هیلی سویتلند
ارمنستان خود را در منطقه ای با جو غیردوستانه می بیند که در آن، مناقشه 20 ساله نظامی با آذربایجان بر سر مالکیت منطقه قره باغ، همچنان ادامه داشته است. این کشور از دیرباز روابط حسنه ای با ایران، روسیه و ایالات متحده داشته است. ارمنستان برای دفاع از خود، جلب سرمایه و مناسبات تجاری به هر سه کشور اتکا دارد.
اما ریشه مشکلات به دو سال پیش باز می گردد، زمانی که سرویس اطلاعاتی آمریکا متوجه شد ارمنستان به انتقال محموله موشک های بلغاری به ایران دست زده است. این اطلاعات در اسناد منتشر شده ویکی لیکس از متن مکالمات وزارت خارجه آمریکا در دسامبر 2008 مشهود است.
بعدها این تسلیحات در جریان دو حمله تروریستی شبه نظامیان شیعه که منجر به کشته شدن یک سرباز و زخمی شدن شش سرباز آمریکایی دیگر در عراق شد، یافت شدند. این اطلاعات نیز در متن مکالمات ژانویه 2009 از سفارت ایالات متحده در یمن بدست امده است.
واشنگتن از ارمنستان توضیح خواسته بود و ارمنستان نیز متوجه وخامت اوضاع شده بود.
کشورهای کوچک جنوب قفقاز شامل ارمنستان، آذربایجان و گرجستان، خود را در مخمصه میان دو کشور ایران و آمریکا می بینند. بر اساس متن مکالمات منتشر شده از سوی ویکی لیکس، ایران می تواند براحتی در هر یک از این سه کشور مشکل آفرینی کند و آمریکا نیز به آنها فشار وارد می کند تا روابط خود با جمهوری اسلامی را قطع کنند.
هر سه کشور با مشکل جدایی طلبان داخلی و کشمکش های قومی دست و پنجه نرم می کنند و این مشکلات می تواند با دخالت خارجی به راحتی شعله ور شود.
الهام علی اف رئیس جمهوری آذربایجان نیز در همین مخمصه گرفتار آمده است. هرچند ظاهراً وی مایل به همکاری با ایالات متحده جهت منزوی ساختن ایران است، اما یکی از اسناد منتشر شده مربوط به فوریه 2010 نشان می دهد وی از دشمن تراشی با همسایه بزرگ و کینه توز خود بسیار هراسان است.
علی اف به دیپلمات های آمریکایی گفته است “نا آرامی در آذربایجان رو به افزایش گذاشته است” وی گفت ایران “نه تنها به تجهیز مالی گروه های افراط گرای اسلامی و تروریست های حزب الله مشغول است”، بلکه به تنش های دینی در نخجوان، منطقه جدا افتاده از آذربایجان دامن می زند و سبب به راه افتادن تظاهرات در باکو و در مقابل سفارتخانه های آذربایجان در سایر کشورها شده تا تصویر علی اف را به عنوان فراد وابسته به اسرائیل در تلویزیون خود نشان دهد.
علی اف و المر محمد یاروف وزیر خارجه آذربایجان در مورد اینکه آذبایجان “هدف” حملات ایران قرار بگیرد ابراز نگرانی کرده اند. هر دوی آنها گفته اند مرزهای آبی این کشور در دریای خزر مکان احتمالی این حملات هستند.
گرجستان نیز به نوبه خود در مخمصه گرفتار است. دو سال پیش بود که روابط این کشور با ایران بر سر تن دادن مقامات گرجستان به درخواست آمریکا برای تحویل یک شهروند ایرانی- آمریکایی به اتهام قاچاق، پولشویی و دسیسه چینی قطع شد.
با برداشتن مانع روادید، برقراری پرواز مستقیم میان تهران و تفلیس و توافق دو کشور برای اجرای طرح های کوچک تجاری، جهانگردی و زیرساختی در سال 2010 از دامنه تنش ها میان دو کشور کاسته شده است. این رویکرد خود نگرانی واشنگتن را برانگیخت.
بر اساس یکی از اسنادی که در وب سایت های روسی و گرجی ذکر شده اما در بانک اطلاعات ویکی لیکس به چشم نمی خورد، ریچارد هالبروک دیپلمات ارشد آمریکا قبل از سفر به جنوب قفقاز اظهاراتی داشته است. این سند نشان می دهد گرجستان “برای کنترل روابطش با ایران تلاش می کند” اما از شکستن هر پلی که تهران را در به رسمیت شناختن جدایی طلبان آبخازی و اوستیای جنوبی تشویق کند، نگران است.
در این سند آمده است: “گرجستان نمی تواند یک همسایه قدرتمند در جنوب و شریک عمده تجاری خود را برنجاند.” این احساسی است که به نظر می رسد در نزد سایر کشورهای جنوبی قفقاز نیز وجود داشته باشد.
ارمنستان از مدت ها پیش روابط نسبتاً خوبی با ایران داشته است و علت آن هم تا حدی به نیاز وافر این کشور به یک متحد منطقه ای است.
پس از انتقال محموله تسلیحاتی از ارمنستان به ایران، جان دی نگروپونته، معاون وقت وزارت خارجه آمریکا در نامه ای محرمانه برای سرژی سرکیسیان، رئیس جمهور ارمنستان درخواست کرد اجازه نظارت غیرمترقبه به بازرسان آمریکایی داده شود؛ در غیراینصورت، این کشور کوچک با قطع “کمک های آمریکا و محدودیت صادرات برخی کالاها” مواجه خواهد شد.
هرچند سندی در دست نیست که نشان دهد ارمنستان از دستورات ایالات متحده پیروی کرده است، اما مکالمات مربوط به ژانویه 2010 نشان می دهد گوریک هاکوپیان، رئیس اداره امنیت ملی ارمنستان به سفیر آمریکا در این کشور اطمینان داده است که با درخواست های واشنگتن کنار خواهد آمد.
گزارش می شود که هاکوپیان گفته است: “ارمنستان مشکلات بسیاری دارد و مایل به ایجاد مشکلات بیشتر نیست.”
قطعاً ایالات متحده تحریمی علیه ارمنستان وضع نخواهد کرد.
منبع: لوس آنجلس تایمز- 11 دسامبر
