تحریم ها می گزند اما طبقه پائین را

استفان کارتر

هفته گذشته وال استریت ژورنال از تلاش های دولت ایران برای کاهش اثرات تحریم های غرب با توزیع بخشی از ثروت ملی میان جمعیت خبر داد، که به نوبه خود نشان می دهد که تحریم ها اثرگذار بوده اند. ولی هنوز برای خوشحالی کردن زود است. به نظر می رسد برنامه هسته ای ایران کماکان با سرعت معمول جلو می رود. آنچه که مشاهده می شود آن است که  دولت ایران سعی دارد آثار تحریم ها را بر روی زندگی روزمره جامعه را تخفیف دهد.

تحریم های اقتصادی به ندرت، حداقل در کوتاه مدت، بر یک رژیم غیر محبوب و حامیان آن اثر می گذارد. این تحریم ها، برعکس، بر اقشار پائین تاثیر می گذارد. این نکته ای است که باید ما غربی ها را، که عادت کردیم از تحریم برای تنبیه رفتار ناپسند استفاده کنیم، به فکر بیاندازد.

داستان تحریم های متعارف آن چیزی است که امروز در ماداگاسکار اتفاق می افتد. تحریم ها دو سال پیش، پس از یک کوتای نظامی که رئیس جمهور را ساقط کرد بر این جزیره اعمال شد. مردم در حال هلاکت هستند. غذا کمیاب است. اقتصاد هم از حرکت باز مانده است. سازمان ملل خواستار لغو تحریم ها شده است.

بله تحریم ها می گزند؛ ولی طبقه پائین را. این همیشه مشکل تحریم های غربی بوده است. تحریم ها گریبان افرادی را می گیرد که همین حالا هم در حاشیه قرار گرفته اند.

دیکتاتورها در همه جا تلاش می کنند اقتصاد را کنترل کنند و منابع را به سوی دوستان خود برگردانند. در مواردی که علی رغم تحریم ها مقدار اندکی دارو و غذا وارد کشور می شود (نمونه ماداگاساگار) رژیم ها به ندرت اجازه می دهند این مواد به دست افراد نیازمند برسد. به عکس، غذا و دارو ابتدا به ارتش، اعضای حزب حاکم  وافراد با نفوذ داده می شود.

این تنها نمونه اخیر تحریم هاست؛ ولی تحریم ها از زمانی که جنگ وجود داشته مورد استفاده قرارمی گرفته است. عراق نمونه دیگری است، که تحریم های اعمال شده از سوی سازمان ملل در آنجا 10 سال به طول انجامید. در آنجا رژیم  با کمک شرکت های غربی توانست میلیون ها دلار را تحت برنامه «نفت در برابر غذا» به نفع خود به چنگ آورد، در حالیکه رهبران این کشور تحریم ها را مسئول قحطی و فقردرکشورمعرفی می کردند. 

معمولا تحریم به عنوان جایگزینی برای اعمال خشونت در نظر گرفته می شود. ولی تحریم در واقع مترادف جابجایی خشونت از قدرتمندان به سمت آسیب پذیرهاست. پروفسور ریچارد نورمن می گوید تحریم ها به معنی استفاده از تهدید علیه “افراد بیگناهی است که هیچ یک تک تک مسئول عملی که تحریم برای مخالفت با آن صورت گرفته است، نیستند.”

این را باید به خاطر سپرد. تحریم یعنی تنبیه افراد فقیر. البته در دراز مدت این احتمال وجود دارد که رژیم سیاسی هم دچار ضعف و فروپاشی شود.  زمانی که نایابی بیشتر می شود، این امر از طبقات فقیر به طبقات متوسط و شاید هم به طبقات بالاترسرایت می کند. در آن  لحظه ما معمولا انتظار داریم که رژیم رفتار خود را عوض کند. اگر معتقد باشیم که چنین اتفاقی نخواهد افتاد، آنگاه اعمال تحریم ها غیر اخلاقی ترین عملی است که می توانیم انجام دهیم.

اوباما، رئیس جمهور آمریکا به درستی چندین بار در باره جنگ عادلانه و جنگ غیر عادلانه سخن گفته است تا تفاوت ماهیت اعمال خشونت را نشان دهد. اصول جنگ عادلانه آن است که تنها جنگجویان را هدف بگیریم. ولی سیستم تحریم ها غیر جنگجویان را هدف می گیرد و آنهم نه برحسب تصادف بلکه بر اساس برنامه ای طراحی شده. در واقع تحریم های سعی دارد رفتار یک رژیم را با حمله به آنهایی که در پائین هستند عوض کند.

جالب است که در حالیکه در تحریم ها سعی می کنیم افراد بیگناه در خارج را هدف بگیریم ولی از آزار رساندن به همان افراد درداخل خودداری می کنیم. این موضوع خیلی روشن بیان شده است. تحریم های معمولا به نوعی طراحی می شوند که کشور تحریم کننده را هدف نگیرد.

برای مثال تحریم های جدید دولت اوباما علیه شرکت ملی نفت ونزوئلا به دلیل فروش مقدار زیادی «نفت بیفورمت» به ایران . هرچند ممنوعیت هایی برای صدور نفت از طریق قراردادهای دولتی آمریکایی بر این شرکت اعمال شد ولی فروش آن به بخش خصوصی آمریکا در حد 1.2 میلیون بشکه در روز کاملا مجاز شمرده می شود. البته هوگو چاوز تهدید کرده است که ارسال نفت را قطع خواهد کرد ولی اقتصاد ونزوئلا آشفته تر از آن است که او بتواند چنین کاری کند.

این موضوع خیلی روشن بیان شده است که از دیدگاه نظری  تحریم ها در یک سوم موارد موفق می شوند. محافظه کارانه تر آن است که بگوئیم 5 درصد یعنی یک مورد از 20 مورد آنها موفق می شوند.

در نمونه ایران، تحریم ها آشکارا شکست خورده است، مگر اینکه بگوئیم هدف از تحریم ها وادار کردن دولت ایران به بازتوزیع ثروت بوده است. رژیم به برنامه هسته ای خود ادامه می دهد و گویا حتی سرعت بیشتری هم گرفته است. متخصصین غربی در مورد اینکه ایران چه زمان به تکمیل تحقیقات خود نایل خواهند آمد اختلاف نظر دارند.  رئیس ستاد ارتش اسرائیل اخیرا تخمین زده است که ایران توانایی ساخت بمب هسته ای را تا یک سال دیگر کسب خواهد کرد.

ممکن است مسائل تغییرحالت پیدا کنند. رژیم ایران ممکن است رویاهای هسته ای خود را رها کند و دنیا را به محلی امن تر تبدیل کند و احیانا به انتخاب مجدد اوباما در انتخابات آینده کمک کند. فارغ از اینکه نتیجه د راین مورد چه خواهد بود، دفعه بعد توجه داشته باشیم که با اعمال تحریم ها علیه یک دولت سرکش، در واقع چه کسی را داریم تنبیه می کنیم.

منبع: دیلی بیست – 31  ژوئیه