ثمره گرانی‌های چند ماهه لبنیات در کشور، کاهش ۱۴ درصدی مصرف شیر در بین ایرانیان بوده است. اوضاع وقتی نگران‌کننده‌تر می‌شود که بدانیم این آمار برای سال گذشته است و با احتساب تورم امسال، این کاهش بیشتر هم خواهد شد.
اما گرانی و به دنبال آن کاهش مصرف شیر تنها یک رقم نیست؛ بلکه کمبود مصرف این ماده ضروری، آسیب‌های جدی و امراضی به همراه می‌آورد. چنانچه زهرا عبداللهی، رئیس اداره بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت می‌گوید: “قطع با روند کنونی، بار بیماری‌ها افزایش می‌یابد زیرا شیر به عنوان منبع عمده پروتئین و کلسیم برای جلوگیری از پوکی استخوان به کار می‌رود و اکنون نیز در مقوله پوکی استخوان دچار مشکلاتی در کشور هستیم. کمبود کلسیم می‌تواند شکستگی‌های استخوانی را افزایش دهد و هزینه‌های مراقبتی را در این زمینه نیز بسیار کند.”
گرانی شیر خبر تازه‌ای نیست پس از اجرایی شدن قانون هدفمندی یارانه‌ها قیمت لبنیات در ایران طی چند مرحله افزایش پیدا کرد. از عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس در همین خصوص می‌پرسم، آیا در این مدت کمیسیون بهداشت و درمان مجلس پیگیر این وضعیت بوده است؟ احمد آریایی‌نژاد پاسخش منفی است: “متاسفانه انقدر گرفتاری‌های دیگر هست که بیشتر روی بخش درمان متمرکز شده‌ایم و کمتر به پیشگیری پرداخته می‌شود.” او با انتقاد از گرانی لبنیات ادامه می‌دهد: “گرانی شیر باعث می‌شود بیماری‌های زیادی از جمله پوکی استخوان شیوع پیدا کند و این موضوع اصلا شوخی بردار نیست.”
به گفته آریایی‌نژاد در این وضعیت اقشار آسیب پذیر جامعه بیشتر متضرر می‌شوند چرا که یک خانواده با درآمد پایین ترجیح می‌دهد شیر را به طور کلی از سبد خریدش حذف کند.
دبیر کمیسیون کشاورزی هم در خصوص گرانی‌های اخیر لبنیات به “روز” می‌گوید: “دلیل این افزایش قیمت، عدم نظارت دولت و ندادن بسته‌های حمایتی -که در زمان هدفمندی یارانه تعریف شد- به تولیدکنندگان، دامداران و کشاورزان است.”
هدایت‌اله میرمرادزهی اعلام قطع شدن ارز مرجع برای واردات مواد اولیه برخی کالاها را از دیگر دلایل گرانی شیر می‌داند و معتقد است: “اینها موقعی که ارز مرجع را قطع کردند در رادیو تلویزیون اعلام کردند، بعضی‌ها هم هر چه در دستشان بود در انبارها نگه داشتند. اصلا لازم نبود ما مسائل اقتصادی را در رادیو و تلویزیون اعلام کنیم، ولی خب خیلی‌ها خامی کردند و بی تجربه بودند و این اتفاق افتاد.”
سالانه ۱۲۰ هزار شکستگی ناشی از پوکی استخوان
خبر افزایش بیش از ۱۵ درصدی قیمت شیر خام اواسط تیرماه منتشر شد تا افزایش قیمت این ماده لبنی در دو سال اخیر به ۲۰۰ درصد رسیده باشد. همان موقع رضا باکری دبیر انجمن صنایع لبنی اعلام کرد این افزایش قیمت‌ها در پی ارائه گزارش حسابرسان قوه قضائیه صورت گرفته و شیر خام که پیش از این به قیمت ۹۶۰ تومان درب کارخانه تحویل می‌شد به قیمت هزار و ۱۱۰ تومان به کارخانه‌ها ارائه خواهد شد.
افزایش چشمگیر قیمت‌ها، کاهش شدید مصرف این محصول را در پی داشت. حتی آماری که حسن چمنی، سخنگوی صنایع شیر ایران اعلام می‌کند از آمار وزارت بهداشت نگران‌کننده‌تر است: “بر اساس مطالعات انجام شده طی دو سال ۹۰ و ۹۱ میزان مصرف این فرآورده غذایی مهم بیش از ۲۲ درصد کاهش داشته است. البته بدیهی است با افزایش دوباره قیمت‌ها با اوضاع وخیم‌تری رو به رو هستیم.”
او همچنین اعلام کرد: “سالانه ۱۲۰ هزار شکستگی ناشی از پوکی استخوان وجود دارد و اگر هزینه درمان این شکستگی‌ها محاسبه شود سالانه ۱۲۰۰ میلیارد تومان برای کشور هزینه دارد. همچنیین در هر ساعت ۳.۲ نفر به دلیل عارضه شکستگی استخوان در کشور می‌میرند و هر ساعت ۸.۶ نفر به دلیل پوکی استخوان برای تمام عمر زمینگیر می‌شوند.”
آریایی‌نژاد، عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس به “روز” می‌گوید: “الان افزایش قیمت هر چیزی را شامل می‌شود. یعنی هر چیزی که شما فکرش را بکنید گران شده است. مواد خوراکی هم یکی از این چیزهاست. اما باید راه‌کاری برای کنترلی قیمت شیر پیدا کرد. شیر در سبد خانواده از ضروریات است و متاسفانه به خاطر گرانی مردم نمی‌توانند آن را تهیه کنند.”
هدایت‌الله میرمرادزهی دبیر کمیسیون کشاورزی مجلس با انتقاد به افزایش قیمت پایه شیر آن هم در ماه رمضان به “روز” می‌گوید: “خیلی از مشکلات ما مسائل داخلی است، بحث عدم مدیریت،عدم نظارت و عدم توانمندی است. اگر اینها با تدبیر حل بشود در تولید شیر و تولید لبنیات این مشکلات را نخواهیم داشت. مشکلات گرانی شیر در چند وقت اخیر به دلیل همین بی‌تدبیری‌ها بوده است.”
او ادامه می‌دهد: “متاسفانه حالا که شیر گران شده همه سراغ این مشکل را می‌گیرند. هیچ کس آن وقت که قیمت نهاده‌های دامی رو به افزایش گذاشته بود حرفی نمی‌زد، قیمت سویا و ذرت که برای دامداری‌ها ضروری است سر به فلک گذاشته و تولید کننده هم نباید این میان متضرر بشود.”
فقط گرانی نیست
گرانی تنها مشکل حوزه لبنیات نیست؛ شیرهای مخلوط با آب و مواد لبنی بی کیفیت هم از دیگر مشکلات این حوزه است. رحمت الله نوروزی عضو کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس پیش‌تر گفته است سازمان غذا و دارو باید پاسخگوی استفاده از آب در شیر مصرفی مردم باشد. این در حالی است که مدیران ارشد حوزه غذای سازمان غذا و دارو معتقدند که بیشترین مشکل مربوط به جمع آوری و حمل و نقل شیر خام است که تقلب نیز در این بخش اتفاق می افتد.
محمدرضا فاضلی معاون غذای سازمان غذا و دارو در پاسخ به اظهارات رحمت الله نوروزی مبنی بر استفاده از آب در شیر مصرفی مردم گفته است: “تاکنون گزارشی نداشته‌ایم و اگر مستندانی دارند، ارائه بدهند تا پیگیری کنیم.” با این وجود به گفته بسیاری از شهروندان؛ برخی از شیرها به طور مشخص رقیق و با آب مخلوط هستند و کیفیت سابق را ندارند یا در برخی موارد شرکت‌های لبنی کم فروشی می‌کنند.
پای لنگ کلسیم
بحران کمبود کلسیم در ایران جدی است. زنان ایرانی به طور میانیگین در سن ۳۵ سالگی و بسیار زودتر از هم‌جنسان خود در کشورهای پیشرفته، با بحران پوکی استخوان رو به رو هستند. کارشناسان تغذیه، مصرف روزانه حداقل دو لیوان شیر، ۲۵ گرم پنیر و ۲۵۰ گرم ماست و سایر فرآورده‌های لبنی را برای حفظ سلامت بدن ضروری می‌دانند. آمارها حاکی از آن است که میزان سرانه مصرف شیر در کشورهای توسعه یافته حدود ۵۰۰ کیلوگرم در سال است. همچنین در حالی که میانگین مصرف جهانی هم روند افزایشی داشته و از ۱۶۰ کیلوگرم به ۱۸۰ کیلوگرم رسید، مصرف این محصول در کشور ما همچنان ۸۰ کیلوگرم باقی مانده و میزان هدف‌گذاری برنامه چهارم توسعه برای رسیدن به میانگین جهانی محقق نشده و به برنامه پنجم موکول شده است.
