محمود احمدی نژاد در حالی از تاثیر ۱۰ درصدی تحریم‌ها بر اقتصاد درونزای ایران در ارتباط با تجارت خارجی سخن می‌گوید که افزایش قیمت ارز طی هفته‌های منتهی به شهریور و اوایل مهر ماه رشد صد در صدی یافته و نرخ هر دلار آمریکا در بازارهای آزاد تهران از مرز ۳ هزار تومان عبور کرده است.
ایرانی‌ها در حالی دلار ۳ هزار تومانی یا ۳۰ هزار ریالی را تجربه می‌کنند که محمود احمدی‌نژاد و رییس کل بانک مرکزی از سال گذشته تاکنون بار‌ها در برابر دوربین‌های تلویزیونی، وعده کاهش نرخ ارز را در مقاطع مختلف به مردم داده‌اند.
آخرین وعده مربوط به محمود بهمنی رییس کل بانک مرکزی است که چندی پیش در گفتگو با رسانه‌ها اعلام کرده بود قیمت دلار به طور قطع به زیر ۲هزار تومان و نزدیک به ۱۵۰۰ تومان خواهد رسید اما چنین نشد و پس از بلند شدن صدای مجلسیان، آن‌ها تصمیم گرفتند خودشان و با قیمتی که بانک مرکزی تعیین می‌کند ارز را به فروش برسانند. دولتی‌ها اما بازهم در مصاف با بازار شکست خوردند و یک هفته پس از آغاز این طرح قیمت ارز در بازار آزاد رکورد ۳هزار تومان در هر دلار را شکست.
همزمان خبرگزاری دولتی ایرنا مدعی شدکه “با وجود عرضه دهها میلیون دلار ارز در مرکز مبادلات ارزی به متقاضیان برای واردات کالاهایی با اولویت سه تا پنج، و اختصاص ارز با نرخ مرجع برای تامین کالاهای ضروری، نرخ ارز در بازار آزاد همچنان روبه افزایش است و در این میان برخی شایعات و اخبار نادرست نیز به این موضوع دامن می زند.”
محکوم کردن دلالان و واسطه های فروش ارز در حالی است که براساس اطلاعیه های منتشر شده از سوی بانک مرکزی، مدتی است ارز دولتی با نرخ ۱۲هزار ۲۲۶ ریال نیز تنها در اختیار واردکنندگانی قرار می‌گیرد که کالاهای اساسی را وارد می‌کنند.
در همین راستا ارز دانشجویی برای دانشجویانی که در دانشگاه‌های خارجی مشغول تحصیل هستند نیز حذف و تنها دانشجویان بورسیه وزارت علوم شامل دریافت ماهیانه هزار دلار ارز دانشجویی شده‌اند.
پیش از این نیز ارز مسافرتی که رقم آن ۲ هزار دلار بود به ۱۵۰۰ دلار در هر سال رسید و دست آخر نیز حذف شد. این ارز تنها شامل مسافران سفرهای زیارتی آن هم به مبلغ ۳۰۰ دلار می‌شود.
به اذعان دولتی‌ها همه این تمهیدات که برای جلوگیری از ایجاد حباب در بازار ارز بود تاکنون کارساز نبوده و از ۹ مهرماه سال گذشته که قیمت دلار ۱۲۰۰ تومان بود تا امروز، ارزش پول ایران بیش از ۱۵۰ درصد سقوط کرده و قیمت دلار آمریکا به بالای ۳ هزار تومان رسیده است. برخی دیگر از منابع نیز کاهش ذخایر ارزی را عامل این تصمیم گیری‌ها می‌دانند.
بانک مرکزی برای جلوگیری از اعتراضات، اقدام به فروش دلار با نرخ ۲ درصد پایین‌تر از قیمت بازار کرده است؛ روشی که باعث عبور دلار از مرز ۳ هزار تومان شد. بانک مرکزی دیروز قیمت انواع ارز برای معامله در مرکز مبادلات ارزی را اعلام کرد که براساس آن دلار ۲۴ هزار و ۴۶۳ ریال، روپیه هند ۴۶۳ تومان، درهم امارات ۶ هزار و ۶۶۰ ریال، صد ین ژاپن ۳۱ هزار و ۴۰۰ ریال، لیر ترکیه ۱۳ هزار و ۶۱۸ ریال، روبل روسیه ۷۸۴ تومان، یوان چین ۳ هزار و ۸۹۳ ریال، یک هزار وون کره جنوبی ۲۲ هزار ریال و یورو ۳۱ هزار و ۴۵۰ ریال قیمت‌گذاری شده است.
ارز‌های بانک مرکزی تنها در حال حاضر به گروه‌های کالایی ۳، ۴ و ۵ تعلق می‌گیرد و از ابتدای اجرای این طرح تاکنون ۷۰ میلیون دلار به متقاضیان واگذار شده است. گروه ۳ تا ۵ کالاهایی هستند که پیش از این برای واردات، مشمول ارز دولتی با نرخ ۱۲ هزارو ۲۲۶ ریال بودند اما پس از آشفته بازار ارز، دولت و مجلس تصمیم گرفتند کالا‌ها را به ۱۰ گروه اساسی تا غیراساسی تقسیم بندی کنند. اولویت سوم شامل حیوانات زنده، بذور، گاو شیری، جوجه یک روزه، جوجه یک روزه تخم‌گذار، جوجه اجداد، تخم مرغ SPF برای تهیه واکسن، کود، دانه کتان و سموم، اولویت چهارم شامل کالاهایی نظیر کائوچو، لاستیک کامیون، پنبه، الیاف مصنوعی، آلیاژ‌ها، قطعات منفصله، ماشین‌آلات راهسازی و گرانول و اولویت پنجم شامل رزین‌ها، روان‌کننده‌ها، کربونات منیزیوم، سنگ منیزیوم، سنگ فلزات، زغال سنگ، گازهای کمیاب، سولفات‌ها، ماشین‌آلات چاپ و تراکتور می‌شود.
این در حالی است که بسیاری از ملزومات مورد نیاز مردم نظیر لوازم خودرو یا لوازم خانگی از لیست ارز دولتی حذف و واردکنندگان ناچار به خرید کالاهای مورد نیاز با نرخ آزاد ۳ هزار تومان به بالا شده‌اند.
براساس گزارش خبرگزاری فارس وابسته به نهادهای نظامی- امنیتی از سه راه امین حضور تهران ـ بورس لوازم خانگی پایتخت ایران ـ بسیاری از لوازم خانگی با رشد صد در صدی قیمت مواجه شده اند. تولید‌کنندگان ایرانی بیش از تولید‌کنندگان خارجی محصولات خود را گران کرده‌اند و دلیل آن هم قیمت‌گذاری‌های غیرکارشناسی شده و همچنین حفظ قدرت رقابت اعلام شده است.
رئیس اتحادیه کشوری تولید‌کنندگان و فروشندگان لوازم‌‌خانگی در همین ارتباط اظهار داشت: “وقتی قیمت دلار به ۲ هزار و ۹۰۰ تومان می‌رسد بازار همه کالاهایی که تحت تأثیر دلار است به هم می‌ریزد. بازار لوازم خانگی را نیز نرخ دلار به این شکل درآورده است.” به گفته وی دولت نمی‌تواند نرخ ارز را کنترل کند لذا بازار به هم ریخته است.
نابسامانی بازار ارز در حالی است که برخی نمایندگان مجلس از طرح ممنوعیت خرید و فروش ارز با قید دو فوریت خبر می دهند. این طرح سال گذشته نیز همزمان با اوج گرفتن قیمت ارز آغاز شد و دلالانی که مبادرت به خرید و فروش ارز در خیابان ها می کردند، از سوی ماموران وزارت اطلاعات بازداشت و روانه اوین می شدند. در طرح دو فوریتی که یکشنبه هفته آینده در مجلس مطرح می‌شود بحث ممنوعیت فروش آزاد ارز در بازار به رای گذاشته خواهد شد.
برخی نمایندگان مجلس نیز معتقدند: “وضعیت نابسامان فعلی ناشی از این است که بانک به دنبال هدف خاصی یک سیستم مدیریت ناکارآمد را اتخاذ کرده تا با احتساب خود به ان هدف برسد اما امروز از ادامه مسیر ناتوان شده و قادر به کنترل نوسانات بازار ارز نیست. وقتی فاصله معنی داری بین ارز مرجع و ارز ازاد می بینیم، کجای این مسئله می تواند ریشه روانی داشته باشد؟ ریشه روانی نوسانات ارز فاقد کوچک ترین منطق قابل قبول است.”
بسیاری از کارشناسان، افزایش قیمت ارز در ایران را نتیجه موثر بودن تحریم های نفتی اتحادیه اروپا دانسته اند. آنطور که محمدرضا باهنر نایب رییس مجلس اسلامی گفته است که “فروش نفت در تیرماه و مردادماه حدود ۸۰۰ هزار بشکه در روز بود و متوسط فروش در پنج ماه اول سال حدود یک میلیون بشکه بود که فروش نفت کاهش یافت.”
کاهش فروش نفت در حالی است که خریداران عمده نفت ایران یعنی هندوستان و چین به دلیل تحریم های بانکی ایران، عملا امکان پرداخت پول نفت را ندارند و به ازای آن کالاهای خود نظیر چای، برنج، گندم یا حتی اسباب بازی به ایران تحویل می دهند؛ در نتیجه پشتوانه ارزی ایران به شدت کاهش یافته است. ایران تا سال گذشته بالغ بر ۲ میلیون و ۳۰۰ هزار بشکه نفت در روز تولید می کرد و پس از عربستان دومین تولید کننده نفت اوپک بود.
کاهش درآمدهای ایران به دلیل کم شدن فروش نفت به قدری شدید است که در جلسه غیرعلنی روز ۲۹ شهریورماه مجلس شورای اسلامی اعلام شد که در شش ماهه اول سال جاری تنها حدود ۱۰۰هزار میلیارد تومان از درآمدهای بودجه ۹۱ محقق شده است.
