هفته است که رهبر ایران، آیت الله علی خامنه ای، زرداری را به حضور پذیرفته است، که خود نشانه اهمیتی است که ایران برای تغییر سیاست خارجی پاکستان قائل است.
عربستان سعودی قبلا سعی کرده بوده با یک حرکت دیپلماتیک از شرکت زرداری در کنفرانس تهران جلوگیری کند. ریاض روز جمعه برای بار دوم نگرانی خود را از نزدیکی ایران و پاکستان بیان کرد. عبدالعزیز الغدیر، سفیر عربستان سعودی در پاکستان، قبل از سفر زرداری به تهران در اسلام آباد با وی تماس گرفت.
عربستان سعودی به خوبی می داند که با نزدیکی ایران و پاکستان «تعادل نیرو در خلیج فارس» تغییر خواهد کرد. این نزدیکی نظریه سعودی ها را مبنی بر اینکه بنیان سیاست در خاورمیانه را تضاد شیعه و سنی تشکیل می دهد، بی اساس می سازد.
وزرات خارجه پاکستان در بیانیه ای گفته است که سفر زرداری به تهران بخشی از سیاست کلی این کشور در همکاری با کشورهای همسایه در زمینه مسائل منطقه ای و برقراری صلح است.
از طرف دیگر ایران تاکید کرده است که مذاکرات زرداری در تهران با محمود احمدی نژاد، که هفته پیش دو بار با او ملاقات کرده است، بیشتر مسائل اقتصادی بوده است. ولی تعجب آور است که مساله افغانستان در هیچ کدام از این مذاکرات به عنوان موضوع مطروحه ظاهر نشده است، در حالیکه مقامات پاکستان در اسلام آباد گفته بودند که موضوع اصلی گفتگو های تهران مساله افغانستان و خروج نیروهای آمریکا از این کشور و بخصوص موضوع پایگاه های دائمی آمریکا در افغانستان است.
ولی نحوه برخورد ایران حاکی از آن است که کلیه مطالب مورد مذاکره بسیار حساس بوده و هیچ یک از طرفین مایل به اظهار نظر در مورد آن نیستند. مسائل امنیتی مسلما یکی از موضوعات مورد مذاکره بوده است.
زرداری در این زمینه پیشنهاد کرده است نیروی پاسدار مرزی متشکل از نیرو های سه کشور ایران، پاکستان وافغانستان تشکیل شود تا با قاچاق مواد مخدر مبارزه کند.
یک روز پس از بازگشت زرداری از تهران، رحمان مالک وزیر کشور پاکستان از کشف مخفیگاه سلاح های ساخت اسرائیل در کراچی خبر داد. او گفت این سلاح ها از خارج به کراچی آورده شده است. وزارت اطلاعات ایران در کراچی در سال های اخیر بسیار فعال بوده است.
زرداری به احمدی نژاد گفت پاکستان ایران را به چشم یک “دوست و بازیگر منطقه ای مهم” نگاه می کند.
خامنه ای نیز در توصیه ای به زرداری گفت که “دشمن واقعی” مردم پاکستان و اتحاد ملت پاکستان غرب و بالاتر از همه آمریکاست. زرداری همچنین در پاسخ گفت که پاکستان ایران را به عنوان “الگوی مقاومت و پیشرفت” می نگرد.
در بیانیه پاکستان آمده است که خامنه ای و زرداری “شرایط افغانستان را به خصوص در ارتباط با خروج نیروهای آمریکا از آن کشور” مورد بحث قرار داده اند. در بیانیه آمده است که زرداری موارد زیر را به رهبری ایران یادآور شده است:
· پاکستان از حامد کرزی، رئیس جمهور افغانستان در تلاش هایش برای برقراری صلح حمایت می کند.
· پاکستان از طرح “پیشنهادی افغانستان” با رهبری افغانستان برای صلح حمایت می کند.
· پاکستان آماده است تا در “ظرفیت سازی” برای نهاد های افغانستان همکاری کند.
· افغانستان نباید پس ازخروج نیروهای غربی از این کشور تبدیل به صحنه نبرد نمایندگان کشورهای مختلف شود.
هم ایران و هم پاکستان “منافع حیاتی” در ثبات افغانستان دارند.
در زمینه اقتصادی زرداری پیشنهاد ایجاد یک منطقه آزاد میان کشورهای همسایه و امکان استفاده از واحد پول مشترک میان آنها را مطرح کرد. البته کلیه این پیشنهادات جنبه مقدماتی داشته و مستلزم مطالعات بیشتر است.
احمدی نژاد همچنین به پاکستان اطمینان داد که احداث خط لوله گاز میان دو کشور را تا پایان سال 2012 تا مرز پاکستان به اتمام رساند. لیکن احداث این خط لوله در طرف پاکستان هیچ پیشرفتی نداشته است. مطالعات انجام این پروژه تازه شروع شده است و تازه در اوائل سال آینده می تواند شروع شود.
خط لوله گاز ایران به پاکستان، که به خط لوله صلح معروف است، بیشترین منفعت را برای پاکستان دارد و گفته می شود تا 50 درصد از نیاز های انرژی این کشور را برآورده می کند.
از دیدگاه ایران، رابطه نزدیک با پاکستان یک امتیاز محسوب می شود، بخصوص در شرایط فعلی که متحد سنی این کشور یعنی عربستان سعودی در حال رقابت با قدرت ایران در منطقه است. روابط امنیتی نزدیک تر ایران و پاکستان کمک خواهد کرد تا بقایای سازمان تروریستی ضد ایرانی جندالله نیز، که در سیستان و بلوچستان فعالیت می کند، متلاشی شود.
برای پاکستان هم، با توجه به فشار هایی که از سوی آمریکا به آن کشور وارد می شود، ایران یک «متحد طبیعی» محسوب می شود. از نظر عملی، همکاری اطلاعاتی میان دو کشور به پاکستان کمک می کند تا ماموران مخفی آمریکا را که در خاک پاکستان فعالیت می کنند شناسایی کند.
واقعیت آن است که دو کشور علی رغم منافع مغایر در مساله افغانستان، نگرانی های مشترکی نیز دارند. ایران دیگر مانند سال های 1990 محل اختفای طالبان نیست. طالبان در عرض دهه گذشته تغییر ماهیت داده و تهران اکنون می تواند آن را به عنوان یک جنبش مقاومت ملی نگاه کند. به نفع ایران است که طالبان به موضع خصمانه خود علیه آمریکا ادامه دهد و همچنان با نیروهای آمریکا در افغانستان در تعارض باشد. از سوی دیگر گلبدالدین حکمتیار، رهبر مقاومت ملی افغانستان اکنون دوست مشترک ایران و پاکستان به شمار می آید.
هر دو کشور ایران و پاکستان اکنون صلح به رهبری حامد کرزی را به هرگونه صلح دیگری که به ابتکار آمریکا حاصل شده باشد ترجیح می دهند. هر دو کشوراز امکان ماندگاری پایگاه های نظامی آمریکا در افغانستان نگران هستند. البته در این میان ایران منتظر خواهد ماند تا مطمئن شود نزدیکی پاکستان به این کشور تنها یک اقدام تاکتیکی نیست که بر اثر فشار آمریکا انجام شده باشد. ایران همچنین می داند که با توجه به رابطه دیرینه و نزدیک پاکستان و عربستان سعودی، موضع گیری پاکستان در تعارضات منطقه به نفع ایران نمی تواند چندان واقعی باشد.
منبع: آسیا تایمز - 19 ژوئیه 2011
