روز شنبه، سایت الف وابسته به احمد توکلی، نماینده راستگرای مجلس، یادداشتی با عنوان “چین و روسیه چه فرقی با امریکا دارند؟” منتشر و از سیاست خارجی جمهوری اسلامی و نگاه به چین و روسیه انتقاد کرد. نویسنده یادداشت با اشاره به مراسم ۱۳ آبان که هر ساله در ایران برگزار می‌شود نوشته بود: “ آیا روسیه سوای سابقه تاریخی که در جدا کردن استان هایی از ایران داشته، اشغال آذربایجان، تقسیم ایران با انگلستان، و فشار و اعمال نفوذ بر دربار قاجار داشته، چه می توانسته در حق ما بکند که نکرده؟ آیا از تحریم ایران سود نبرده؟ آیا حتی یک قطعنامه علیه ایران را وتو کرده است (کاری که امریکا به راحتی درباره متحد خود انجام می دهد)، آیا به ما اورانیوم داده یا این که همین نیروگاه بوشهر را هم آنقدر طولش داد که به قول یکی از کارشناسان مطلع روسی (در یک برنامه مستند) صنعت ورشکسته هسته ای روسیه بعد از چرنوبیل با کمک ایران زنده شد. روسیه همیشه با کارت ایران بازی کرده و از امریکا امتیاز گرفته، حمایت هایی کرده ولی عملا تا آخرین لحظه حاضر به همراهی نشده است.”
نویسنده پرسیده بود: “ آیا روسیه در جریان اوکراین یا در جنگ های شبه جزیره بالکان کاری خلاف با خوی استکباری انجام داد؟ آیا روسیه از جدایی طلبان اوکراین حمایت و حتی دولت اوکراین را تهدید نکرد؟ در حالی که جدایی خواهان مسلمان چچن را به بدترین شکل سرکوب نمود؟ آیا در جنگ های بالکان از صرب ها که آن همه جنایت علیه مسلمانان بوسنی انجام می دادند به علت متحد بودن حمایت نکرد؟ خوب این هم روسیه، آیا خیلی کارنامه درخشانی دارد؟”
در ادامه این نوشته به سطح روابط ایران و چین هم اشاره شده و آمده بود: “چین هم به شکل دیگر، الان بازار ما دروازه بزرگی برای کالاهای چینی است، نفت ما را می گیرند و به جای پولش به ما کالاهای نامرغوب خودشان را می دهند. از خوراکی و سم غیرمجاز گرفته تا قطعات خودرو و ابزار که خدا می داند چقدر از تلفات و معلولیت های ما ناشی از لاستیک و قطعات نامرغوب است و چقدر مردم ما هزینه های فراوان برای خرابی های زودهنگام قطعات می دهند یا سم ها نامرغوب چه با سلامت ما می کند. آیا چین به ما خدمت کرده؟ آیا چین هیچ قطعنامه ای را وتو کرده؟ تا آنجا که تیغش می بریده، بریده اگر نکرده از دستش برنیامده چون نه هم کیش و نه هم دین ماست، که اگر هم بود مسلما اولویت اولش حفظ نافع خودش بود. چین هم با برگ ایران بازی کرده و برای خودش از امریکا و اروپا امتیاز گرفته آن ها هم اقلیت مسلمان کشورشان را در چند برهه سرکوب کردند، اوقاتی که سیاستمداران ما فقط مشغول بررسی موضوع بودند.”
گرچه انتقاداتی که نویسنده سایت الف مطرح کرده، چیز جدیدی نیست، اما انتشار آن در سایت محافظه‌کار الف مورد توجه قرار گرفته است. مشابه این سخنان را اکبر هاشمی رفسنجانی نیز چند سال پیش بیان کرده بود. او در گفتگو با فصلنامه مطالعات بین‌المللی و درباره نامه خود به آیت‌الله خمینی گفته بود: “نوشتم بالاخره سبکی که الان داریم که با آمریکا نه حرف بزنیم و نه رابطه داشته باشیم، قابل تداوم نیست. آمریکا قدرت برتر دنیا است. مگر اروپا با آمریکا، چین با آمریکا و روسیه با آمریکا چه تفاوتی از دید ما دارند؟ اگر با آنها مذاکره داریم، چرا با آمریکا مذاکره نکنیم؟ معنای مذاکره هم این نیست که تسلیم آنها شویم. مذاکره می‌کنیم اگر مواضع ما را پذیرفتند و یا ما مواضع آنها را پذیرفتیم، تمام است.”
در آن زمان خبرگزاری فارس، وابسته به سپاه پاسداران در اعتراض به این سخنان نوشت: “این در حالی است که خصومت آمریکا و متحدانش در سالهای اخیر رو به فزونی نهاده و مسئولین عالی رتبه کشور همصدا با ملت غیور ایران همواره تاکید داشته اند که رابطه با آمریکا هیچ نفعی برای ایران ندارد و آمریکا با این رابطه به دشمنی هایش عمق می‌بخشد. تاسف از این اظهارات مرعوبانه در حالی است که بیداری اسلامی و احساسات ضد آمریکایی در منطقه به اوج خود رسیده است.”
انتقاد از سرمایه‌گذاری بی‌نتیجه در رابطه با چین و روسیه مدتهاست در صحنه سیاسی ایران تکرار می‌شود. حسن روحانی در گزارش صد روزه اول خود کنایه زده بود: “متأسفانه عمل ما با شعار ما در دولت گذشته سازگار نبود. امیدواریم حرکت ما به‌سمت خوداتکایی بیشتر و تکیه بر کشاورزان داخلی باشد. البته در سالهای اخیر شغل زیاد درست کردیم ولی برای چینی‌ها و کره جنوبی و دیگران. ولی در داخل مشکل اشتغال داشتیم و حضور اقتصادی‌مان در صحنه بین الملل چقدر ضعیف بود ولی الآن شرایط دارد جوری می‌شود که به‌تدریج بهتر شود.”
در بحران ایجاد شده در اوکراین و اختلاف روسیه و غرب نیز صحنه سیاسی جمهوری اسلامی به درگیری لفظی هواداران روسیه و مخالفان آن تبدیل شده بود. حتی وقتی که وزیر نفت اعلام آمادگی کرد که ایران می تواند جایگزین روسیه در صادرات نفت به اروپا شود، روزنامه کیهان نوشته بود: “طی چند هفته اخیر بارها شاهد بوده‌ایم برخی از دولتمردان محترم در مصاحبه‌های داخلی و خارجی خود اعلام کرده‌اند که «ایران برای صدورگاز به اروپا آمادگی دارد»! یعنی به زعم آنان، ایران آماده است با صدور گاز به اروپا، کشورهای اروپایی را از بحرانی که به‌علت قطع صادرات گاز روسیه با آن روبرو شده‌اند، نجات بدهد! این پیشنهادها چه مفهومی غیر از باز گذاشتن دست دشمن برای ادامه وحشی‌گری علیه مردم کشورمان دارد؟ یعنی تلاش به منظور برداشتن مانع از سر راه تانک‌های دشمن و باز کردن راه آنها برای تخریب سنگرهای خودی و تجاوز به حریم میهن اسلامی و مردم آن! خوشبینانه‌ترین برداشت درباره آنها، این است که کمترین و ابتدایی‌ترین شایستگی و لیاقت را برای حضور در مسئولیت‌های کنونی ندارند! و ادامه حضورشان در مسئولیت آب ریختن به آسیاب دشمن است.”
پس از آن بود که حسام‌الدین آشنا، مشاور حسن روحانی در واکنش به مدیر کیهان نوشت: “نوشته اخیر جناب آقای شریعتمداری بسیار مهم‌تر از آن است که پنداشته می شود. این نوشته رمز گشایی می کند از تاریخ راهبردی ایران حداقل از سال ۱۳۸۴.”
به نظر می‌رسد که با پیچیده‌تر شدن مذاکرات ایران و غرب، رقابت هواداران روسیه و چین در ایران و مخالفان آنها بیشتر خواهد شد. گفته می‌شود که ریشه اصلی این رقابت‌ها، فساد اقتصادی گسترده‌ای است که پشت صحنه در جریان است. برای تنها یک نمونه، در مورد واردات قطعات خودرو از چین اخبار متعددی در این زمینه منتشر شده است.
نادر قاضی‌پور، عضو کمیسیون صنایع در مجلس هفته گذشته در گفتگو با خبرگزاری مجلس تاکید کرد: “باید پذیرفت در خرید قطعات خودرو موضوعاتی مانند رانت، خرید هدیه و فساد وجود دارد که این باعث واردات قطعات بی کیفیت خودرو به کشور شده این در حالی است که بسیاری از قطعات تولیدی در کشور از کیفیت مطلوبی برخوردار می باشند.”
او اضافه کرد: “باید توجه داشت خودروهای چینی که هم اکنون در خیابان های کشور در حال تردد هستند در خیابان های کشور چین دیده نمی شوند بنابراین باید روی این موضوع تامل کرد.”
اوایل آبان‌ماه نیز خبرگزاری ایسنا در گزارشی با عنوان “وقتی چینی‌ها نان تحریم ایران را می‌خورند” نوشت: “نکته قابل توجه آن است که درست در سال‌هایی که تیراژ تولید دو خودروساز بزرگ کشور به دلیل تحریم غربی‌ها به نصف کاهش یافت چینی‌ها تولید خودروهای خود در ایران را حدودا دو برابر افزایش دادند. در این شرایط برخی کارشناسان معتقدند که چینی‌ها نان تحریم صنعت خودروی ایران را خورده‌اند و ترجیح می‌دهند که با ادامه تحریم جای پای خود را در ایران مستحکم کنند.”
