یک متخصص پزشکی قانونی اعلام کرده میزان خودکشی در تهران با افزایش چشمگیری رو به رو شده است. دکتر بهنام بهنوشی به یک وب‌سایت خبری گفته است: “ طی ۱۰ سال گذشته روزانه ۸۰ نفر در تهران دست به خودکشی می‌زدند اما این میزان اکنون به ۱۵۰ نفر در روز رسیده است.”
همچنین در آماری که اخیرا از سوی پزشکی قانونی کشور اعلام شده، در سال گذشته استان تهران با ۴۰۹ مورد مرگ بر اثر خودکشی پیشتاز بوده است. کرمانشاه با ۲۷۱ و گیلان با ۲۳۱ فوتی بیشترین و استان های خراسان جنوبی با ۱۸، کهکیلویه و بویر احمد با ۲۴ و خراسان شمالی با ۲۵ فوتی کمترین موارد مرگ ناشی از خودکشی را داشته‌اند.
بهنام بهنوشی، متخصص پزشکی قانونی در عین حال از روند صعودی خودکشی با قرص برنج خبر داده: “به دلیل دسترسی آسان و راحت به خودکشی از طریق قرص برنج، امروزه بیشترین خودکشی ها در کشور با قرص برنج صورت می گیرد.”
این استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران افزوده است: “بر پایه آمارهای پزشکی قانونی، سال گذشته ۵۰۰ نفر در ایران با قرص برنج اقدام به خودکشی کرده‌اند که اغلب آن‌ها جوانان و زنان بوده‌اند.”
در آخرین آمارهای اعلام شده از سوی پزشکی قانونی، سال گذشته سه هزار و ۶۴۰ مرگ مشکوک به خودکشی در کشور رخ داده که بیشترین موارد در گروه سنی ۱۸ تا ۲۴ سال ثبت شده است. در این میان ۴۹.۹ درصد از خودکشی‌ها به شیوه حلق آویز بوده اما از بقیه شیوه‌های خودکشی جزییاتی منتشر نشده است. این در حالی است که پیش‌تر سازمان پزشکی قانونی اعلام کرده بود: “در چهار ماه نخست سال جاری تنها در استان های تهران، مازندران، گیلان و لرستان ۱۱۶ نفر به علت استفاده از قرص برنج جان باختند.”
کارشناسان بارها تاکید کرده‌اند آمارهای رسمی به دلیل انکار و خودپوشانی بعضی از خانواده‌ها که اغلب به دلیل تابوهای اجتماعی رخ می‌دهد، واقعی نیستند. از سوی دیگر پژوهش‌های مختلف نشان می‌دهد در ازای هر مورد مرگ در اثر خودکشی، بین ۱۰ تا ۲۰ مورد اقدام به خودکشی وجود دارد که منجر به مرگ نمی‌شود.
مهمترین عوامل خودکشی
محمود خدادوست، رییس مرکز تحقیقات سازمان پزشکی قانونی کشور آمار مرگ و میربر اثر خودکشی در سال ۹۱ را اعلام کرده است: از کل مرگ های مشکوک به خودکشی در کشور، بیشترین مواردخودکشی در گروه سنی ۱۸ تا ۲۴ سال ثبت شده است که ۲۸.۲ درصد از کل موارد خودکشی این سال ها را در برمی گیرد. پس از آن گروه سنی ۳۰ تا ۳۹ سال با ۲۲.۲درصد، ۲۵ تا ۲۹ سال با ۱۷.۶درصد، بالای ۵۰ سال با ۱۲.۹ درصد، ۴۰ تا ۴۹ سال با ۱۱.۱ درصد و زیر ۱۸ سال با ۷.۹ درصد به ترتیب بیشترین موارد خودکشی را به خود اختصاص داده اند. همچنین از تعداد سه هزار و ۶۴۰ مرگ مشکوک به خودکشی که سال گذشته در کشور روی داده، تعداد دو هزار و ۵۳۰ نفر مرد و یک‌هزار و ۱۱۰ نفر زن بوده اند.
چندی پیش روزنامه شرق در گزارشی آورده بود: “بر اساس آمار پزشکی قانونی در سال ۱۳۸۱ روش های خودکشی شایع مردان به ترتیب دارآویختگی، خوردن دارو و سموم و استفاده از اسلحه گرم و در زنان خوردن دارو و سموم و خودسوزی بوده است. از سوی دیگر روند سالانه مرگ های ناشی از مسمومیت های دارویی از سال های ۱۳۸۱ تا ۱۳۸۹ نشان می دهد میزان این مرگ ها از ۱۸۵ مورد در سال۱۳۸۱ به ۳۶۲ مورد در سال ۱۳۸۵ و به ۵۵۱ مورد در سال ۱۳۸۹ رسیده است. به عبارت دیگر خودکشی و مرگ های ناشی از مسمومیت دارویی در دهه گذشته چهاربرابر شده است.”
جامعه‌شناسان و روانشناسان معتقدند عواملی مثل سن، جنس، نژاد، مذهب، وضع تأهل، شغل، سلامت جسمی و روانی، ضعیت اقتصادی و وجود اختلالات رون‌پزشکی و وابستگی به مواد و… در اقدام به خودکشی موثر است.
دکتر حسین باهر، رفتارشناس و آسیب‌شناس اجتماعی پیش‌تر به “روز” گفته بود: “اصولا شخصیت هر انسان را چهار عامل تشکیل می‌دهد؛ وراثت، بطن، امواج کهکشانی و محیط. محیط دارای چهار وجه است اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی. بنابراین عوامل تلاطم روحی بسیار هستند.”
او درباره انتخاب روش خودکشی هم معتقد است: “خودکشی در هر شکلش معنی خاصی هم دارد. حلق‌آویزی نوعی اعتراض به جامعه اطراف است که با خود اعلام عام دارد. زیرا جسد متوفی خود به خود اعلامیه‌ای است که عمل کژ تابانه‌ای را می‌رساند.”
بهنام بهنوشی متخصص پزشکی قانونی نیز مهمترین عوامل افزایش خودکشی را بحران‌های روحی روانی، مشکلات اقتصادی و اجتماعی، دسترسی آسان به ابزارهای خودکشی، افزایش خشونت‌های خانگی، محدودیت‌های خانوادگی و طلاق می‌داند.
خودکشی زنان، یک معضل اجتماعی
خودکشی زنان در ایران یک معضل اجتماعی با ابعادی وسیع است. جعفرشرفخانی، جامعه‌شناس در این مورد به روزنامه بهار گفته است: “۹۰درصد زنانی که خودکشی می‌کنند به وسیله خودسوزی دست به این اقدام می‌زنند که درصد بالایی از آنان از بین می‌روند بنابراین نتایج تحقیقات به‌دست‌آمده در این استان با روند حاکم بر میانگین نسبت خودکشی و جنسیت در کشور و جهان مطابقت ندارد.”
بسیاری از کارشناسان معتقدند مشکلات خانوادگی و زناشویی یکی از مهمترین دلایل خودسوزی زنان است و اکثر این دسته از زنان قربانیان خشونت خانگی هستند. خودکشی زنان در غرب کشور بیش از مناطق دیگر شایع است. شهین محمدی، عضو انجمن زنان مریوان پیش از این در مصاحبه با روز اعلام کرده بود: “بر اساس تحقیقات میدانی این انجمن مدافع حقوق زنان، روزانه در مریوان و روستاهای اطراف آن دست کم یک زن به شیوه های مختلف دست به خودکشی می‌زند.”
این عضوانجمن زنان مریوان گفته بود:” خشونت مردان علیه زنان عامل بیشتر این خودکشی‌هاست. از طرفی به علت فراگیری رسانه‌‌ها و افزایش آگاهی، توقعات مردم از جمله زنان بالا می رود، وقتی توقعات هم بالا برود تحمل به حداقل می رسد. زنان زمانی که می بینند نمی‌توانند به هر دلیل به اهداف خود برسند دست به خودکشی می‌زنند.”
دکتر سراج‌زاده، جامعه‌شناس، آموزش را راه‌کار مقابله با این پدیده می‌داند: “باید مهارت‌های زندگی و روش‌های مواجهه با ناکامی را به خانواده‌ها و به ویژه به زنان آموزش داد اما این کارها هم نرخ‌ها را یک مرتبه تغییر نمی‌دهد چون فاکتورهای اجتماعی و فرهنگی فاکتورهایی هستند که در درازمدت جواب می‌دهند چنانچه از دهه ۶۰ مطالعات و برنامه‌ریزی‌هایی برای کاهش نرخ خودسوزی زنان ایلامی انجام شده اما هنوز این میزان در آنجا بالاست.”
“بالا بردن سطح تماس با طبیعت (گردش و ورزش)، کاربردی کردن تحصیلات و اشتغال به کار مولد، کاهش رفاه‌زدگی(مفت خوری و مفت گوئی)، هدفمند سازی زندگی جوانان(امید و بالندگی)” هم از مواردی است که دکتر حسین باهر به عنوان راهکارهای کاهش موارد خودکشی در ایران معرفی می‌کند.
