در روزی که فرمانده نیروی انتظامی جمهوری اسلامی بار دیگر گرانی را عامل افزایش “جرایم خرد” معرفی کرد، مصطفی پورمحمدی، رئیس سازمان بازرسی کل کشور که از او به عنوان یکی از کاندیداهای انتخابات ریاست‌جمهوری نام می‌برند از گرانی به عنوان بزرگ‌ترین “دردسر” کشور نام برد و صبوری مردم ایران را ستود. به اعتقاد او اگر این وضع در اروپا برقرار بود، مردم آَشوب می‌کردند. آیت‌الله واعظ طبسی، یک روحانی بلندپایه حامی حاکمیت هم ادعا کرد مردم به خاطر عشق به نظام، همه مشکلات را تحمل می‌کنند.
مردم خوب و صبور ایران!
آذر ماه سال گذشته، محمود بهمنی، رییس کل بانک مرکزی هشدار داده بود که “باید جامعه را به نحوی اداره کنیم تا بتوانیم دو سال خود را حفظ کنیم. گویا در شعب ابیطالب گرفتار شده‌ایم.” این سخنان از سوی رهبر جمهوری اسلامی به صراحت رد شد. آیت‌الله خامنه‌ای تاکید کرد: “بر خلاف تصور و تحلیل های جبهه استکبار، نظام جمهوری اسلامی امروز نه تنها در شرایط شعب ابی طالب نیست بلکه در شرایط بدر و خیبر قرار دارد.” اما اکنون دیگر اظهار نگرانی از وضعیت اقتصادی کشور نه تنها خط قرمز نیست بلکه به بخش ثابت اظهارنظرهای مسوولان مختلف تبدیل شده است، البته با ذکر این قید که مردم این سختی‌ها را تحمل خواهند کرد.
“امروز معضل گرانی در کشور بزرگ‌ترین دردسر بوده و همه آن را حس می‌کنیم.” این را مصطفی پورمحمدی، رئیس سازمان بازرسی کل کشور گفته است. او که گفته می‌شود خود را برای حضور در انتخابات ریاست جمهوری آینده آماده می‌کند، سابقه عضویت در کابینه محمود احمدی‌نژاد را دارد اما چند صباحی است که به منتقد سفت و سخت رییس دولت تبدیل شده است.
پورمحمدی مردم ایران را “خوب” توصیف می‌کند و از مسوولان می‌خواهد از این بابت “خدا را شکر کنند.” چرا که به اعتقاد او مردم ایران نسبت به مساله گرانی “ٌصبور” هستند؛ “در حالی که مردم اروپا در صورت افزایش قیمت‌ها یا کم شدن حقوقشان، شهر را بهم ریخته و به آشوب می‌کشانند.”
وزیر کشور کابینه دوره اول احمدی‌نژاد تاکید می‌کند: “امروز معضل گرانی در کشور بزرگ‌ترین دردسر بوده و همه آن را حس می‌کنیم.”
از سوی دیگر آیت‌الله عباس واعظ طبسی، روحانی بلندپایه طرفدار حاکمیت که تولیت آستان قدس رضوی را برعهده دارد و سال‌هاست اتهامات اقتصادی فراوانی به او و خانواده‌اش وارد می‌شود می‌گوید: “مردم ما به خاطر عشق به نظام همه مشکلات را تحمل می‌کنند.”
او در دفاعی تمام قد از رهبر و رییس‌جمهور تاکید کرده است که “هیچ کشوری مانند ایران علیرغم فشارها و تهدیدهای فراوان دشمنان، این چنین مسیر عزت و تعالی توأم با استقلال و آزادی را طی نمی‌کند.”
اما سردار اسماعیل احمدی‌مقدم، فرمانده نیروی انتظامی جمهوری اسلامی برای چندمین بار گریزی به مسایل اقتصادی زده است. او برای چهارمین بار در چهار ماه اخیر از افزایش “جرایم خرد” صحبت کرد و گفت: “تنها دغدغه ما در حوزه جرایم و سرقت‌های خرد بود که از نیمه شهریورماه با افزایش قیمت ارز و گرانی‌ها، فزونی یافته بود. اما با اقدامات صورت گرفته در حوزه اقتصادی در آذر و دی‌ماه شاهد روند نزولی این‌گونه سرقت‌ها در کشور بوده‌ایم که به نظر می‌رسد به واسطه طرح‌ها و برنامه‌هایی که به خصوص در آستانه نوروز ایجاد می‌شود، شاهد بهبود این گونه جرایم خرد در کشور باشیم.”
امسال برای اولین بار سردار اسماعیل احمدی‌مقدم در نمایشگاه مطبوعات از افزایش جرایم خرد خبر داد و یادآوری کرد که تازه همه جرایم خرد مانند جیب‌بری به پلیس گزارش داده نمی‌شود. تحلیل عالی‌ترین مقام پلیس جمهوری اسلامی این بود که نابرابری‌های اجتماعی و افزایش مشکلات اقتصادی عامل افزایش این دسته از جرایم است و اضافه کرد: “زمانی که طرح هدفمندی یارانه ها آغاز شد، صرف‌نظر از عوارض اقتصادی بلند مدت آن، عوارض کوتاه مدت اجرای این طرح، منجر به کاهش جرائم خرد شد به دلیل اینکه، سارقان خرد عمدتا از طبقه معتادان هستند که با اجرای این طرح، نیاز مالی آنان کمتر شد،بنابراین به سمت سرقت کالاهایی رفتند که منافع مالی بیشتری برای آنان داشت.”
او چند روز بعد در قم، خیلی کوتاه از افزایش جرایم خرد صحبت کرد، اما چندان به چشم نیامد. فرمانده نیروی انتظامی جمهوری اسلامی یک ماه بعد مفصل تر به این مساله پرداخت و گفت: “در برخی جرائم آمار وقوع جرم همان چیزی است که در سطح جامعه اتفاق می‌افتد مانند قتل، سرقت مسلحانه و سرقت خودرو که آمار نیروی انتظامی با آمار جامعه تقریبا برابری می‌کند. اما در بعضی جرائم مانند سرقت موبایل، کیف‌زنی و جیب‌بری که گاه قابل توجه نیست چون گزارش به نیروی انتظامی نمی‌شود، آمار ما با آمار اتفاق افتاده فرق می‌کند.”
او همچنین تاکید کرد: “نوسانات اقتصادی اخیر و افزایش قیمت‌ها از اوایل‌ماه مهر و آبان باعث افزایش ثبت وقوع جرائم خرد در نیروی انتظامی شده است.”
فقیرانی که تحملشان بالاست
گذشته از فقر، خط فقر هم واژه آشنایی برای ایرانیان بوده است، اما شاخص فلاکت در زمان تبلیغات انتخابات و از زبان محسن رضایی، کاندیدای انتخابات ریاست جمهوری، وارد واژگان مردم کوچه و بازار شد. در همان مناظره‌های تلویزیونی که آمار مربوط به فقر دو روایت داشت؛ یک روایتی که سه رقیب محمود احمدی‌نژاد ارائه می‌دادند و حاکی از افزایش فقر و کاهش توان اقتصادی مردم بود و دیگری روایت رییس دولت که از بهبود حکایت می‌کرد و میرحسین موسوی آن آمارها را “خط مار” نامید و ابزاری برای فریب.
حالا و در آستانه انتخاباتی دیگر، همه جا صحبت از شرایط نابسامان اقتصادی است و در سالی که رهبر، نام “تولید ملی” به آن داده بود، قیمت همه اجناس با ارز خارجی تغییر می‌کند، حتی خودروهای تولید ایران خودرو و سایپا که ادعا می‌کردند به خودکفایی رسیده‌اند. از سوی دیگر براساس آخرین گزارش مرکز آمار ایران، کسری بودجه خانوارهای ایرانی در سال ۹۰ کاهش قابل توجهی داشته، اما در عین حال شاخص‌های فقر در این گزارش نشان می‌دهد که جامعه ایرانی فقیرتر شده است.
این آمار اگرچه مربوط به سال گذشته است و تلاطمات اقتصادی سال جاری را شامل نمی‌شود اما باز حاوی اطلاعات مهمی از وضعیت فعلی خانوارهای ایرانی است.
در سال ۱۳۹۰ متوسط کل هزینه خالص سالانه یک خانوار شهری ۱۳۲۷۱۶ هزار ریال (ماهانه حدود یک میلیون و ۱۰۶ هزار تومان) بوده که نسبت به سال گذشته ۷۵/۱۶ درصد افزایش داشته است. همچنین متوسط هزینه خوراکی و دخانی و غیرخوراکی خانوار در این سال به ترتیب ۲۱/۲۵ و ۲۲/۱۴ درصد افزایش یافته است. سهم هزینه خوراکی و دخانی و غیرخوراکی از هزینه کل نیز به ترتیب ۶۸/۲۴ و ۳۲/۷۵ درصد بوده است.
در بین هزینه‌های خوراکی و دخانی گوشت با ۲۴ درصد بیشترین سهم را داشت و در بین هزینه‌های غیرخوراکی بیشترین سهم با ۴۴ درصد به هزینه مسکن اختصاص پیدا کرد.
از سوی دیگر متوسط درآمد سالانه یک خانوار شهری ۱۳۰۳۰۱ هزار ریال (ماهانه حدود یک میلیون و ۸۶ هزار تومان) بوده که نسبت به سال قبل ۷۵/۲۲ درصد افزایش داشته است. در این سال درآمد از مشاغل مزد و حقوق‌بگیری، درآمد از مشاغل آزاد کشاورزی و غیرکشاورزی و درآمد متفرقه به ترتیب به میزان ۴۰/۹، ۲۴/۷ و ۱۹/۳۷ درصد رشد داشته است.
حتی بر فرض صحت و دقت آمارهای رسمی، این آمار به روشنی حکایت می‌کند که ایرانیان فقیرتر شده و کیفیت سطح زندگی آنان نزول چشمگیری داشته است. اما مسوولان و خطیبان حکومتی همچنان امیدوارند که مردم این فشارها را تحمل کنند و به تعبیر پورمحمدی، “خوب” و “صبور” باشند و “آشوب” بپا نکنند.
