حمزه هنداوی
گزارش های جدید حاکی از آن است که مصر می کوشد ایران را متقاعد کند که دست از حمایت از بشار اسد بردارد تا به این جنگ خونین داخلی پایان داده بشود و ایران نیز از انزوای منطقه ای که به دلیل برنامه های اتمی اش بوجود آمده، بیرون بیاید.
این پیشنهاد یکی از تلاش های رئیس جمهور اسلامگرای مصر است که به “چهارگانه اسلامی” امیدوار است؛ این چهار کشور شامل ترکیه، عربستان، مصر ـ که از شورشیان سوریه دفاع می کنند ـ و ایران است که از متحدان دولت سوریه به شمار می رود و زمانی که همه راه ها به بن بست رسیده، ممکن است موفقیت آمیز باشد.
این گروه بندی در درجه اول تلاشی است برای وارد کردن ایران در حل بحران ها، اما کار بسیار دشواری است. نفوذ ایران در خاورمیانه و اتحاد قوی این کشور با اسد کار را دشوار کرده است. در عین حال این چهار کشور بین خودشان نیز اختلافاتی دارند. عربستان که توسط سنی ها اداره می شود، در کنار سایر کشور های حاشیه خلیج فارس، مخالف توسعه ایران است و احتمالا با پایان دادن به انزوای ایران مخالفت می کند.
محمد مرسی، رئیس جمهور مصر در دیدار با رئیس جمهور ایران، محمود احمدی نژاد در جریان دیدارش از تهران، این موضوع را مطرح کرد. مرسی برای شرکت در اجلاس غیر متعهد ها به تهران سفر کرده بود و این اولین دیدار رئیس جمهور مصر از ایران بود زیرا از سال ۱۹۷۹ که در ایران انقلاب شد، روابط دیپلماتیک بین دو کشور قطع شده بود.
مرسی پیشنهاداتی هم به ایران داد تا دست از حمایت از اسد بردارد.
مصر حاضر است روابط دیپلماتیک با ایران را بطور کامل از سر بگیرد و این یک ارمغان بزرگ برای ایران است زیرا مصر یکی از محبوب ترین کشورها در دنیای عرب است. مرسی قصد دارد رابطه ایران و کشورهای حاشیه خلیج فارس را که مدت های طولانی است با ایران شیعه رابطه ندارند و از دستیابی این کشور به سلاح اتمی بیم دارند، بهبود ببخشد.
همچنین مرسی پیشنهاد یک “خروج امن از قدرت” به خانواده اسد و نزدیکانش داده است.
یکی از مقامات که نخواست نامش فاش شود گفت قرار است بر سر مفاد این پیشنهاد بحث شود. آنها زمانبندی مشخصی ارائه نکرده و پاسخ احمدی نژاد به این پیشنهاد را نیز بازگو نکرده اند.
مرسی معتقد است که نه اسد و نه شورشیان قادر نیستند در این جنگ داخلی پیروز شوند و منجر به ایجاد بحران در سرتاسر منطقه نشوند.
یکی از مقامات مصری می گوید: “مصر متقاعد شده که سوریه تحت حکومت اسد بدتر اتفاقی است که تا کنون در دنیا افتاده . جلوگیری از ادامه خونریزی ها در سوریه یک دستاورد بزرگ برای مصر است.”
مرسی که کمتر از سه ماه است رئیس جمهور مصر شده ، اولین رئیس جمهور غیر نظامی این کشور است و در سخنرانی اش در اجلاس غیر متعهد ها در تهران، از شورشیان سوریه در برابر حکومت سرکوبگر اسد حمایت کرد. این حرکت موجب خشم ایران شد اما مورد استقبال دنیای عرب و آمریکا قرار گرفت. همچنین به ایران نیز نشان داد که قادر نیست به حمایت از اسد ادامه بدهد.
بحران سوریه، راه حل دیپلماتیک حساسی دارد. آتش بس که سازمان ملل و اتحادیه عرب خواستار آن هستند هنوز تازه متولد شده بود که حکومت اسد با استفاده از نیروی نظامی دست به سرکوب شورشیان زد.
مناقشه سوریه در ماه مارس سال گذشته با اعتراض صلح آمیز مردمی که خواهان برکناری اسد بودند، آغاز شد. این اعتراض ها بدل به یک جنگ داخلی شد. فعالان می گویند دستکم ۲۳ هزار نفر در این درگیری‌ها کشته شده‌اند و سازمان ملل نیز گزارش داده است که بیش از ۲۵۰ هزار نفر از کشور گریخته اند. این درگیری ها وارد عرصه خطرناک قومیتی هم شده است: اکثریت سنی سوری معترضان را تشکیل می دهند و حکومت نیز اقلیت علوی،هستند.
دیپلمات های چهار کشور برای اولین بار روز دوشنبه برای اولین بار در مصر دیدار کردند و قرار است وزرای امورخارجه چهار کشور در روزهای آتی دیدار کنند.
یکی از فعالان مشهور ضد حکومت سوریه می گوید حضور ایران در این گروه نشان می دهد که حمایت طولانی مدت از سوریه، بیفایده خواهد بود.
رامی عبدالرحمن، مدیر دیده بان حقوق بشر سوریه در لندن، که خشونت در سوریه را بررسی می کند، می گوید: “این توافق بین چهار کشور وجود دارد که جنگ در سوریه باید تا قبل از متلاشی شدن کشور صورت بگیرد. در صورتی که این اتفاق بیافتد همه کشورهای منطقه را درگیر می کند. اگر سوریه را به حال خود باقی بگذاریم، جنگ به مدت چهار تا پنج سال دیگر ادامه پیدا می کند.”
اما برکناری اسد کار آسانی نیست. ایران کمک مالی و اسلحه در اختیار اسد می گذارد تا به سرکوب شورشیان ادامه بدهد.
سوریه گذرگاه ایران به لبنان است؛ جایی که حزب الله لبنان، متحد این کشور فعالیت می کند.سوریه ده ها سال است که متحد ایران است؛ تنها کشور عربی که در جریان با عراق در زمان صدام حسین در کنار ایران قرار گرفت.
ایران با توجه به بیم حمله احتمالی اسرائیل یا آمریکا به تاسیسات اتمی اش، بیش از گذشته به متحد نیاز دارد. آمریکا و متحدانش معتقدند که برنامه های اتمی ایران برای تولید سلاح اتمی است.
روابط نزدیک با مصر برای ایران سودآور است. رستم قاسمی، وزیر نفت ایران روز دوشنبه گفت که برای فروش نفت با مصر وارد گفتگو می شود. این خبر از سوی مصر تایید نشده اما این کشور اخیرا از کمبود سوخت در رنج است.
خالد عماره، رئیس بخش حافظ منافع مصر در ایران احتمالا به گفتگو هایی اشاره می کند که در سمیناری در تهران و در مورد افزایش قیمت در بخش نفت و همکاری با کشورهای خارجی در آن زمینه، مطرح شد. در آمریکا، وزیر امورخارجه می گوید که از گزارش رسانه ها در مورد گفتگو ها آگاه شده است اما در مورد سناریوی احتمالی حرفی نزد.
در این گزارش آمده است که آمریکا به تحریم ها ادامه می دهد و فشار را بر حکومت ایران افزایش می دهد و این درحالی است که به کشورهای دیگر کمک می کند تا منبع انرژی جایگزین پیدا کنند.
اما مرسی درحالیکه قصد دارد روابط دیپلماتیک مصر را با ایران بهبود ببخشد باید دوران دشواری را سپری کند تا رهبران کشورهای حاشیه خلیج فارس را متقاعد کند روابطشان را بهبود بدهند.
ایران چند دهه است که سه جزیره را در خلیج فارس اشغال کرده است که امارات ادعای مالکیت آن را دارد. بحرین ایران را متهم کرده است که از شورشیان شیعه علیه حکومت این کشور حمایت می کنند. عربستان سعودی نیز معتقد است که ایران در اکثر ناآرامی های کشورهای نفتخیز منطقه، دست دارد. کشورهای حاشیه خلیج فارس در مورد تاثیر فزاینده ایران در عراق هشدار داده اند.
جیمی چندلر، استاد علوم سیاسی دانشگاه هانتر، می گوید: “رسیدن به این هدف برای مرسی بسیار دشوار است. این چهار کشور از لحاظ تاریخی روابط فرسوده ای دارند اما اگر قرار شود که اسد از کشور رانده شود، ایران تنها پناهگاه وی خواهد بود.”
بنگوردیلی، 11 سپتامبر
