گویا ناجا می‌خواهد در خط اعتدال حرکت کند. این را از آخرین اظهارنظر رسانه‌ای فرمانده نیروی انتظامی جمهوری اسلامی می‌توان برداشت کرد؛ آنجا که به خبرنگار ایسنا گفت: “باید بپذیرید که عفاف و حجاب پیچیدگی‌های خاص خود را دارد و در جامعه ما نیز تعارض وجود دارد به گونه‌ای که گروهی با اعمال فشار موافق و برخی مخالف هستند و اگر ناجا بخواهد در خط اعتدال حرکت کند، قطعا مورد انتقاد همگان قرار می‌گیرد.” پیش از این هم حسن روحانی، ضمن این که از جوانان خواسته بود هنجارها را رعایت کنند به نیروی انتظامی هم توصیه کرد در مقوله حجاب “اجرای قانون را با رویکرد اخلاقی و با رعایت کرامت انسانی و به دور از هر گونه افراط و تفریط” در دستور کار قرار بدهد. “روزآنلاین” با مروری بر اظهارات فرماندهی و رویه ناجا در سال گذشته و همچنین گفت‌وگو با یک عضو کمیسیون اجتماعی، این تغییر موضع را بررسی کرده است.
خوشحال هم می‌شویم فقط مجری باشیم
عبدالرضا رحمانی فضلی، وزیر کشور و اسماعیل احمدی‌مقدم، فرمانده نیروی انتظامی با یکدیگر گفت‌وگوی تلفنی داشته‌اند. فضلی از سوی رییس‌جمهور مامور شده تا موضوع حجاب و گشت‌های ارشاد را در شورای اجتماعی کشور مطرح و بررسی کند. آن طور که فرمانده ناجا به ایسنا گفته، وزیر کشور در جریان “سوابق” موضوع نبوده اما این سخنان را از زبان احمدی‌مقدم شنیده است: “مسئول شما هستید و از ما سوال نکنید و ما آمادگی داریم که در یک جلسه وضعیت این طرح در گذشته و حال را مرور کنیم و بسته به نظر آنها است. چرا که مسئول این طرح وزارت کشور است.”
حتی فرمانده ناجا به وزیر کشور گفته که “ شما به ما بگویید چکار کنیم؟ اصلا بگویید هیچ کاری نکنید” اما بعد توضیح می‌دهد که “ هر چند که نمی‌توانند بگویند، چرا که هر دستگاه باید به وظایف خود عمل کند و ناجا نیز 23 وظیفه دارد که وزارت کشور می‌تواند بگوید چطور انجام بده، اما نمی‌تواند بگوید که انجام نده؛ به هر حال ما آماده هستیم که از نظرات کارشناسان در این زمینه استفاده کرده و به نظرم سخنان وزیر کشور در بجنورد مبنی بر حفظ کرامت انسانی و تکیه بر ابعاد فرهنگی، سخن درست و خوبی است.”
احمدی‌مقدم از تنها ماندن ناجا و مبارزه یک تنه این نیرو در مقوله حجاب گلایه کرده و عنوان کرده است: “وقتی احمدی‌نژاد، این طرح را قبول ندارد، برای وزرایش هم هزینه‌بر بود و بر همین اساس ناجا در میدان تنها ماند.”
او از ورود دولت جدید به این موضوع خوشحال است و گفته که اگر چنین بشود “مسئولیتش با خودش[دولت] است و ما با آنها هماهنگ عمل می‌کنیم و خوشحال هم می‌شویم که عمده این طرح ایجابی باشد.”
فرمانده ناجا با تاکید بر این که “ تعیین مصادیق در صحنه عمل بسیار سخت است” پیش‌بینی کرده که این سخنان او با این تعبیر که “ناجا عقب‌نشینی کرده” منجر به “حمله” برخی بشود.
یکی از صریح‌ترین بخش‌های صحبت او آنجاست که غیرقانونی بودن ورود پلیس به بحث مصادیق بدحجابی را می‌پذیرد و می‌گوید: “ما بی‌گناه هستیم. هر چه خواستید شما ابلاغ کنید و ما نیز همان را انجام می‌دهیم و حتی خوشحال هم می‌شویم که دیگری تصمیم بگیرد و ما تنها مجری باشیم. چرا که سیاست‌گذاری و اجرا کار بسیار سختی است.”
اعتراض نرگس محمدی، زندانی سیاسی سابق و فعال حقوق بشر هم کارساز واقع شده و او که جریان برخورد ماموران نیروی انتظامی را در نامه‌ای سرگشاده به وزیر کشور روایت کرده بود، این پاسخ را از فرمانده نیروی انتظامی گرفته است: “باید بگویم اعتراضش به جا بوده و من نیز از پلیس تهران‌بزرگ درخواست ارسال سوابق را کرده و خود من نیز انتقاد کرده‌ام که اتفاقا این فرد از آن دسته مصادیق نبود که باید با آن برخورد شود و قابل اغماض بود و جزو مصادیق وقیح نبود و ماموران ما سخت‌گیری کردند و از آنها خواستم که نسبت به دلجویی از این زن اقدام شود.”
او پذیرفته که در حال حاضر برخورد پلیس به “کشف حجاب” و “پوشش زننده” محدود شود و در توضیح پوشش زننده می‌گوید: “گاهی دیده شده که مانتوی خفاشی یا عبایی را روی کول خود می‌اندازند و از بالا تا پایین بدنشان به شکل زننده‌ای مشخص است.”
گفت‌وگو با یک عضو کمیسیون اجتماعی
محسن علیمردانی، عضو کمیسیون اجتماعی مجلس در گفت‌وگو با “روز” ضمن اشاره به این که در جریان جزییات تغییرات مدنظر دولت و ناجا در طرح امنیت اجتماعی قرار ندارد، می‌گوید: “نه تنها ایرادی ندارد که در طرح‌های کلان و ملی، بازنگری و بازبینی صورت بگیرد بلکه مطالعات کارشناسی همه‌جانبه به منظور حفظ نکات مثبت گذشته و افزودن نقطه نظرات کارشناسی جدید، لازم است.”
او می‌گوید: “برخی طرح‌ها روی کاغذ خوب هستند ولی در اجرا با مشکل مواجه می‌شود. این که هر طرحی با چه شیوه و روشی باشد را سنجش امکان اجرایی شدن در جامعه تعیین می‌کند. معتقدم که طرحی یا اجرا نشود یا اگر می‌شود صحیح اجرا شود.”
این نماینده مجلس درباره ارزیابی‌اش از فعالیت نیروی انتظامی در مقوله حجاب، ترجیح می‌دهد به حوزه فرهنگ به طور عام بپردازد: “به نظرم ما در حوزه فرهنگی خیلی موفق نبودیم. نه این که کاری صورت نگرفته باشد بلکه برایند کار خیلی مثبت و راضی‌کننده نیست. علت باید آسیب شناسی شود. یکی از دلایل کارهای موازی و یا اختلاف نظر دستگاه‌های متولی است در حالی که سیاست‌گذاری فرهنگی باید از یک مرجع هدایت شود. این درست نیست که در حوزه فرهنگی، سلایق و سیاست‌های متعدد وجود داشته باشد.”
او در حوزه جوانان هم نگاه متفاوتی دارد و توضیح می‌دهد که تمام هم و غم مسوولان باید در حال حاضر، رفع بیکاری جوانان باشد که آسیب‌های زیادی به جوانان، خانواده و اجتماع وارد می‌کند و هیچ کدام از دغدغه‌ها و نگرانی‌ها در حال حاضر، به پای اهمیت این مقوله نمی‌رسد.
از مهر ۹۱ تا مهر ۹۲
از مهر ماه سال ۱۳۹۱ که سردار اسماعیل احمدی‌مقدم، فرمانده نیروی انتظامی به شکست گشت‌های ارشاد اعتراف کرد تا مهر ماه ۱۳۹۲، تغییرات بسیاری در کشور به وقوع پیوسته است. رفتار پلیس در قالب طرح امنیت اخلاقی هم در این مدت شدت و ضعف داشته و گاهی حضور ون‌های معروف گشت ارشاد در سطح شهر پررنگ شده و ماموران جلوی کنسرت‌ها و مراکز خرید، به “بدحجاب”ها تذکر داده و بازداشتشان کرده‌اند و یا این که مانند روزهای گذشته، تقریبا هیچ اثری از آنها نیست و اگر هم پیدایشان شود، به گواه شاهدان عینی، رفتارشان بسیار متعادل‌تر و ملایم‌تر از پیش است.
سخنان اخیر فرمانده پلیس همچون مهر ماه گذشته، می‌تواند آغازگر یک مسیر تازه باشد، اگر که مانند سال پیش، مخالفت شدید و تحرکات گروه‌های مذهبی تندرو و اصولگرایان را به دنبال نداشته باشد. احمدی‌مقدم هم در مصاحبه با ایسنا، این “حمله” ها را پیش‌بینی کرده است.
پس از انتخاب حسن روحانی به ریاست جمهوری، رسانه های وابسته به جناح تندرو و اصولگرا زمزمه بازگشت بی حجابی و بد حجابی به شهرها را سردادند و حتی اظهار داشتند که پلیس در این زمینه کوتاهی می‌کند. بعد نوبت به پوشش گسترده اخبار ضرب و شتم افرادی پخش و برجسته شد که به افرادی که نهی از منکر می کردند حمله می برند. ناظران همه این حوادث را به منزله آماده سازی برای دور تازه مبارزات ارشادی ارزیابی کردند.
سه روز بعد آن که فرمانده نیروی انتظامی در جواب منقدین به صراحت اعلام داشت بدحجابی بیشتر نشده، وبلاگ‌ها و رسانه‌های اصولگرا به شکلی پردامنه وارد میدان شدند و از ترویج گسترده “بی‌عفتی” و “بی‌حیایی” در قالب پوشیدن “ساپورت” از سوی دختران خبر دادند. تلاش‌های آنان در مقطعی به بار نشست و در ابتدای شهریور گذشته، شهروندان تهرانی از حضور گسترده گشت‌های ارشاد و برخورد شدید آنان و بازداشت‌های گسترده خبر دادند.
مفید کیایی‌نژاد، عضو کمیسیون فرهنگی مجلس هم در گفت‌وگو با “روز” تاکید کرده بود که: “نظام، نظلام اسلامی است و باید مسائل اسلامی رعایت بشود. خدا شاهد است من در خیابان‌ها قدم می‌زنم این وضع حجاب را می‌بینم… این دیگر بدحجابی نیست، بی حجابی است. واقعا دلم آتش می‌گیرد که چرا وضع به این شکل است.”
مرتضی حسینی دیگر عضو کمیسیون فرهنگی مجلس هم گفته بود: “ضمن کار فرهنگی نباید گذاشت کسی در جامعه فساد ایجاد کند و ما باید در این مورد به دینمان تکیه کنیم. افراد در خانه شخصی خود هر کثافت کاری که می‌خواهند انجام دهند اما حق ندارند این کار را به جامعه بیاورند.”
اما ارمغان حضور گشت‌های ارشاد در خیابان‌ها و در قالب طرح “ارتقای امنیت اجتماعی”، احساس ناامنی به ویژه برای زنان، در رفت‌و آمدهای شهری بوده است. بسیاری از حقوقدانان و فعالان حقوق زن بارها نسبت به این برخوردها هشدار داده و آن را نقض حریم شهروندی خوانده‌اند. ضمن اینکه مشخص نبودن مصادیق “بی‌حجابی” دست ماموران را برای برخوردهای سلیقه‌ای و تضییع بیشتر حقوق شهروندان باز گذاشته است. آیا دولت روحانی، پایان بخش گشت‌های ارشاد خواهد بود؟
