در تازه‌ترین واکنش به سرنگونی جنگنده ارتش روسیه در مرز سوریه و ترکیه، وزیر خارجه جمهوری اسلامی در تماس تلفنی با همتای روس خود گفته حوادثی از این دست “پیامی اشتباه به گروههای تروریستی” است و بحران سوریه را نیز تشدید می‌کند. پیش از او حسن روحانی هم این حادثه را “بسیار هشدار دهنده و خطرناک” خوانده بود.
روز سه‌شنبه، ۳ آذرماه، ترکیه یک هواپیمای سوخوی ۲۴ روسیه را در نزدیکی مرز سوریه و ترکیه سرنگون کرد. آنکارا گفته دو جنگنده روسیه حریم هوایی این کشور را نقض و به هشدارها نیز بی‌توجهی کرده‌اند. روسیه این ادعا را تکذیب کرده و گفته آنکارا “از پشت به ما خنجر زده است.”
ولادیمیر پوتین یک روز پیش از این اظهارات در ملاقات با آیت‌الله خامنه‌ای گفته بود: “ما متعهدیم که بر خلاف برخی‌ها به شرکایمان از پشت خنجر نزنیم و هیچ‌وقت در پشت پرده اقدامی بر ضد دوستانمان انجام ندهیم و اگر اختلافی هم داشته باشیم، با صحبت به تفاهم برسیم.”
ایران و روسیه، دو متحد اصلی و قدرتمند سوریه در خاورمیانه هستند و ملاقات اخیر آنها نیز در تهران “مهم‌ترین ملاقات تاریخ جمهوری اسلامی” در حوزه سیاست خارجی توصیف شده است. سیاست‌های این دو کشور با ترکیه که در جبهه غرب در تلاش برای حذف بشار اسد است در تضاد قرار دارد.
سرنگونی جنگنده روسی از سوی ترکیه به اختلافات کشورهای منطقه در کشور بحران‌زده سوریه دامن زده است. ناتو با حمایت و جانبداری از ترکیه، خواهان خویشتن‌داری آنکارا و مسکو شده است. وزیر خارجه روسیه هم گفته است سر جنگ با ترکیه ندارند اما تاکید کرده که کشورش “به طور جدی در روابط خود با ترکیه بازنگری خواهد کرد.”
موشک و هواپیما که اسباب بازی نیست
جمهوری اسلامی از جمله کشورهایی بود که به سرعت به این حادثه واکنش نشان داد. حسن روحانی گفت اطلاعاتی دارد که هواپیما در فضای سوریه مشغول عملیات بوده و هدف قرار گرفته است.
روحانی با طرح این فرض که “هواپیما به مرزهای ترکیه نزدیک شده باشد” افزود: “موشک و هواپیما که اسباب بازی نیست که کسی در هوا تصمیم به شلیک بگیرد. مگر می‌تواند اینقدر بی‌نظمی بر منطقه به تدریج حاکم شود که هر کسی در هوا هر تصمیمی می‌خواهد اتخاذ کند. این اقدامات بسیار خطرناک است.” هر چند او توضیح داد که “روسیه و ترکیه هر دو همسایه و دوست جمهوری اسلامی ایران هستند و برای ما بسیار مهم است که روابط همسایگان صمیمی باشد”.
روز چهارشنبه، ۴ آذرماه، وبسایت وزارت امور خارجه نیز از ابراز نگرانی محمد جواد ظریف از حادثه سرنگونی جنگنده روسی خبر داد. جابرانصاری سخنگو و رئیس مرکز دیپلماسی عمومی و رسانه ای وزارت امور خارجه که محتوای این گفتگو را نقل کرده، هشدار داده که “اینگونه رویدادها منجر به تشدید بحران سوریه و ارسال پیام اشتباه به گروههای تروریستی شود”. ظریف به همتای روسی خود گفته است: “این واقعه یک بار دیگر حساسیت شرایط سوریه و تاثیر رویدادهای آن بر صلح و امنیت جهانی و ضرورت مبارزه متحد بین المللی علیه تروریسم را نشان داد.”
“آتش‌بازی در آسمان سوریه”
علاوه بر این دو واکنش رسمی، بخش عمده از مطبوعات روز چهارشنبه ایران نیز در صفحات اول و اصلی خود به پوشش خبری و تحلیل تشدید تنش‌ها بین ترکیه و روسیه و همچنین رابطه تهران و مسکو پرداختند.
روزنامه اعتماد در گزارشی با عنوان “آتش‌بازی در آسمان” و ایران، روزنامه نزدیک به دولت در گزارشی با تیتر “زورآزمایی اردوغان و پوتین در آسمان سوریه”، روزنامه بهار با تیتر “سقوط سوخو، شوک پوتین” و سرانجام روزنامه جوان، نزدیک به سپاه پاسداران، در گزارشی با عنوان “خنجر ناتو به مبارزان با داعش” حواشی مربوط به سرنگونی جنگنده روسی را پوشش دادند.
روزنامه‌های مانند اعتماد، ایران و جمهوری نیز فراتر از خبر، سرمقاله‌های خود را هم به تحلیل این حادثه اختصاص دادند.
روزنامه‌ها در بخش تحلیل عمدتا جانب روسیه را گرفته‌اند، اما سرمقاله‌نویس اعتماد با نگاهی میانه‌روانه ضمن اشاره به فراهم بودن شرایط “یک رابطه دوسویه و مثبت با روسیه” و طرح این پرسش که “آیا به پوتین اعتماد می شود کرد؟” نوشته است: “این رابطه نباید به‌گونه‌ای باشد که بخواهیم با اتکای به روس‌ها در مقابل غربی‌ها بایستیم.”
روسیه اخیرا با مداخله نظامی در وضعیت سوریه بارها مواضع مخالفان دولت اسد از جمله گروه دولت اسلامی را بمباران کرده است. جمهوری اسلامی از حضور نظامی مسکو در سوریه حمایت می‌کند. روز شنبه حسین چیت‌فروش، مشاور فرمانده نیروی هوایی ارتش گفته بود این نیرو به منظور شناسایی و رصد منطقه جنگنده‌های روسی را اسکورت کرده است.
