در قسمت های گذشته ضمن بررسی طیف های سیاسی معطوف به انتخابات، بر برخی کاندیداهای منتسب به اصول گرایان – فارغ از اینکه این انتساب تا چه حد نمایاست – گذری شد: از قبیل آقایان سعید جلیلی، کامران باقری لنکرانی، محمد باقر قالیباف، محسن رضایی، اسفندیار رحیم مشائی، ناطق نوری، حداد عادل، غلامحسین الهام و حسن روحانی و همچنین دو نفر از کاندیداهای اصلاح طلب، آقایان عارف و نجفی. به عنوان یک شیوه انتخاباتی از “تبلیغات در به در” هم سخن رفت و نرم افزار Campaign Cloud برای مدیریت یک ستاد انتخاباتی معرفی شد.
این هفته بررسی روش های انتخاباتی در مورد نظرسنجی ها و نقش آنها در انتخابات مطرح می شود همراه با شناخت یکی از ایرادهای مهمی که در نظرسنجی های انتخاباتی در ایران معمول است.
هفته گذشته خبری منتشر شد از قول غلامعلی حدادعادل که گفته بود خودش به همراه ولایتی و قالیباف ۶۰ درصد آرای انتخاباتی را دارا هستند. آقای حداد عادل البته در مورد مکانیزم این نظرسنجی، رای های تفکیکی این سه نفر و دوره زمانی نظرسنجی توضیحی نداد و همچنین نگفت که میزان مشارکت در این نظرسنجی تخیلی چقدر بوده و چه ارگانی مسئولیت انجام آن را بر عهده داشت است. به همین دلیل، این ادعای حداد عادل به خودی خود ارزشی ندارد؛ اما اهمیت آن به این است که یک نفر می تواند به یک نظرسنجی – حالا دروغ یا راست – استناد کند و آن را مبنای یک رقابت انتخاباتی قرار دهد. در انتخابات سال ۸۸ هم از این نظرسنجی های تخیلی زیاد منتشر می شد و من ایرادات گزارش یک نمونه از آن ها را در مطلبی توضیح دادم که چرا ادعای سایت رجانیوز در مورد آرای ۶۳ درصدی احمدی نژاد، تقریبن ۲ ماه قبل از انتخابات دروغ است (هرچند بعد از انتخابات و رای ۶۳ درصدی احمدی نژاد معلوم شد، پیش گویی دوستان چندان بیراه هم نبوده است).
یکی از مهمترین کاربردهای نظرسنجی های تبلیغاتی (مانند همین ادعای آقای حداد عادل)، کنار زدن رقبا و کم اهمیت جلوه دادن آنها در نزد افکار عمومی است. یعنی اگر شما در نظرسنجی های متعدد، رای یک کاندیدا را کم تر از دیگران ببینید، احتمال رای دادن تان به آن فرد کاهش پیدا می کند. مگر اینکه واقعن در معرض اخبار تبلیغاتی نباشید. در انتخابات سال 84، رای کروبی در نظرسنجی ها به مراتب پایین تر از هاشمی و معین بود، به همین دلیل گرایش عمومی کسانی که در معرض نظرسنجی بودند به کروبی هم کاهش پیدا می کرد. در آن روی سکه کسانی که در معرض اخبار این نظرسنجی ها نبودند برایشان نتیجه آنها چندان تفاوتی نمی کرد. به همین دلیل هم رای کروبی در استان های حاشیه ای به مراتب بیشتر از مرکز و شهرهای اصلی و بزرگ بود (ایراد نظرسنجی های سال ۸۴ در این بود که نمونه‌های آماری با توجه به پراکندگی جنس و سن در کل کشور، نمایا نبودند. یعنی نمونه‌ها، همه مردم کشور را شامل نمی‌شدند).
اهمیت دیگر نظرسنجی‌ها تبلیغاتی در اثبات زودهنگام یک دروغ بزرگ است. یعنی وقتی ۲ ماه قبل از انتخابات ۸۸، یک سایت طرفدار احمدی‌نژاد مدعی می‌شود که او ۶۳ درصد رای دارد و عده ای دیگر از حامیان او هم کم و بیش چنین صحبت هایی را می کنند، همین افراد بعد از انتخابات می توانند مدعی شوند که نتیجه انتخابات درست بوده است، چون نظرسنجی های پیشینی همین نتیجه را پیش می کرده است. درحالیکه سئوال اصلی اینجاست که نظرسنجی های قبلی تا چه حد نمایا بوده اند و از رروش های علمی استفاده کرده اند، نه اینکه درست و غلط را پیش بینی می کنند.
در مورد نظرنسجی های تبلیغاتی، می توان به نمونه ای از آنچه که توسط سایت های اینترنتی منتشر می شود و در صفحه های مجازی کاندیداها مطرح می گردد هم اشاره کرد. در قسمت پیشنهاد پروپاگاندایی این هفته، یک نظرسنجی واکنشی و اینترنتی بری خنثی کردن ادعای ۶۰ درصدی حداد عادل را مطرح خواهم کرد که در آخر همین گزارش و قبل از خبرها می‌توانید ببینید.
نکته مهمی که در همین مورد قابل بررسی است چگونگی تعیین افرادی است که مورد سئوال قرار می‌گیرند. غیر از اینکه مهمترین متغیرهای مستقل، جنس و سن هستند، یعنی شما باید از زنان و مردان در سنین مختلف به اندازه مشخصی نمونه بردارید تا مشخص شود که نمونه درستی انتخاب کرده‌اید، شما باید در مورد چگونگی انتخاب این افراد هم تحلیل درستی داشته باشید. در ایران، نظرسنجی‌ها بیشتر با مراجعه به در خانه مردم یا استفاده از مکان‌های عمومی (مانند مترو در تهران) است. در غرب، نظرسنجی‌ها بیشتر تلفنی است اما مشکل تلفن این است که برخلاف ۱۰ یا ۲۰ سال گذشته که همه افراد در منزل تلفن داشتند، الان – به خصوص جوانان – موبایل را ترجیح می دهند و اگر نمونه آماری شما صرفن از افرادی که تلفن منزل داشته باشند استفاده کند، شما نمونه اشتباهی را مورد سنجش قرار داده اید و تقسیم بندی نمونه ها هم بر اساس شماره های موبایل کار چندان آسانی نیست. “جیم مسینا” رئیس ستاد انتخاباتی اوباما، این امر را یکی از ایرادهای اصلی نظرسنجی های ستاد انتخاباتی میت رامنی می دانست که تا روزهای آخر هم مطمئن بودند در انتخابات پیروز خواهند شد.
یکی از مهمترین وجوه دیگر نظرسنجی ها، تعیین آرای افرادی است که در انتخابات مشارکت می کنند. در ایران ما معمولن در سئوال های نظرسنجی از افراد می پرسیم که آیا مثلن در فلان انتخابات شرکت می کنید یا نه. اگر سئوال کننده جواب مثبت دهد رای او را به عنوان یکی از آرای شرکت کننده در انتخابات درنظر می گیرم. در حالی که این روش تعیین تعداد شرکت کننده در انتخابات کاملن از لحاظ علمی رد شده است (معمولن میزان مشارکت از پیش بینی نظرسنجی ها کمتر است). شما به عنوان کسی که مورد سئوال قرار می گیرید ممکن است به هر دلیل در جواب به این پرسش بگویید که در انتخابات شرکت می کنید اما روز انتخابات به سر صندوق ها نروید. تحقیقات علمی زیادی در این مورد شده است و موسسه های نظرسنجی در غرب برای تعیین میزان مشارکت و رای به یک کاندیدا از واژه “راه دهندگان بالقوه (احتمالی)” یا likely Voters استفاده می کنند (در اینجا در مورد اهمیت رای دهندگان بالقوه و تفاوت آنها با رای دهندگان که مدعی رای دادن می شوند نوشته ام).
نظرسنجی ها در عین حال، هر چقدر که به زمان انتخابات نزدیک می شویم اهمیت خودشان را بیشتر نشان می دهند. مطابق نظرسنجی هاست که ستادهای انتخاباتی، ممکن است اهمیت موضوع یا موضوعاتی را بیشتر جلوه دهند و یا مواردی را در نظر نگیرند. به عنوان مثال در همین انتخابات اخیر آمریکا
یک سری زنجیره تبلیغ تلویزیونی با عنوان “The Private Sector is doing fine” توسط جمهوری خواهان در دو هفته اخیر به صورت بی سابقه ای منتشر شد که در آن اوباما را به علت بیان این جمله مورد سرزنش فرار می داد و متهم می کرد که رئیس جمهور از وضعیت اقتصادی نامناسب در آمریکا بی خبر است. نظرسنجی دموکرات ها نشان می داد که نیمی از افرادی که مورد سئوال قرار می گیرند تحت تاثیر این تبلیغ جمهوری خواهان هستند و به همین دلیل هم کمپین اوباما، یک تبلیغ تلویزیونی منتشر کرد و در آن جمهوری خواهان را به تحریف سخنان رئیس جمهور متهم نمود. نقطه کلیدی این تبلیغ تاکید بر حمایت میلیونرها از رامنی است که با پول خودشان سخنان اوباما را تحریف می کنند اما اهمیتی به وضع طبقه متوسط آمریکا که تحت فشار اقتصادی است نمی دهند (در اینجا بیشتر توضیح داده ام).
و در انتها، وقتی نتایج یک نظرسنجی توسط شرکت های خصوصی منتشر می شوند، هر یک از رقبا بسته به اینکه نظرسنجی به نفع یا به ضرر آنهاست در مورد این نظرسنجی موضع گیری می کنند. این ربطی هم به ایران، فرانسه یا آمریکا ندارد. در آمریکا، ستاد اوباما که تا قبل از مناظره اول اوباما – رامنی بر نتایج نظرسنجی ها تاکید داشت، بعد از انتشار نتایج جدید نظرسنجی ها که به نفع رامنی و ضرر اوباما بود، آن ها را مورد انتقاد قرار می داد. چون نمی خواست اشتیاق طرفداران اوباما برای حضور در انتخابات و رای دادن به او کاهش پیدا کند. در سال ۱۳۷۶ هم یکی از مهمترین مشکلات ستاد انتخاباتی آقای خاتمی این بود که مردم این تصور را نکنند که نتیجه انتخابات از قبل تعیین شده است و نظرسنجی ها (مانند نظرسنجی دو روز قبل از انتخابات منتشر شده در روزنامه رسالت) و اراده حاکمیت بر پیروزی رقیب خاتمی یعنی ناطق نوری است. به همین دلیل بود که در هفته آخر، ستاد خاتمی بروشورهای کوچکی منتشر کرد با این عنوان که هرگز فکر نکنید نتیجه انتخابات معلوم است و ما پیروز نخواهیم شد. خاتمی می خواست با این امر اشتیاق طرفدارانش را برای حضور در پای صندوق های رای افزایش دهد.
اما در هر حال یک نکته خیلی مهم است. شما به عنوان فعال یک کمپین انتخاباتی باید تحلیل درستی از آرای مشارکت کنندگان و میزان رای خودتان و رقبتان داشته باشید. تنها در این صورت است که می توانید انتخابات را بفهمید و روند آن را به نفع خودتان تغییر دهید. واحد ویژه نظرسنجی یکی از مهمترین بخش های هر کمپین انتخاباتی است که مستقیمن زیر نظر رئیس ستاد و البته با نظارت عالیه کاندیدای انتخاباتی کار می کند.
طی هفته های گذشته، ضمن بررسی کاندیداها، خبرهای مهم مربوط به انتخابات در هفته را هم به صورت تیتروار بررسی کردم. این روند طی هفته های آینده ادامه پیدا می کنند، در عین حال هر هفته در ابتدای خبرها با عنوان “پیشنهاد پروپاگاندایی”، یکی از موضوعات مطرح در مورد هر کاندیدا و چگونگی استفاده تبلیغاتی به نفع یا به ضرر او را بیان خواهم کرد که در ادامه می خوانید:
پیشنهاد پروپاگاندایی: حداد عادل را به رای بگذارید
یک پیشنهاد نظرسنجی برای کسانی که مخالف ائتلاف ۲+۱ اصول گرایان (حداد عادل، ولایتی و قالیباف) و ادعای حداد عادل مبنی بر اینکه این ائتلاف ۶۰ درصد آرا را دارد این است که یک نظرسنجی اینترنتی به شرح زیر داشته باشند:
کدام یک از افراد زیر، ضعیف‌ترین رئیس مجلس پس از انقلاب بوده است:
۱- هاشمی رفسنجانی
۲- مهدی کروبی
۳- علی اکبر ناطق نوری
۴- غلامعلی حداد عادل
۵- علی لاریجانی سخت نیست پیش بینی این که جواب این نظرسنجی چه خواهد بود.
محسن رضایی وعده احمدی نژادی داد: جوانان را پولدار می کنم
محسن رضایی گفت که در سال های آینده ] و با ریاست جمهوری او[ جیب جوانان پر پول خواهد شد.
کرباسچی: بدلی، بی بدلی
دبیرکل حزب کارگزاران ضمن اعلام اینکه مواضع حزب او با اصلاح طلبان یکی است گفت که البته معلوم است با تازه اصلاح طلبانی که جزو بدلی ها هستند هماهنگی ندارند.
حداد عادل: یک هیچ به نفع ولایتی…
حداد عادل گفت که حاضر است به نفع ولایتی در ائتلاف ۲+۱ کنار برود. او در مورد نقش قالیباف چیزی نگفت. این در حالی است که اعضای ائتلاف ۲+۱ از افراد دیگر هم برای حضور در این ائتلاف دعوت – البته به صورت صوری – کرده اند.
کواکبیان: یا سوت یا شوت
مصطفی کواکبیان که بالاخره توسط حزب خودش – حزب مردمسالاری - کاندیدای انتخابات ریاست جمهوری شد به شورای نگهبان توصیه کرد کسی که قرار است داوری کند و سوت بزند، خودش نباید شوت هم بزند.
راستی، حزب مردمسالاری شعار انتخاباتی هم دارد: “مشارکت حداکثری مردم با تحقق حقوق ملت، اخلاق انتخاباتی و نهادمندی حزبی”. حزب مردمسالاری برای کشیدن بار این شعار به قول علی پروین به یک تریلی ۱۸ چرخ احتیاج دارد.
رئیس جبهه پایداری: اگر کاندیدای دولت خوب بود…
مرتضی آقا تهرانی گفت که اگر کاندیدای دولت، فرد اصلح بود باید از او حمایت کرد. خبر این بود که رئیس جبهه پایداری در مورد اسم این کاندیدای اصلح صحبت نکرد؛ اما اعضای جبهه پایداری می گویند یکی از دلایل اختلاف آنها با احمدی نژاد به دلیل حمایت او از مشایی است که محتمل ترین گزینه دولت برای کاندیداتوری ریاست جمهوری سال ۹۲است.
حسینیان: ۸ سال احمدی نژاد خیلی هم خوب بود
عضو جبهه پایداری گفت که هشت سال ریاست جمهوری احمدی نژاد خیلی خوب بود و طبقه ای که فکر می کند نژاد برتر است دیگر وجود ندارد. حسینیان از جمله حامیان سعید امامی قائم مقام پیشین وزارت اطلاعات و عامل اصلی ترورهای معروف به قتل های زنجیره ای که گفته شد در زندان خودکشی کرده است.
پزشکیان: خاتمی بیاید، اصلاح طلبان پیروز می شوند
مسعود پزشکیان، نماینده مجلس که گفته می شد بدش نمی آید کاندیدای انتخابات ریاست جمهوری باشد گفت که اگر خاتمی بیاید و رهبر اصلاح طلبان بشود، آنها انتخابات را خواهند برد.
پیشنهاد هفته: مصاحبه ریحانه طباطبایی و سروش فرهادیان با عباس عبدی برای روزنامه بهار را بخوانید. هم مصاحبه کننده ها عالی و هم مصاحبه شونده مسلط بودند.