روابط تهران و ریاض به شدت تیره است و خبری که دیروز خبرگزاری تسنیم منتشر کرد می تواند منازعات میان جمهوری اسلامی و عربستان سعودی را تشدید کند: “تایید حکم اعدام شیخ باقر النمر”
تسنیم ، وابسته به سپاه پاسداران، دیروز در مصاحبه با برادر شیخ نمر ـ– روحانی شیعه و ناراضی سعودی -ـ از ارسال حکم اعدام وی برای تایید توسط ملک سلمان خبر داد: “دادگاه عالی و استیناف حکم اعدام شیخ النمر را تأیید کردند و حکم برای اجرا به دفتر پادشاهی برای تأیید نهایی ارجاع داده شد.”
شیخ نمر در سال ۲۰۱۳ پس از آنکه از سوی دادستانی به “ایجاد تفرقه” و “تضعیف وحدت ملی” متهم شد در ریاض به دادگاه رفت .وی از حامیان اصلی تظاهرات ضدحکومتی شیعیان در سال ۲۰۱۱ در شرق شبه جزیره عرب بود.
محمد النمر در گفتگو با تسنیم با هشدار نسبت به اینکه تایید حکم اعدام شیخ نمر توسط پادشاه عربستان احتمالا به افزایش ناآرامی ها در این کشور منجر می شود گوشزد کرده که تنها “یک راه حل” باقی مانده است: “این مسئله دست ملک سلمان پادشاه عربستان است، یا این حکم را امضا می‌کند که این امر پیامد‌ها و واکنش‌هایی درپی خواهد داشت که در این صورت ممکن است اوضاع از کنترل ما خارج شود.”
دادستان در سال ۲۰۱۳ خواستار اعدام شیخ نمر به شیوه “مصلوب” کردن شده بود که بر اساس قوانین آل سعود، شامل گردن زدن و نشان دادن آن در ملا عام است. اما دادگاه این درخواست را رد ومهرماه گذشته حکم اعدام را برای شیخ نمر صادر کرد؛حکمی که در تهران با واکنش های منفی از جانب چهره های مختلف سیاسی و نظامی همراه شد. از جمله حسین امیر عبدالهیان، معاون خاورمیانه وزیر خارجه، با تاکید بر اینکه “این قبیل اقدامات در مسیر کمک به صلح و آرامش در منطقه تلقی نخواهد شد” ابراز امیدواری کرده بود که “مقامات ذیربط عربستان سعودی با رویکردی واقع‌بینانه مانع از اجرای این حکم و تشدید تنش‌ها در جهان اسلام شوند.”
همچنین حسن فیروزآبادی، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح، با ابراز نگرانی از احتمال اعدام شیخ نمرگفته بود : “از کشوری مانند عربستان که حکامی محاسبه‌گر دارد، بسیار بعید به نظر می‌رسید چنین حکمی صادر کند.“او همچنین خواستار تغییر این حکم در دادگاه تجدید نظر شده بود؛ حکمی که به گفته او “غیرعادلانه و تفرقه‌انگیز” بود.
در آن زمان بر اساس اطلاعاتی که خبرگزاری فارس منتشر کرد، یکی از اتهامات این روحانی شیعه سعودی “اجرای نظریه ولایت فقیه در عربستان ” بوده است.اتهام اصلی آل سعود علیه شیخ نمر “فتنه انگیزی” در جریان تظاهرات خیابانی سال ۲۰۱۲ توصیف شده که عنوانش بسیار شبیه به اتهامی است که رهبران جمهوری اسلامی به رهبران جنبش مخالفان – جنبش سبز – در ۵ سال اخیر وارد کرده اند.
آبان سال گذشته، حدودا ۱۰ روز پس از صدور حکم اولیه اعدام برای شیخ نمر، رسانه های داخلی از ارسال پیامی از سوی آیت الله هاشمی رفسنجانی – رئیس مجمع تشخیص مصلحت – به پادشاه عربستان سعودی خبر دادند که در آن خواستار جلوگیری از اعدام روحانی ناراضی شیعه شده بود. آیت الله رفسنجانی در این پیام نوشته بود: “انتظار می‌رود در این برهه که فتنه‌ها کیان امت اسلامی را نشانه گرفته، عدم اجرای حکم آیت‌الله شیخ نمر باقر النمر، تفرقه‌افکنان را مأیوس کند و باعث تعامل و حل مشکلات جهان اسلام شود.”
در آن زمان هنوز ملک عبدالله، پادشاه عربستان بود که رابطه بسیار گرمی با آیت الله هاشمی داشت و اخبار غیر رسمی حکایت از آن داشت که وی با درخواست رئیس جمهور سابق کشور موافقت کرده است. اما با مرگ ملک عبدالله و روی کار آمدن ملک سلمان ورق تا حدود زیادی برگشت.
در یک سال اخیر مسائلی همچون لشکر کشی عربستان به یمن، حضور نظامی جمهوری اسلامی در سوریه، حمایت ریاض از گروه های تندرو شبه نظامی در عراق و سوریه، و در یک ماه گذشته کشته شدن بیش از ۴۵۰ زائر ایرانی در جریان مراسم رمی جمارات در منطقه منا، روابط دو کشور را بسیار پیچیده و تاریک کرده است.
در همین یک هفته اخیر مقامات ارشد دو کشور بارها وارد حملات لفظی شدیدی شده اند؛روز شنبه عادل الجبیر، وزیر خارجه آل سعود، در اظهارنظری رسمی پس از دیدار با جان کری – همتای آمریکایی اش - به طور مستقیم ایران را کشوری “تروریستی” توصیف کرد و گفت: “ایران کشوری صادر کننده و پشتیبان تروریسم است، در امور منطقه به شکل منفی دخالت می‌کند و به آن به عنوان کشور اشغالگر سرزمین‌های عربی در سوریه نگاه می‌شود.
وی خواستار آن شده است که تهران بخشی از پایه‌های حمایت از ثبات در منطقه و نه نیرویی برای شر باشد.
الجبیر که در زمان حکومت ملک عبدالله سفیر ریاض در واشینگتن بود و ۴ سال پیش هم مقامات قضایی ایالات متحده از تدارک قتل وی توسط جمهوری اسلامی در آمریکا خبر داده بود، هفته پیش نیز ضمن انتقادهای تند از تهران گفته بود عربستان حتی آماده “مقابله نظامی” با جمهوری اسلامی است.
پیشتر آیت الله خامنه ای، رهبر جمهوری اسلامی، ۸ مهر، در واکنش به تراژدی منا به دولت عربستان سعودی هشدار داده بود که اگر به حجاج ایرانی بی احترامی کند یا به وظایف خود در قبال اجساد زائران کشته شده ایرانی در واقعه منا عمل نکند، تهران عکس العملی “خشن و سخت” نشان خواهد داد. پس از آن فرمانده سپاه پاسداران نیز تهدیدی نظامی جدی علیه عربستان سعودی مطرح کرد.سردار محمد علی جعفری ۱۱ مهر گفته بود: “سپاه قاطعانه و مقتدرانه در صورت ضرورت برای هر اقدامی، در هر زمان و هر منطقه، برای دفاع از عزت مسلمین و حرمت آنان به ویژه مردم انقلابی ایران در مقابل حکام ظالم و جاهل آل سعود، آماده است و انتقام سخت این جنایت هولناک را از آل سعود خواهد گرفت.”
رهبر جمهوری اسلامی که از سوی حامیان اش “ولی امر مسلمین” و “رهبر شیعیان جهان” خوانده می شود در یک سال اخیر درباره حکم اعدام شیخ نمر موضع گیری نکرده است، اما با توجه به سخنرانی های تند وی علیه خاندان جدید سلطنتی به رهبری ملک سلمان، پیش بینی می شود در صورت اجرای حکم اعدام شیخ نمر وی موضع سختی در اینباره اتخاذ کند.
۲۰ فروردین وی در جریان سخنرانی در جمع مداحان در انتقاد شدید از نخبگان سیاسی جدید در ریاض گفته بود: “ما با سعودی‌ها اختلافات متعدّدی در مسائل گوناگون سیاسی داریم؛ امّا این را همیشه میگفتیم که سعودی‌ها در کار سیاست خارجی‌شان یک وقار و متانتی نشان میدهند؛ این وقار و متانت را هم از دست دادند. چند جوان بی‌تجربه، امور آن کشور را در دست گرفتند و دارند آن جنبه‌ی توحّش را غلبه میدهند بر جنبه‌ی متانت و ظاهرسازی؛ این به ضررشان تمام خواهد شد”
۱۵ مهر آیت الله هاشمی که همواره طرفدار روابط پایدار و گرم با عربستان بوده است نیز با انتقاد از سیاست های اخیر ریاض متذکر شد برخی “جوانان” در حاکمیت فعلی آل سعود “خام و مغرور” هستند. به نظر می آید یکی از “جوانان” مورد اشاره رهبر جمهوری اسلامی و رئیس مجمع تشخیص مصلحت عادل الجبیر باشد، گرچه وی علی رغم اینکه ظاهرا جوان به نظر می آید اما ۵۳ ساله است و تنها ۲ سال از جواد ظریف – همتای ایرانی اش، جوان تر است.
اما چهره اصلی مورد اشاره رهبران جمهوری اسلامی احتمالا محمد بن سلمان آل سعود، پسر ۳۰ ساله ملک سلمان و وزیر دفاع جدید این کشور است که از اسفند گذشته جنگ تمام عیاری علیه شبه نظامیان شیعه حوثی در یمن به راه انداخته و قراردادهای تسلیحاتی چند ده میلیارد دلاری نیز با ایالات متحده امضا کرده است.
