آیت الله علی سیستانی در ماه های اخیر که منجر به کناره گیری نوری مالکی و انتخاب حیدر العبادی در مقام نخست وزیری شد، نقش فعالی در سیاست عراق ایفا کرد. این نقش انتخاب و خوشایند کسی نبود که علاقه ای به دخالت مستقیم در سیاست ندارد بلکه او مجبور شد به خاطر نجات عراق ار فرو رفتن در بحرانی عمیق تر و فروپاشی این کشور وارد عمل شود. بررسی اتفاقاتی که در این تحولات رخ داد فرصت خوبی برای فهم مناسبات سیستانی با خامنه ای و تاثیر حکومت در معادلات سیاسی عراق است.
“علی هاشم ” سرپرست دفتر المیادین در تهران، طی گزارشی در پایگاه خبری - تحلیلی المانیتور نوشت: “هیات بلند پایهای از سوی رهبر معظم انقلاب به عراق سفر کرده و دیداری با آیت الله سیستانی داشتند. آیت‌الله سیستانی در این دیدار به یکی از اعضای این هیات گفتند که به مقام رهبری اعلام بفرمایید که من با روی کار آمدن آقای مالکی موافق نیستم. هیات ایرانی پس از بازگشت از عراق، خدمت رهبری رسیدند و اتفاقات را بازگو کردند. ایشان نیز به مشاوران ارشد خود دستور فرمودند که آقای نوری المالکی را متقاعد به کناره گیری کنند.”(لینک)
سرست سرکنسولگری ایران در کربلا بدون آنکه اظهارات علی هاشم را تایید و یا تکذیب کند اما خاطر نشان می سازد که علی خامنه ای همواره نظرشان بر این بوده که خواسته‌های آیت‌الله سیستانی باید در راس امور در عراق اجرا شود. به نظر وی رهبری هیچگاه در خصوص فردی، جریانی و یا گروهی در عراق نظری ندادند و نفرمودند که چه کسی نخست‌وزیر عراق بشود و چه کسی نخست‌وزیر عراق نشود.
اما سخنان سرپرست سرکنسولی ایران در کربلا صرف نظر از درستی یا نادرستی تاییدی است بر دخالت مسئولان ارشد حکومت ایران در معادلات سیاسی عراق و همچنین اختلاف نظر سیستانی و خامنه ای در عرصه سیاسی عراق را آشکار می سازد.
آیت الله سیستانی در مسائل سیاسی ایران دخالت نمی کندو رفتار نماینده اش آیت الله شهرستانی نیز به گونه ای است که روابط حسنه ای با خامنه ای رعایت شده و خطوط قرمز او رعایت گردد. البته آیت الله سیستانی تا کنون به صراحت به تایید مواضع خامنه ای و عملکرد نظام نپرداخته است. در عین حال مخالفت و انتقاد علنی نیز نداشته است.
اما عملکرد دولت مالکی در سال های آخر باعث شد تا شکاف آیت الله سیستانی با حکومت ایران در عراق بیشتر شود. آیت الله سیستانی پیش از حمله داعش و انتخابات پارلمانی عراق با دولت مالکی مشکل پیدا کرده و روابط آنها تیره شده بود. نزدیک به سه سال بود که آیت الله سیستانی با مقام های دولت مالکی در عراق دیدار نکرده بود. سیستانی در تمامی حوزه های امنیتی، سیاسی، اقتصادی، معیشتی و پیشبرد امور در عراق منتقد عملکرد نوری مالکی بود و اعتقاد داشت در حوزه های فوق اتفاقی نیفتاده است. از این رو بعد از انتخابات عراق و بحرانی که پدید آمد وی وارد میدان شد و با پیگیری خواستار استعفاء مالکی و تعیین نخست وزیر شد. از دید او بحران عراق فرصتی برای بازسازی و وحدت نیرو های سیاسی عراق بود
اما اظهارات علی هاشم روشن می سازد که وی در این خصوص به مقامات ارشد ایران نیز پیغام داده است. البته صحت این ادعا معلوم نیست. اما گمانه هایی وجود دارد که احتمال درستی آن را بالا می برد. حکومت ایران اگر چه نظر مثبتی به مالکی داشت اما در عین حال اصراری نیز بر ابقاء وی در نخست وزیری نداشت و بیشتر خواهان اجماع بلوک شیعی عراق بر روی یک نفر بود. اما نظر سیستانی نیز برای مقامات ارشد حکومت ایران مهم است و آنها نیز می کوشند حتی المقدور اصطکاکی با وی در عراق پیدا نکنند.
آیت الله سیستانی در چند سال قبل در دیدار با رفسنجانی نیز به صورت تلویحی ناخرسندی خود از دخالت های حکومت ایران در امور سیاسی عراق را آشکار ساخته بود. وی در جواب رفسنجانی که پرسیده بود از اخبار عراق بگوید، گفته بود خبر ها پیش شما است.
در مورد حیدر العبادی همگرایی بین آنها پیش آمد. همچنین کمک ایران به دولت عراق در مبارزه با داعش با تقدیر و تشکر آیت الله سیستانی از جواد ظریف همراه شد. این برخورد نشان می دهد سیستانی در جایی که دخالت حکومت ایران به نفع مردم عراق باشد، مشکلی با این دخالت ندارد بلکه حمایت نیز می کند. اما اگر سیاست حکومت در عراق تعقیب رویکرد مالکی از سوی دولت جدید باشد، آنگاه اختلافات بین سیستانی و خامنه ای سرباز می نماید. بخصوص که نیرو های نزدیک به رهبری خطی را در عراق تبلیغ می کنند که مصلحت شیعیان ایجاب می کند شیعیان عراق به حمایت از نظرات خامنه ای پرداخته و پشتیبان جمهوری اسلامی به عنوان مرکز اصلی جهان تشیع باشند. این دیدگاه مورد موافقت آیت الله سیستانی نیست اگر چه با آن مخالفت علنی نکرده است. اما آیت الله فیاض که از مراجع مهم در عراق بعد از آیت الله سیستانی است مخالفتش را ابراز کرده و جمهوری اسلامی را به عنوان حکومت اسلامی به رسمیت نشناخته است.
نتیجه مهمی که از گزارش المانیتور به دست می آید تاثیر مهم و غیر قابل انکار ایران و به طور مشخص خامنه ای در فرایند تعیین مقامات ارشد دولت عراق است. امری که باعث می شود حتی آیت الله سیستانی نیز برای جلو بردن خواست های سیاسی اش پیغام هایی را روانه تهران نماید.
این روند تا زمانی که دولت عراق تثبیت نشده و اقتدارش نیازمند حمایت حکومت ایران است ادامه خواهد یافت. بنابراین آیت الله سیستانی برای تاثیرگذاری در مسائل سیاسی عراق ناگزیر است نقش آفرینی خامنه ای را لحاظ نماید. اگر چه دنباله روی او نشده و برنامه خودش را دنبال می کند.