همزمان با آغاز تحریم های نفتی اتحادیه اروپا علیه جمهوری اسلامی، روز گذشته معاون رئیس دولت خواستار استقبال از این تحریم ها شده و همزمان کابینه محمود احمدی نژاد طرحی با چهار سناریو برای مهار تحریم ها ارائه کرده است. در همین حال با کاهش حدودا پنجاه درصدی صادرات شرکت ملی نفت و کاهش نرخ نفت در بازار جهانی، وزیر نفت خواستار برگزاری اجلاس اضطراری اوپک شده است. از دیگر سو روزنامه کیهان خواستار اتحاد جناح های حاکمیت برای مقابله با تحریم ها شده است.
“باید به تحریم های نفتی سلام کنیم.” این را دیروز معاون اول محمود احمدی نژاد گفت. محمدرضا رحیمی که شنبه در مراسم روز ملی صنعت سخنرانی می کرد در اظهاراتی که به نظر می آید برای امید بخشیدن به نیروهای داخلی نظام مطرح می شود گفته است: “تحریم های شدید نشان دهنده بزرگی ایران است.”
پس از ناکامی مذاکرات هسته ای مسکو، هفته گذشته اتحادیه اروپا اعلام کرد که از امروز ( 11 تیرماه) نه تنها خرید نفت از جمهوری اسلامی تحریم می شود بلکه شرکت های بیمه گر اروپایی حق صدور و ارائه “بیمه های شخص ثالث و زیست محیطی برای حمل و نقل نفت ایران” را نیز ندارند.
دلار بار دیگر 2000 تومان
التهاب ناشی از تصمیم دوشنبه اروپایی ها باعث شد تا نرخ ارز بار دیگر در بازار آزاد ایران اوج بگیرد تا آن که اواخر شامگاه پنج شنبه قیمت دلار آمریکا به 2050 تومان برسد. دیشب نرخ دلار با 1997 چسبیده به مرز 2000 تومان بود و پیش بینی می شود از صبح امروز با کلید خوردن رسمی تحریم ها، بار دیگر این مرز را در نوردد.
دولت مستقر که همواره ادعا کرده است تحریم ها هیچ تاثیری بر اقتصاد کشور نخواهد گذاشت، با برگزاری جلسه ای اضطراری میان چهار عضو کابینه تلاش کرده است تا راه های مقابله با تحریم های سهمگین نفت را بررسی کند.
سناریوهای احمدی نژاد برای مهار تحریم
عصر گذشته خبرگزاری مهر جزئیاتی تایید نشده از سناریوهای دولت برای رویارویی با طوفان فشارهای اقتصادی جامعه جهانی علیه تهران را منتشر کرد.
گفته می شود در جلسه مذکور که صبح “زود” چهارشنبه برگزار شده است چهار سناریو برای دور زدن تحریم های نفتی، مالی و بیمه مطرح شده است: “ حذف دلار و یورو از مبادلات نفتی، تشکیل سندیکای بیمه نفتکش‌ها، فزایش ظرفیت ذخیره سازی نفت، کاهش تولید نفت از میادین مستقل.”
سردار رستم قاسمی؛ وزیر نفت - محمود بهمنی؛ رئیس کل بانک مرکزی-، شمس الدین حسینی؛ وزیر اقتصاد- و مهدی غضنفری؛ وزیر صنعت، معدن و تجارت – طراحان این راهکارها بوده اند.
در حالی که تحریم بانک مرکزی از سوی ایالات متحده مبادلات مالی جمهوری اسلامی با دیگر کشورهای جهان را دشوار کرده است. به نظر می آید طبق سناریوی اول قرار است تهران به مبادله “پایاپای” ( کالا به کالا) روی بیاورد. به دیگر بیان نفت بفروشد و به جای دریافت پول، کالا یا خدمات دریافت کند. مهر می نویسد: “قرار است ایران از هند، پاکستان، سریلانکا و چند کشور شرق آسیا برخی از محولات کشاورزی مورد نیاز همچون گندم، چای و برنج وارد کند.” جملاتی که برخی ناظران اقتصادی آن را تمثیلی از وضعیت اقتصادی عراق در دهه نود و طرح “نفت در برابر غذا” سازمان ملل می اندازد.
بحران بیمه
سناریوی دوم دولت بنیانش بر دور زدن تحریم بیمه ای اتحادیه اروپا استوار است. بر این اساس قرار است مسئولان شرکت ملی نفت، شرکت ملی نفتکش و بیمه مرکزی ایران، یک سندیکای جدید بیمه ای به منظور پوشش ریسک بیمه کشتی های نفتکش ایران تشکیل دهند. گفتنی است حدود 90 درصد از نفتکش های جهان در آب های آزاد از پوشش بیمه ای 13 شرکت بزرگ بیمه اروپایی استفاده می کنند. اهمیت بیمه نفت کش ها برای خریداران نفت چنان حیاتی است که هفته گذشته کره جنوبی علی رغم اینکه از معافیت ایالات متحده برای خرید نفت از تهران برخوردار بود، در قامت پنجمین مشتری نفتی جمهوری اسلامی به خرید نفت از شرکت ملی نفت پایان داد و اعلام کرد خلا نفت ایران را با طلای سیاه مشتریانی چون عراق، قطر، امارات و کویت پر می کند.
گفتنی است بیمه ایران خود تحت تحریم های بین المللی قرار دارد و مشخص نیست آیا قادر است نقش بیمه کننده نفتکش های ایرانی را عهده دار شود یا خیر و دوم اینکه آیا خریداران بین المللی نفت حاضر هستند به “بیمه ایران” که کمپانی آماتوری در بیمه حوزه انرژی محسوب می شود اعتماد کنند.
هند اخیرا گفته است از این پس جمهوری اسلامی به عنوان تولید کننده نفت، خود باید هزینه بیمه و حمل نفتی اش را نیز بپردازد. به بیان دیگر، مسئولیت تحویل محموله های نفتی در سواحل هند به عهده شرکت ملی نفت خواهد بود.
گفتنی است سه ماه پیش بیمه‌گر اصلی چین نیز اعلام کرده بود که در راستای تحریم‌های غرب علیه نفت ایران از ماه ژوئیه ارائه خدمات بیمه به تانکرهای حامل نفت ایران را متوقف خواهد کرد. بیزنس تایمز اخیرا گزارش داده است پکن از تهران خواسته تا چین نیز خود مسئولیت تحویل و خطرات متوجه محموله های نفتی را بر عهده بگیرد.
گفته می شود در میان مشتریان بزرگ نفت ایران، تنها ژاپن است که ترجیح داده در میان مدت خود بیمه نفت صادراتی از ایران را تامین کند. البته نباید از یاد برد که اوایل ماه گذشته بررسی آمار اوپک نشان داد ژاپن به عنوان چهارمین مشتری طلای سیاه ایران در ماه گذشته 65 درصد خریدش را کاهش داده است. در حالی که توکیو در ماه مارس حدود 300 هزار بشکه نفت از تهران می خریده، این حجم در ماه آوریل با سقوطی چشم گیر به 110 هزار بشکه رسیده است.
سردار دست به دامن البدری شد
آمارهای معتبر جهانی می گوید تا پیش از اعمال تحریم های نفتی اتحادیه اروپا، میزان فروش نفت جمهوری اسلامی به مشتریانش تقریبا نصف شده است. از آن سو در حالی که سران نظام روی بالا رفتن قیمت نفت برای جبران کاهش حساب ویژه ای باز کرده بودند، وارد شدن عربستان و دیگر کشورهای حوزه خلیج فارس برای پر کردن خلا نفتی نه تنها باعث افزایش قیمت نفت شد که افت آن را نیز به همراه داشته است.
این رویدادها چنان بر سردار نفتی جمهوری اسلامی گران آمد که روز گذشته از سازمان کشورهای صادرکننده نفت، اوپک، خواست تا جلسه‌ای اضطراری برای جلوگیری از کاهش قیمت نفت تشکیل دهد.
رستم قاسمی بهای نفت زیر 100 دلار را “منطقه بحرانی” خوانده تا دست به دامن دبیر کل لیبیایی اوپک شود بگوید: “از، آقای البدری، درخواست کرده‌ایم مقدمات برگزاری اجلاس اضطراری اوپک را فراهم کند.”
این در حالی است که کمتر از سه هفته از نشست اخیر اوپک در وین می گذرد. در آن زمان تقلاهای تهران برای کاهش تولید اوپک با پاسخ صریح وزیر نفت عربستان مواجه شد. او گفته بود:“ما از شرایط کنونی رضایت داریم و در نشست هفته جاری خواهان افزایش تولید اوپک نیستیم. “
پاسخ علی النعیمی از سوی ناظران چندان شگفت انگیز نبود، او همان کسی است که زمستان پارسال با گفتن اینکه برای پر کردن خلا نفتی اوپک “تنها کافی است شیر فلکه ها ( نفت) را باز کنیم” به جامعه جهانی برای تحریم نفت تهران چراغ سبز داده بود.
نگاه روزنامه های جناح راست به تحریم
در همین ارتباط اخبار تحریم ها و بحران اقتصادی به موضوع سرمقاله روزنامه های دست راستی نیز تبدیل شده است. روزنامه تندرو کیهان روز شنبه به جناح های متعدد نظام پیشنهاد همبستگی داده و نوشته است: “ اگر تا دیروز به هر دلیل با یکدیگر کشتی می گرفتیم و پنجه در پنجه می انداختیم یا با هم قهر بودیم، فریضه قطعی امروز، همگرایی و الفت و اخوت در تراز یک جبهه و دور ریختن بگومگوهای - غالبا-برخاسته از توهم است.”
گفتنی است به ویژه از فروردین سال گذشته با صدور حکم ابقای وزیر اطلاعات از سوی رهبر جمهوری اسلامی و قهر یازده روز رئیس دولت، شکافی عظیم میان نیروهای سیاسی، نظامی و اقتصادی نظام بروز پیدا کرده است که باعث بازداشت بسیاری از نزدیکان محمود احمدی نژاد توسط نهادهای امنیتی سپاه شد.
حالا کیهان که خود از “کشتی گیران”دعوا میان مخالفان محمود احمدی نژاد با حامیان وی بوده است، همزمان با آغاز رسمی تحریم های نفتی قصد پایمردی میان نیروهای راست را کرده تا بنویسد: “ در مواجهه با چالش اقتصادی موجود و برای مدیریت فرصت ها، قبل از هر چیز باید مرز منتقدان دلسوز با بدخواهان و طیف چندسر «ما نمی توانیم» جدا شود، همچنان که دولت از این ضرورت، مستثنی نیست. دیگر این که برای چاره جویی ضرورت دارد ستاد هماهنگی مشترکی با حضور نمایندگان دولت و مجلس و احیانا سایر دستگاه ها و نهادها تشکیل شود.”
دیروز محمدرضا رحیمی، معاون احمدی نژاد نیز برای “سلام کردن” به تحریم ها یک شرط گذاشته بود و ان اینکه “ با هم باشیم.”
این اظهارات در حالی مطرح می شود که همین حالا دستگاه قضائی بسیاری از افراد نیز به حلقه حامیان دولت را به جرم فساد اقتصادی دادگاهی کرده است و رسانه های وفادار به دولت از زمین خواری برادران لاریجانی سخن می گویند.
از سوی دیگر روزنامه راست میانه ابتکار نیز با انتشار مقاله به قلم محمد علی وکیلی خواستار شفاف سازی در خصوص وضعیت کشور همزمان با اعمال تحریم ها شده است. در این مقاله امده است: “به نظر می‌رسد متناسب با حجم تأثیری که تحریم‌ها بر زندگی مردم دارد، تبیین اقناعی از طرف مسئولین مربوطه صورت نمی‌پذیرد. اگر کشور در حالت جنگی قرار گرفته‌است، لطفاً سیاست‌های تبلیغی را متناسب با این وضعیت کنید. اگر هم امیدی به راه حل وجود دارد پس متناسب آن، رفتار نمایید. در شرایط فعلی ثابت بودن روش‌های تبلیغی با تنوع اتفاقات چندان منطقی به نظر نمی‌رسد.”
روزنامه تهران امروز – نزدیک به شهردار تهران – نیز سرمقاله خود را به افزایش نرخ ارز اختصاص داده و با تاکید بر اینکه تحریم یک “شرایط ویژه” ضمن انتقاد از سیاست های اقتصادی دولت مستقر نوشته است: “انتظار عمومی هم بیشتر بر این است که دولت در عمل و نه در گفتار چاره ای اندیشیده و مانع تلاطم در بازارها شود. در مجموع می توان دیرباوری دولت در پذیرش واقعیت بازار، برخی سوء مدیریتهای عمدتا دولتی و نیز فشارهای ناجوانمردانه دشمنان را در شمار مهمترین دلایل بروز اوضاع غیر طبیعی در بازارها دانست.”
