با بی‌نتیجه ماندن مذاکرات هسته‌ای میان ایران و گروه ۱+۵، واکنش‌ها نسبت به موضع‌گیری دو طرف در این مذاکرات آغاز شده است. اسراییل بار دیگر بر بی‌نتیجه بودن مذاکرات با ایران تاکید کرده و نماینده ولی‌فقیه در روزنامه کیهان، دلیل این شکست را خواست آمریکا دانسته است. غربی‌ها اما تأکید می کنند که مذاکره، همیشگی نیست و باید برای جمهوری اسلامی ضرب‌الاجل تعیین شود.
جدید‌ترین دور مذاکرات میان جمهوری اسلامی و اعضای گروه ۱+۵ در آلماتی قزاقستان، بدون رسیدن به نتیجه روشنی به کار خود پایان داد و دو طرف حتی تاریخی برای دور بعدی مذاکرات نیز تعیین نکردند. پس از پایان گفت‌وگوها کاترین اشتون، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، گفته بود که مواضع دو طرف فاصله زیادی از هم دارد.
در واکنش به این مساله روزنامه کیهان، نتیجه این دور از مذاکرات را “باخت غرب در آزمون صداقت” توصیف کرد. حسین شریعتمداری، نماینده آیت‌الله خامنه‌ای در موسسه کیهان، نیز در سرمقاله این روزنامه، نوشت: “آمریکا به چند علت مایل به پذیرش حق قانونی جمهوری اسلامی ایران و پایان دادن به چالش هسته ای نیست… ادامه چالش هسته ای آمریکا با ایران، خط ترسیم شده ای بود که به موازات خط تحریم ها می توانست آمریکا را به اهداف از قبل تعیین شده خود برساند ولی اکنون این دو خط موازی برخلاف تمام خطوط موازی که در علم هندسه تعریف شده است، یکدیگر را قطع کرده اند و هر دو خط به سوی اهداف متضاد - و یا دستکم متفاوت- با اهداف از پیش تعریف شده تغییر مسیر داده و دیگر بازدارنده ایران اسلامی از پیشرفت نیستند… نتیجه آن که تنها راه پیش روی آمریکا تلاش برای خروج آبرومندانه از بن بست یاد شده است و از این روی با جرأت می توان گفت؛ در پایان مذاکرات بی نتیجه آلماتی ۲، کفه اقتدار باز هم به سود ایران اسلامی سنگینی کرده است”.
شریعتمداری پیش از این خواستار خروج ایران از مذاکرات و یا شرط‌گذاری در این زمینه شده بود: “اگر توقف مذاکرات را به مصلحت نمی‌دانیم و ادامه آن را برای اثبات حقانیت خود و بی‌اساس بودن ادعاهای حریف ضروری تشخیص می‌دهیم، دستکم، مذاکرات را با سه شرط زیر که همه آن‌ها قانونی است و در برخی از مذاکرات نمونه‌های مشابهی داشته است، دنبال کنیم؛ جلسات و نشست‌های ایران و ۱+۵ پشت درهای بسته تشکیل نشود، بلکه این مذاکرات با حضور رسانه‌ها صورت پذیرفته و متن مکتوب و صوتی و تصویری آن برای اطلاع جهانیان منتشر شود علاوه بر نمایندگان کشورهای ۱+۵، نمایندگانی از چند کشور بی‌طرف دیگر نیز به عنوان ناظر در مذاکرات حضور داشته باشند. مثلا برخی از اعضای جنبش عدم تعهد- NAM- و یا شخصیت های شناخته شده و مرضی الطرفین جهانی… در تمامی مذاکرات، تعیین بستر و چارچوب مذاکره - MODALITY- یک اصل پذیرفته شده است. با این توضیح که هر یک از طرفین مذاکره در قبال فلان گام یکی از طرفین، چه گامی برخواهد داشت”.
هم‌زمان مقامات اسراییلی نیز ادامه مذاکره با جمهوری اسلامی را بدون نتیجه دانسته‌اند. یووال اشتاینیتس، وزیر اطلاعات و امور استراتژیک اسراییل، در این زمینه گفته است: “نه تحریم کافی است نه مذاکره. وقت آن رسیده که برای خطر نظامی ایران خط قرمز تعیین شود، یک خط قرمز کاملا واضح از طرف جامعه جهانی، آمریکا و کشورهای غربی. بدون یک تهدید قابل توجه و ملموس - از جمله یک برنامه زمان بندی کوتاه - محال است که ایران برنامه هسته‌ای اش را کنار بگذارد… ما از اول هم هشدار داده بودیم، از نحوه انجام این مذاکرات معلوم است که این نقشه ای است برای خریدن وقت. ایرانیها در حالیکه اورانیوم غنی می کنند راه خود را با گفتگو و خنده به سمت بمب اتمی باز می‌کنند. ما موضع کاملا روشنی در این باره داشته ایم و دنیا هم به تدریج دارد متوجه آن می‌شود”.
پیش از برگزاری این دور از مذاکرات، بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسراییل، نیز موضع مشابهی اتخاذ کرده بود: “نباید رفتاری را قبول کرد که رژیمی مانند ایران ضمن آنکه مذاکرات کشدار و بی نتیجه را ادامه می‌دهد، ساخت جنگ‌افزار هسته‌ای را نیز دنبال کرده و تهدید به استفاده از آن هم می‌کند… امروز روشن‌تر از هر زمان دیگر می‌بینیم که نباید گذاشت رژیمی که خواهان نابودی ماست به جنگ‌افزار نابودی جمعی دست یابد؛ باید جلوی این امر را به هر بهایی گرفت”.
برخی از مقام‌های اسراییل تاکنون چندین بار خواستار حمله نظامی محدود به تاسیسات هسته‌ای ایران شده‌اند. خواسته‌ای که تاکنون با مخالفت آمریکا روبه‌رو شده و این کشور نسبت به اقدام نظامی یک جانبه علیه ایران هشدار داده است. آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، نیز در سخنرانی نخستین روز سال جدید در مشهد در این زمینه گفته بود: “اگر غلطی از سران رژیم صهیونیستی سربزند، ایران تل‌آویو و حیفا را با خاک یکسان خواهد کرد”.
در تحولی دیگر جان کری، وزیر امور خارجه آمریکا، در یک نشست خبری در ترکیه، با اشاره به این‌که روند مذاکرات میان ایران و گروه ۱+۵ “یک روند بی‌پایان نیست”، گفت که “نمی‌شود فقط به خاطر این‌که گفت‌وگویی انجام شده‌باشد گفت‌وگو کرد”. وزیر امورخارجه آمریکا اما اضافه کرده: “قصد ما رسیدن به یک راه حل دیپلماتیک است اما این گزینه در دست ایرانیان است… دیپلماسی وظیفه‌ای پردردسر است و صبر و حوصله زیادی می‌طلبد”.
اوایل ماه جاری باراک اوباما، رییس‌جمهوری آمریکا، نیز گفته بود راهکار مذاکرات با ایران در اولویت است اما اگر نتیجه‌بخش نباشد، “از نظر آمریکا نیز همه گزینه‌ها روی میز قرار دارد. مهار ایران اتمی کافی نیست زیرا یک ایران هسته‌ای، خطری مهارنشدنی است”.
هم‌زمان ویلیام هیگ، وزیر خارجه بریتانیا، در بیانیه‌ای که بعد از دور دوم مذاکرات هسته‌ای در آلماتی منتشر کرده، گفته است: بریتانیا در حالی به قزاقستان رفت که آماده بود همراه با شرکای سیاسی‌اش با خوش‌ظنی با ایران مذاکره کند. مذاکراتی طولانی درباره برخی مسائل صورت گرفت ولی هنوز شکاف بزرگی بین طرفین مذاکرات وجود دارد. موضع فعلی ایران خیلی از آن‌چه برای دست‌یابی به یک راه‌حل دیپلماتیک است، فاصله دارد. ما ایران را زیرنظر داریم تا با دقت ببینیم که آیا می‌خواهد به جهتگیری فعلی‌اش ادامه داد و با فشار فزاینده و انزوا از جامعه بین‌المللی روبه‌رو شود، یا به مذاکرات واقعی رو بیاورد”.
اما سرگئی ریابکوف، معاون وزیر خارجه روسیه، گفته است که هرچند این مذاکرات نتیجه روشنی در بر نداشته است، اما قطعا یک گام به پیش بوده است: “روسیه مخالف تحریم‌های یک‌جانبه غرب علیه ایران است. اگر ایران بپذیرد که برنامه هسته‌ای‌اش تحت نظارت کامل بازرسان سازمان ملل قرار بگیرد، آن‌وقت باید همه تحریم‌ها علیه آن رفع شود”.
این سخنان در حالی بیان شده که منصور حقیقت‌پور، عضو هیات رئیسه کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس، درباره این دور از مذاکرات گفته بود: “ما به تیم مذاکره کننده ۱+۵ پیشنهاد کرده‌ایم که برای مدت شش ماه ۲۰ درصد غنی سازی را که در راکتور تهران به آن دست یافته‌ایم تعلیق می‌کنیم و این حسن نیت ایران را نشان می‌دهدچراکه ایران توانسته برای ۵ سال سوخت غنی سازی خود را تولید کند و این تولید نیز تنها برای ساخت دارو و تجهیزات پزشکی است و نیازی ندارد که بیشتر از این غنی سازی را ادامه دهد. همچنین ایران به تیم مذاکره کننده ۱+۵ پیشنهاد کرده که سایت فردو را به مدت شش ماه متوقف خواهد کرد تا حسن نیت بیشتر نیز نشان دهد”.
گفته می‌شود جمهوری اسلامی در ازای این درخواست، خواستار لغو فوری تحریم‌ها بوده است. گرچه هنوز مشخص نیست آیا چنین پیشنهاداتی به نمایندگان ۱+۵ ارائه شده یا خیر، اما در صورت صحت این خبر، به نظر می‌رسد که آن‌ها این شرایط را قبول نکرده‌اند.
اسفندماه گذشته و پس از برگزاری دور نخست مذاکرات در آلماتی، آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، گفته بود که بحث پرونده هسته‌ای ایران یکی از چالش‌های پیش روی “نظام اسلامی” است، اما تأکید کرده بود که این چالش “به زیان ما نبوده و نخواهد بود”.
