آیت‌الله امامی‌کاشانی در خطبه‌های نماز جمعه تهران با اشاره به آنچه “حرمت دستیابی به بمب هسته‌ای” می‌نامید، خطاب به کشورهای غربی گفت: “نسبتی که شما به ما می‌دهید کذب و دروغ است و همه بدانند که هر اخلال و اشکالی در مذاکرات پدید آید بر گردن ۱+۵ است؛ این نکته‌ای مهم و برخواسته از همه قدرتی است که در کشور وجود دارد.” او همچنین با اشاره به نامه اخیر وزیر امور خارجه به همتایان خارجی‌اش اضافه کرد: “این نامه به این اشاره دارد که ما از حقوقمان کوتاه نخواهیم آمد و بر آنچه دنیا قبول دارد عمل کرده‌ایم.”
محمد نهاوندیان رئیس دفتر حسن روحانی و سرپرست نهاد ریاست‌جمهوری، نیز دیروز در دیدار با سفیر جدید نروژ در تهران با بیان اینکه گفت‌وگوهای ایران و ۱+۵ نمی‌تواند تا ابد ادامه داشته باشد، با به نتیجه رسیدن مذاکرات در مدت زمان مشخص شده تأکید کرد و خواستار ایفای نقش بیشتر اعضای اتحادیه اروپا و نروژ در این زمینه شد.
بعد از انتشار نامه محمدجواد ظریف که خطاب به وزیران خارجه کشورهای جهان ارسال شد، نارضایتی از وضعیت مذاکرات هسته‌ای و زمزمه احتمال شکست آن بلندتر شده است. بر اساس خبری که هفته گذشته در رسانه‌های ایران منتشر شد، محمد جواد ظریف در این نامه نوشته بود: “همانگونه که در این مذاکرات در مقابل مطالبات نامشروع و تحقیر آمیز ایستادگی کرده و آنرا قاطعانه رد می‌کنیم، جمهوری اسلامی ایران در همین راستا راه حل هائی عملی، متوازن و واقع گرایانه ارائه کرده است.” او اضافه کرده بود: “محدودیت ها نباید شامل محدودیتهای بی دلیلی که هدف از آن محدود کردن برنامه غنی سازی ایران تا حد یک برنامه نمایشی است بشود. چنین چیزی نه عملی و نه واقع گرایانه است.” وزیر خارجه ایران همچنین به مانع بزرگ دیگری که در راه دستیابی به توافق وجود دارد نیز اشاره کرده بود: “رفع تمام تحریم ها جزء اساسی هر توافقی است اما برخی نسبت به دست کشیدن از این ابزار غیر انسانی، غیر قانونی و غیر سازنده حتی به بهای مخاطره افکندن تمام فرایندی که ایجاد اطمینان کرده و شفافیت را تضمین می نماید، تردید دارند. تعلق خاطر شدید به تحریم ها نه تنها در مسیر حصول به یک توافق جامع دراز مدت ایجاد مانع کرده، بلکه موجب شده حتی پس از انعقاد برنامه اقدام مشترک نیز نتواند اعتماد مردم ایران را مجددا جلب کند.”
این نامه در واقع دو مانع اصلی در توافق نهایی را بصورت خلاصه و سربسته بیان کرده بود. اول اینکه طرف غربی حاضر نیست که بعد از توافق نهایی، ساختار مراکز هسته‌ای ایران به همان صورت پیشین حفظ شود و در بهترین حالت “وضعیت نمایشی” آن را تحمل می کند. و دیگر اینکه حصول توافق و برداشتن تحریم‌ها بصورت همزمان ناممکن خواهد بود.
مهرماه گذشته نیز محمد جواد ظریف در جریان دیدار با وزیر خارجه فرانسه در تهران گفته بود: “این مذاکرات به مرحله حساسی رسیده و جمهوری اسلامی ایران پیشنهادات متعددی را روی میز ارائه کرده است اکنون نوبت طرف مقابل است که اراده خود را برای رسیدن به توافق نشان دهد، متاسفانه تا کنون زیاده خواهی ها در برخی اعضای طرف مقابل مانع رسیدن به توافق بوده است.”
جمعه گذشته نیز علی‌اکبر ولایتی، مشاور عالی سیدعلی خامنه‌ای در گفتگویی با خبرگزاری ایسنا گفت: “غربی‌ها و مشخصا آمریکایی‌ها به صورت غیرعادلانه یا صریح‌تر بگویم زورگویانه می‌خواهند ایران قدرتمند نباشد حتی اگر این قدرت صلح آمیز باشد آن‌ها آن را نمی‌پذیرند.” ولایتی همچنین با اشاره به آنچه “تغییر موضع غربی‌ها در مذاکرات” می‌نامید گفت: “نمونه تغییر مواضع غرب را در مذاکرات وین شاهد بودیم. آن‌ها تا صبح یکشنبه به‌گونه‌ای اعلام موضع کرده بودند که گویی همه چیز به سمت نتیجه قطعی می‌رود، ولی به طور ناگهانی مواضع آن‌ها تغییر کرد و این نشان می‌دهد که حتی مذاکره کنندگان آن‌ها که وزیر خارجه آمریکا هم از جمله آن‌ها بود از خود اختیاری ندارند؛ بنابراین بهتر است آمریکایی‌ها و اعضای ۱+۵ کسانی را برای مذاکره بفرستند که اراده داشته باشند و مانند ما چارچوب‌هایشان مشخص باشد.” او اضافه کرد: “قطعا قبل از آغاز هر مذاکره کشورها با وزاری خارجه خود به توافق‌های مقدماتی می‌رسند، ولی اینکه بعد می‌بینیم آمریکایی‌ها مواضع خود را تغییر می‌دهند شاید ناشی از آن باشد که عده‌ای در داخل و یا خارج به آن‌ها فشار می‌آورند تا نتیجه مذاکرات را به نفع خود تغییر دهند. این امر باعث می‌شود، آمریکایی‌ها که از گذشته مدعی ابرقدرتی جهان را دارند با این نقض عهدها خود را بی‌اعتبار کنند.”
این موضوع را حسن بهشتی‌پور، از مدیران سابق صدا و سیمای حکومتی در ایران بهتر توضیح داده است. او در گفتگو با ایلنا تاکید کرد: “گرچه مخاطب نامه آقای ظریف وزرای خارجه کل دنیا بوده است اما اصلی‌ترین مخاطب این نامه وزرای خارجه گروه ۱+۵ بوده است و دلیل‌اش این است که سیاست آمریکا به خصوص بعد از مذاکرات مسقط روند پرونده را به بن‌بست رساند.” او درباره دلایل احتمالی این بن‌بست اضافه کرد: “عوامل زیادی در این بین مطرح است که می‌توان به روی کار آمدن جمهوری‌خواهان اشاره کرد و البته تحرکات اسرائیل باعث شد تا اوباما را به تجدید نظر وادار کند، اما باید به لابی کشورهای عربی هم اشاره کرد، به گونه‌ای که شوک جدیدی به پرونده هسته‌ای وارد شد. ظریف با این نامه درصدد این بود تا اطمینان‌سازی و شفاف‌سازی ایران را نشان دهد٬ بطوریکه اگر مذاکرات به نتیجه نرسد٬ مقصر طرف غربی و زیاده‌خواهی‌های آنان است چراکه ایران هرگونه همکاری و اعتمادسازی در روند پرونده هسته‌ای را نمایان کرده است.”
از سوی دیگر، سایت تابناک وابسته به محسن رضایی، در گزارشی با عنوان “چرا فرانسه در مذاکرات هسته‌ای افراطی‌تر از آمریکاست؟”، با اشاره به تمدید مذاکرات و موانعی که بر سر توافق وجود دارد، نوشت: “به سختی می‌توان چشم‌اندازی برای حصول فوری توافق در نظر گرفت. ” نویسنده این سایت اضافه کرده بود: “در حالی که عده‌ای مواضع نیروهای تندرو در کنگره آمریکا و یا ایران را مانع اصلی رسیدن به توافق می‌دانند، گزارش‌ها حاکی از این است که فرانسه با ادعای نگرانی از گسترش سلاح‌های هسته‌ای از سوی ایران، مواضعی حتی افراطی‌تر از ایالات متحده اتخاذ کرده است.” بازتاب تاکید داشت: “اصلا تعجبی ندارد که فرانسوی‌ها بخواهند با ممانعت در مسیر توافق هسته‌ای با ایران، به مشتریان عرب خود لطفی کنند، ولی نکته طنزآمیز ماجرا تلاش فرانسوی‌ها برای کسب سود همزمان از فروش فن‌آوری هسته‌ای به عربستان سعودی و قطر است. فرانسوی‌ها همزمان با جلوگیری از توافق با ایران، به پیشبرد برنامه هسته‌ای سعودی‌ها کمک می‌کنند.”
با اینهمه به نظر می‌رسد که مشکل اصلی در مذاکرات، همچنان توافق با امریکایی‌ها است. دیروز سایت راستگرای پارس در گزارشی از یک جلسه محرمانه، از قول “یک مقام عالی رتبه اجرایی در جلسه یک شورای عالی” نوشت: “نچه ما باید در مورد توافق با کشورهای ۱+۵ انجام دهیم انجام داده ایم و آنچه باید کوتاه می آمدیم، آمده ایم و به حداقل ها اکتفا کرده ایم. اکنون که روزهای آخر است باید طرف آمریکایی و کشورهای غربی بگویند چه چیزی برای ما آورده و می آورند؟ در دور آتی مذاکرات آمریکایها باید حرف متفاوتی درباره تحریم ها بیاورند و اگر نیاورند من با مردم حرف می زنم؛ پشت پرده مذاکرات را می گویم که ما این مقدار عدول کردیم و کوتاه آمدیم ولی طرف غربی هیچ قدمی برنداشت. آمریکایها و طرف غربی، سخنان نامربوطی می گویند و زیاده خواه هستند.” این سایت اضافه کرد: “سوال این است که چرا حقیقت رفتار آمریکا به افکار عمومی منتقل نمی‌شود؟ ضروری است روحانی پاسخ زیاده گویی‌ها را بدهد و با مردم سخن بگوید.”
