عبدالکریم سروش نو اندیش دینی درنشستی که در شب های پایان ماه رمضان در ایالت مریلند آمریکا برگزار شد گفت هنوز در ایران روحانیونی هستند که مدافع برده داری اند چنان که محمد تقی مصباح یزدی عضو مجلس خبرگان رهبری می گوید، اگر قدرت به دست ما بیفتد، دوران برده داری را برپا می کنیم.
وی در این نشست که به همت جمعی از فعالان نو اندیش مذهبی در شمال شرق آمریکا برگزار شد، افزود: به اعتقاد این روحانی، اگر در جنگ مشروع مسلمان‌ها بر کفار مسلط بشوند و آنها را اسیر بگیرند، حکم برده را دارد و احکام بردگی بر او ثابت است.ما این بندگان را تربیت می کنیم و به صورت انسان شایسته‌ای درمی آوریم.
وی گفت: با این تفاسیر مشخص است که انقلابی که این آقایان می خواهند چه نظامی دارد، آنها از مردم اطاعت می خواهند و ولایت و ظلمی که آنها در جامعه روا می کنند سر چشمه ای از همین مباحث است.
این نظریه پرداز ایرانی که در این جلسه جایگاه و چگونگی عبادت در اسلام را بررسی می کرد ادامه داد: ما امروز از اسلامی تغذیه می کنیم که در آن رابطه خداوند با انسان رابطه دو رفیق و معشوق است، از عبودیت و فرهنگ برده ای فاصله گرفته ایم و این به برکت آموزش عارفان است.
وی ادامه داد: زمانی که از بندگی و عبد در متون قرآنی سخن می رود، رابطه آدم در مقابل آدم مبنا نیست و این تعریف بر رابطه خداوند و آدم بنا شده است.
سروش با تاکید بر این که بندگی کمترین نسبت انسان با خداوند است گفت: البته این نسبت قابل ارتقا است و انسان می تواند با ایمان از سوی عبد به سمت مومن حرکت کند و با احسان به محبت و دوستی به خدا برسد.
وی افزود: اسلام برای عبد است، برای کسانی که تسلیم هستند ولی ایمان مرتبه ای بالا تر از اسلام است یعنی قبول تابعیت و این است که انسان را ارتقاء می دهد.
این نو اندیش دینی گفت: همواره به اعراب می گویند، شما ایمان نیاورده اید، اسلام آورده اید، یعنی تسلیم هستید این قدم اول است، ایمان قدمی فراتر است که به ما اجازه می دهد خود باشیم.
این رهبر شناخته شده جریان روشنفکری دینی در توصیف عبادت با تاکید بر این که خداوند ناز است و ما نیاز و معشوق است و ما عاشق ادامه داد: چنین خدایی را باید پرستش و نیایش کرد و در مقابل او کنش داشت.
وی در بخش دیگری از سخنانش احکام دینی را به دو دسته تقسیم کرد و افزود: یکی شرایط و قوانین اجتماعی هستندکه اجتهاد پذیر و تغییر پذیرند و به دلیل مقاصدی که در آن برقرار بوده است قابلیت عوض شدن دارند.
سروش ادامه داد: دیگر احکامی هستند که در عبادت وجود دارد همچون در نماز و حج و روزه و مجال تغییر در آنها وجود ندارد، چرا که راه ها و روش هایی هستند که پیامبر آن را دریافت کرده و برای نتیجه بهتر در اختیار پیروان قرار داده است.
وی با اشاره به مراتب عبادت گفت: در سخن گفتن با خداوند نیایش، ستایش و شکر می کنیم اما گله کردن نیز بخشی از عبادت است.
سروش با طرح این سوال که، آیا گلایه هم جزو عبادت محسوب می شود یا نه ادامه داد: شکایت به این دلیل در هیچ عبادت رسمی نیامده است چرا که پیامبران در مسیر عبادت تنگنا داشته اند.
این فیلسوف افزود: شکایت کردن می تواند کار عابدان باشد و عبادت می تواند عاشقانه و شاکرانه و حتی شاکیانه و معترضانه باشد.
وی با بیان این که عبادت انواع شب و روز، فردی و اجتماعی دارد گفت: حتی عبادات فردی نیز دارای زوایای عقلی، قلبی و جسمی است.
سروش در بخش دیگری از سخنانش گفت: شاخ گستاخی آدمی در دو جا می شکن د، یکی در مقابل خداوند و دیگری در برابر مرگ، این دو نیرو بر آدمی غلبه و انسان را خرد می کند، انسان به این خرد شدن نیاز دارد تا بشکند، پس بهتر است در مقابل کسی که ارزشش را دارد بشکنیم و او را پرستش و کنش کنیم.
وی با اشاره به نقش فوق العاده دعا افزود: در عبادت نه تنها خداوند را نیایش می کنیم بلکه او را مورد ستایش و تحسین قرار می دهیم. دعا بستر ارتباط بین انسان و خداوند و زمینه بیان ستایش را فراهم می کند.
این نو اندیش دینی همچنین توبه را بعدی از عبادت خواند و گفت: ما بندگان خطا کار هستیم و خداوند می داند که چه بندگان خطا کاری آفریده است.زمانی که پدر ما گناه کار بوده است ما نیز جایز الخطا هستیم.
این نو اندیش دینی گفت: آدمی به این دلیل خطا می کند که می داند آفریدگاری آمرزیدگار دارد و در مقابل خطاهایی که دارد کسی جز خدا نمی تواند انسان را ببخشد.
وی با تاکید بر نقش توبه در دعا ها ادامه داد: ما در مقابل کسی که خضوع می کنیم از او درخواست بخشش داریم.
این جلسه دومین نشست از جلساتی بود که گروهی از نو اندیشان دینی مقیم پایتخت آمریکا بر پا کردند. سخنرانان این نشست ها عبدالکریم سروش، عبدالعلی بازرگان و محسن کدیور بودند که سخنرانی محسن کدیور به دلیل طوفان آیرین در آمریکا انجام نشد.
