از سوم آذرماه که ایران و گروه ۱+۵ به توافق رسیدند هنوز یک‌ماه سپری نشده است. نارضایتی محافظه‌کاران تندرو از این توافق از همان ابتدا آشکار بود. گرچه توافق ضمنی آیت‌الله خامنه‌ای با نتیجه مذاکرات که در نامه حسن روحانی به وی اعلام شد، از تندی انتقادهای اولیه کاست، اما با گذشت زمان، این انتقادها شدیدتر شد. در همان ابتدای کار و یک روز بعد از توافق ژنو، تیتر یک روزنامه کیهان چنین بود: “توافق ژنو یک ساعت دوام آورد.” کیهان نوشته بود: “جان‌کری با نقض‌توافقنامه،حق غنی‌سازی ایران را انکار کرد.” چند روز بعد حسین شریعتمداری در یادداشتی با عنوان “بزرگنمایی چرا… ؟!” نوشت: “تعابیری نظیر «بزرگترین دستاورد هسته‌ای»! «برجسته‌ترین موفقیت در عرصه سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران طی سی‌وچند سال گذشته»! و نمونه‌های مشابه دیگری از این دست را فقط می‌توان نوعی «بزرگنمایی» تلقی کرد که با واقعیت فاصله نسبتاً زیادی دارد.” مدیر کیهان، یازدهم آذر نیز در یادداشتی به عنوان “نه‌کلاهک نه‌کلاه !” ده نقطه ابهام توافق ژنو را مطرح کرد. از جمله آنکه: “در متن توافقنامه ژنو، گام اول با ذکر جزئیات آمده است و فقط نگاهی گذرا به آن نشان می‌دهد که آنچه «داده‌ایم» با آنچه «گرفته‌ایم» متوازن نیست.” او از جمله با اشاره به تعهد ایران برای انجام “اقدامات شفاف‌ساز” در توافق ژنو نوشته بود: “آیا با پذیرش قید بدون مرز و تعریف نشده «اقدامات شفاف‌ساز» دست حریف برای مطالبات فراتر از پادمان و پروتکل الحاقی باز نشده است؟! نباید فراموش کنیم که حریف برای مقابله با موجودیت ایران اسلامی به هر جنایتی دست می‌زند و تاکنون زده است، بنابراین دور از انتظار نیست که باز هم مانند ۱۰ سال گذشته، هیچیک از اقدامات شفاف‌ساز ما را «قانع‌کننده» تلقی نکند!”
البته این تنها کیهان نبود که توافق ژنو را به باد انتقاد گرفته بود. دیگر تریبون‌های محافظه‌کاران تندروهم از این قافله عقب نبودند. روزنامه وطن‌امروز یک روز پس از توافق ژنو نوشته بود: “براساس آنچه در متن توافقنامه ژنو آمده، تعهدات و وظایف طرفین در گام نخست متوازن نبوده است. داد و ستد هسته‌ای صورت گرفته باید براساس یک فرمول روشن و متضمن تعهد به برخورداری یکسان طرفین از امتیازات باشد. به عبارتی، مفهوم برد ـ- برد باید به صورت عینی و در تمام گام‌ها ملموس باشد. این توازن در توافقنامه ژنو دیده نمی‌شود.”
چند روز بعد نیز حسین قدیانی از اعضای گروه فشار طی یادداشتی در همین روزنامه نوشت: “لااقل من‌باب «شفافیت» خوب است بعضی‌ها توضیح دهند که به «حق غنی‌سازی» دقیقا در کجای توافق هسته‌ای اشاره شده؟! آخر ما با ذره‌بین هم متوجه چنین حقی در توافق ژنو نشده‌ایم! باز اگر حق غنی‌سازی توسط ۱+۵ به رسمیت شناخته می‌شد، یک چیزی! “
نشریه 9دی که خود را “هفته نامه خبری ـ- تحلیلی جبهه فرهنگی انقلاب اسلامی” می‌خواند، نهم آذرماه با تیتر یک “توافقنامه ژنو: جام زهر” منتشر شد. این هفته‌نامه در گزارش خود آورده بود: “نه تحریمی برداشته شد، نه غنی‌سازی تثبیت شد”
هفته‌نامه پرتو سخن وابسته به آیت‌الله مصباح یزدی هم بیستم آذر گزارشی با عنوان “هشت ایراد حقوقی به توافقنامه ژنو” را تیتر اول خود کرد. در این گزارش آمده بود: “روسیه و چین در مواضع رسمی خود، با تحریم‌های یک‌جانبه علیه ایران مخالف بوده‌اند. نکته جالب در این توافق شش‌ماهه آن است که برای اولین بار روس‌ها و چینی‌ها امضای خود را بر روی سندی گذاشته‌اند که عملاً تحریم‌های یک‌جانبه را به رسمیت میشناسد و آنها را محل معامله و چانه‌زنی قرار داده است.”
ششم آذر ماه هفته‌نامه یالثارات‌الحسین، ارگان انصار حزب‌الله تهران نیز گزارشی از جلسات هفتگی این گروه منتشر کرد که در آن فردی با نام کامران غضنفری گفته بود: “تیم مذاکره کننده باید به گونه‌ای توافق می‌کردند که هیچ طرف غربی نتواند زیر حرفش بزند.” او پیشنهاد کرده بود: “برای اینکه این استخوان لای زخم‌ها وجود نداشته باشد، خوب است مسئولین محترم متن توافقنامه به زبان فارسی را هم بنویسند و به امضای ۱+۵ برسانند که اینگونه بلافاصله بعد از توافق زیر حرف خودشان نزنند.”
در حالی که انتقاد اولیه محافظه‌کاران از توافق ژنو مربوط به نحوه به رسمیت شناخته شدن غنی‌سازی ایران بود، روز ۲۲ آذرماه خبر رسید که وزارت دارایی آمریکا، شرکت‌های جدیدی را وارد فهرست تحریم‌های خود کرده است. به گزارش بی‌بی‌سی، از جمله این شرکت‌ها عیوض تکنیک، مارو صنعت، نگین پرتو خاور، صنایع هوایی قدس و سازمان صنایع هوایی ایران بودند. بلافاصله گفتگوهای کارشناسی ایران و ۱+۵ که در وین پایتخت اتریش جریان داشت، متوقف شد. خبرگزاری مهر گزارش داده بود: “هیات ایران به دلیل تحریم‌های جدید آمریکا مذاکرات وین را ترک کرد.”
تحریم‌های جدید امریکا اوضاع داخلی ایران را پیچیده‌تر کرد. کیهان در گزارشی با عنوان “دست آمریکا بار دیگر رو شد، باز هم اعتماد کنیم؟” که تیتر اول این روزنامه هم بود، نوشت: “علی‌رغم اظهارات خوشبینانه برخی از مسئولان محترم کشورمان درباره توافقنامه ژنو و تصویر روشنی که از فضای بعد از توافقنامه ترسیم می‌کردند، اقدام اخیر واشنگتن در اعمال تحریم‌های جدید را می‌توان تیر خلاص به اینگونه خوشبینی‌ها دانست.” کیهان روز بعد هم در یادداشتی با عنوان “ اعتدال کجای نامعادله ژنو است؟” نوشت: “ اگر متن بیانیه ژنو یک نامعادله فاقد توازن است، رفتار طرفین این بیانیه به مراتب نامتوازن‌تر است.” کیهان با انتقاد از تحریم‌های جدید، تاکید داشت: “حفظ توافق نیمه‌جان ژنو به هرقیمت امکان‌پذیر نیست. جان‌کری در همان ساعت اول صدور بیانیه ژنو- بامداد سوم آذر به وقت تهران- با خبرنگاران مصاحبه کرد و زیر توافق زد. از دو حال خارج نیست؛ یا بیانیه حق غنی‌سازی ایران را به رسمیت میشناسد که در آن صورت، آمریکایی‌ها در این 3 هفته علی‌الدوام اصرار داشته‌اند به نقض این رکن توافق بپردازند. و یا این حق به رسمیت شناخته نشده که در آن صورت متن نامه رئیس جمهور محترم به محضر رهبر معظم انقلاب مبنی بر پذیرش حق غنی‌سازی از سوی طرفهای مذاکره‌کننده، زیر سؤال می‌رود.”
این روزنامه همچنین در ادامه حملات خود به وزیر خارجه ، با ذکر گزارش فیس‌بوکی ظریف و کنایه به اینکه “معلوم نیست با کدام توجیه به تریبون رسمی! وزارت خارجه تبدیل شده است” نوشت: “حداقل انتظار این بود که دستگاه سیاست خارجی کشورمان واکنش مناسبی نسبت به تحریم‌های جدید ضد ایرانی نشان می‌داد.” کیهان در خبری دیگر پرسیده بود: “خبر کیهان کمردرد دارد یا پیمان‌شکنی آمریکا؟!”
همزمان با این تحولات، بسیج دانشجویی دانشگاه تهران در نامه‌ای خطاب به ظریف از ترک مذاکرات کارشناسی وین تقدیر کرد. ترک مذاکرات توسط هیات ایرانی، اما بصورت رسمی از هیچیک از طرفین تایید نشد. حتی طرفهای اروپایی و امریکایی نیز آن را تایید نکردند و توقف مذاکرات را به دلیل مشورت گرفتن طرف ایرانی و سفر آنها به تهران ارزیابی کردند.
بیست‌و چهارم آذر روزنامه سیاست روز با تیتر “امید بستن به توافق ژنو، غیرمعقول است” منتشر شد. این روزنامه نوشته بود: “برآیند رفتاری آمریکا نشان می‌دهد که آنها عملا با روح مذاکرات میانه‌ای ندارند بلکه برآنند تا از این شرایط برای اجرای اهدافی که سال‌ها به دنبال اجرای آن بوده‌اند گام بردارند. مهمترین مسئله برای غرب برهم زدن فضای وحدت و یکپارچگی ملی است که با سناریوی ایجاد دو دستگی در جامعه میان موافق ومخالف مذاکره با غرب آن را پیگیری می‌کنند.”
خبرگزاری فارس، وابسته به سپاه پاسداران نیز با انتشار یادداشت‌های مختلف اعمال تحریم‌های جدید امریکا را ناقض توافق ژنو قلمداد کرد. در یکی از یادداشت‌های منتشر شده تحریم‌های جدید “نقض صریح نص توافق ژنو” توصیف شده و نویسنده یادداشت تاکید کرده بود: “رفتار دولت امریکا در اعمال تحریم‌های جدید نه فقط غیرقانونی بلکه عمیقا اهانت‌آمیز است. تیم مذاکره‌کننده قبل از آنکه مدافع حقوق ملت ایران باشد، مدافع عزت و شخصیت آنهاست.” در پایان این نوشته پیشنهاد شده بود: “کم هزینه‌ترین راه برای اجتناب از سناریوی هم چوب هم پیاز (هم توقف برنامه هسته‌ای و هم تداوم اعمال تحریم‌ها) این است که ایران فعلا و تا زمان رفع شدن اختلافات در این باره اجرای توافق ژنو را آغاز نکند.”
خبرگزاری فارس در یادداشتی دیگر سناریوهای احتمالی غرب برای توافق ژنو را سه مورد شمرده بود: “کارشکنی در رفع برخی تحریم‌ها و تشدید فشارها و تحریم‌ها ، پایبندی به توافقات و عمل به تکالیف و تعهدات از سوی طرفین و یا زدن به زیر میز مذاکرات”. از نظر نویسنده، سناریوی اول و سوم محتمل‌تر بود. خبرگزاری فارس در یادداشتی دیگر اعمال تحریم‌های جدید را نشانه آن دانست که غرب “در آینده از ایران امتیازات بیشتری مطالبه خواهد نمود. داغ شدن بحث‌هایی چون حقوق بشر و حمایت ایران از تروریسم! چیزی جز زمینه‌سازی برای روی میز آمدن خواسته‌هایی جدید و البته مرتبط با اهداف لایتغیر آمریکا در قبال جمهوری اسلامی ایران، نیست.”
روزنامه وطن‌امروز نیز در یادداشتی که روزدوشنبه منتشر شد، نوشت: “یک کلام ختم کلام! دیپلماسی ایرانی تا زمانی که برآمده از تئوری‌پردازی‌های دانشکده‌های روابط بین‌الملل آمریکایی و انگلیسی باشد نسخه ضد آن همزمان با نمایش بین‌المللی از جانب غرب به اجرا گذاشته خواهد شد.” این روزنامه پرسیده بود: “پرونده تاریخی گذشته را مرور کنید. نطفه نخستین تحلیل‌های غلط اندر غلط باند نیویورکی‌ها درباره جامعه آمریکا و روابط دولت‌های ایالات متحده و رژیم صهیونیستی کی وکجا شکل گرفت؟”
با اینهمه محمد جواد ظریف پس از اعمال تحریم‌های جدید علیه ایران در صفحه فیس‌بوک خود نوشت: “در چند روز گذشته اقدامات نامناسبی از سوی آمریکایی‌ها صورت گرفت که ما به شکل مقتضی و با در نظرگرفتن همه جوانب امر به آن پاسخ دادیم. البته برخی دوستان که از ابتدا دل خوشی از برنامه اقدام ژنو نداشتند مرگ زودرس آن را اعلام کرده‌اند که بیشتر بیان خواست تا واقعیت است.”
او تاکید کرد: “ما با جدیت مذاکرات ژنو را دنبال می‌کنیم و البته در برابر هر اقدام نامناسب و غیرسازنده (حتی اگر نقض توافق هم نباشد) واکنش مناسب، حساب شده، هدفمند و هوشمندانه نشان خواهیم داد.”
در همین حال اظهارات علی اکبر ولایتی، مشاور امور بین‌الملل رهبر جمهوری اسلامی هم دیروز منتشر شد. او تاکید داشت: “سیاست جمهوری اسلامی ادامه مذاکرات و پایبندی به توافق موجود است.”
به این ترتیب به نظر می‌رسد که با وجود شدت گرفتن انتقادات محافظه‌کاران تندرو از توافق ژنو، سیاست رهبر جمهوری اسلامی ادامه مذاکرات با غرب است. اما افزایش فشارها و انتقادها که آن هم بدون هماهنگی با آیت الله خامنه ای ممکن نیست، نشان می‌دهد که از دیدگاه تندروهای ایران، گزینه ادامه مذاکره، تنها گزینه ممکن نیست.
