نگاهی به برنامه‌های صدا و سیما در ماه رمضان
رمضان امسال، صدا و سیما هرچه داشت رو کرد. گرچه تعداد سریال‌ها نسبت به رمضان‌های چند سال اخیر کمتر شده، ولی تعدد برنامه‌ها و تلاش صدا و سیما برای جذب بیننده جالب توجه است. با این وجود در تمام بیش از بیست شبکه تصویری صداوسیمای جمهوری اسلامی هیچ شگفتی قابل ذکر یا نمایش غافلگیر کننده‌ای دیده نشده که بتوان آن را نقطه اوج این ماه بدانیم.
نگاهی به حجم تولیدات ویژه صدا و سیما برای ماه رمضان، نشان می‌دهد که گرچه در “کمیت” کم گذاشته نشده اما همچنان “کیفیت” و خصوصا “جذابیت”، حلقه مفقوده صداوسیما است. حتی برنامه پربیننده “ماه عسل” که معروف بود هرسال رکورد عبور از خط قرمزهای سازمان را می‌شکند، امسال کم رمق‌تر از همیشه عمل کرده است. فصل چهارم سریال “پایتخت” هم چنان آبکی از کار در آمده که با واکنش سرد بینندگان مواجه شده است. این دو برنامه قرار بود آس‌های تلویزیون در رمضان امسال باشند.
ماه پول و تبلیغ
با اینکه در محافل هنری از هزینه ۱۲ میلیاردی شرکت تاژ (به عنوان اسپانسر پایتخت ۴) صحبت می‌شود، ولی طبق معمول معلوم نیست موسسه مالی و اعتباری ثامن الحجج با چه مبلغی تبلیغات ماه عسل را از آن خود کرده است. این موسسه مالی که همواره در گروه موسسات مورد اتهام قرار دارد و از فعالیت‌های غیرشفاف و مشکوک آن صحبت می‌شود، چند سال است که با برنامه پرمخاطب ماه عسل به نامی آشنا برای بینندگان تلویزیونی بدل شده.
دیگر اسپانسر این برنامه، بازار مبل تازه تاسیسی است که تبلیغات کوتاهش حکم تیتراژ پایانی ماه عسل را دارد. به نظر می‌رسد با حجم تیزرهای قبل و وسط این برنامه، ماه عسل درآمد خوبی نصیب سازمان صداوسیما کند. آیا این شو از برنامه “نود” (که بیشترین درخواست تبلیغات را دارد) پولسازتر است؟ یک بازاریاب سابق شرکت “سروش سیما” جواب می‌دهد: “ماه عسل یک برنامه مناسبتی است که کمتر از ۳۰ روز پخش می‌شود. در حالی که نود در حدود ۱۰ ماه از سال پخش دارد و هیچوقت میزان درخواست شرکت‌های تبلیغات‌دهنده کم نمی‌شود. وقتی می‌شود ماه عسل را با نود مقایسه کرد که شرایط پخش‌شان یکی باشد. ولی درست است، ماه عسل در این یک ماه پول زیادی در می‌آورد.”
حالا فکر می‌کنید “احسان علیخانی” مجری برنامه چقدر دستمزد می‌گیرد؟ خودش مدعی است برای اجرای ماه عسل فقط ۴۵ میلیون تومان می‌گیرد. اما شواهد و نشانه‌ها می‌گویند که سهم او از تهیه‌کنندگی این برنامه بسیار بیشتر از این رقم است.
از ردپای مدونا و آدل تا توبیخ کتبی
کپی دکور برنامه‌ی ماه عسل از کنسرت مدونا
چنان که معروف است، اگر می‌خواهی در ایران دردسر نداشته باشی باید بی سروصدا فعالیت کنی! اما در دنیای رسانه نه‌تنها از این سروصدا گریزی نیست، بلکه حیات برنامه‌ای جنجالی مثل ماه عسل به همین سر و صداها وابسته است. این برنامه و مجری جوانش همیشه مورد توجه‌اند و کوچک‌ترین نکته مرتبط با آن‌ها از نظر پنهان نمی‌ماند، چه رسد به مسئله تابلویی مثل کپی کردن دکور استودیو برنامه از یک شو خارجی.
دکور امسال ماه عسل، کپی کاملی از طراحی صحنه یکی از کنسرت‌های مدونا است. درست مثل دکور برنامه گفتگو محور دیگری در شبکه یک، که با اجرای “علی ضیا” و کپی دکور کنسرت “آدل” پخش می‌شد. البته پخش تصاویر مقایسه این دکورها در شبکه‌های اجتماعی باعث شد طراحان خلاق صداوسیما کمی شرم کنند و دکور برنامه علی ضیا را تغییر بدهند!
عوامل ماه عسل که فرصت چندانی برای تغییر دکور نداشتند، با توبیخ شدیدی مواجه شدند و حتی در برنامه‌های بعدی حتما تغییراتی در سیستم انتخاب مهمان‌هایشان خواهند داشت. اواخر هفته گذشته نامه‌ای به رسانه‌ها درز کرد که در آن “علی اصغر پورمحمدی” (معاون سیما) به مدیر شبکه سه بابت دعوت از دو مهمان خاص ماه عسل تذکر داده و دستور توبیخ انتخاب کنندگان را صادر کرده.
منظور پورمحمدی این مهمان‌ها بود: خانمی که مدل عروس است و پس از حضور در برنامه، عکس‌ها و فیلم بی‌حجاب او در شبکه‌های اجتماعی حسابی داغ شد. و دیگری جوانی که برای اثبات عشق به همسرش، خود را از طبقه چهارم به پایین پرت کرده بود! علیخانی در برنامه روز پانزدهم رمضان بابت این اتفاق از مدیران صداوسیما و بینندگان عذرخواهی کرد و گفت “در جلسه‌ای سه ساعته” بابت این موضوع بازخواست شده است.
گریه یا خنده، انتخاب با شماست
خندوانه با اجرای رامبد جوان - ماه عسل با اجرای احسان علیخانی
اما مهم‌ترین تیر ترکش منتقدان، رویکرد “ریاکارانه” و خصوصا رفتار و گفتار مجری ماه عسل است. یک کارشناس رسانه می‌گوید: “علیخانی اجرای منحصر به فردی دارد که شاید تنها رقیب او در این زمینه فرزاد حسنی باشد. هیچکس نمی‌تواند مثل علیخانی ماه عسل را اجرا کند. در سال‌های گذشته هم دیدیم که مثلا کار محسن افشانی و حسن جوهرچی-که هر دو بازیگر هستند- در این برنامه به یک هفته نکشید و مسئولان مجبور شدند علیخانی را برگردانند. او اعتماد به نفس بالایی دارد و یک بچه مذهبی مورد تایید مدیران صداوسیما است.”
این کارشناس دلیل دوام برنامه و پخش سالانه ماه عسل در ماه رمضان را خواست و استقبال مردم می‌داند: “باید قبول کنیم که مردم این برنامه را می‌پسندند. درست است که انتقادهای بزرگی به ماه عسل می‌شود اما چون برنامه زنده جذاب و خصوصا برنامه تاک‌شو نداریم، مردم این برنامه را نمایش خاصی می‌دانند. در تمام دنیا تاک‌شوها بیشترین آمار بیننده را دارند و مجریان‌شان از اوپرا وینفری گرفته تا جان استوارت چهره‌های مهم و تاثیرگذاری هستند که فعالیت‌های اجتماعی مثبتی دارند. پس باید روی انتقادها را به سمت مدیران تلویزیون چرخاند که طاقت چیزی غیر از گرایش ماه عسلی ندارند.”
در سال‌های گذشته تاک‌شوهای جذابی مثل شب شیشه‌ای (با اجرای رضا رشیدپور)، پارک ملت (محمد رضا شهیدی‌فر) و… به بهانه‌های مختلفی تعطیل شدند تا ماه عسل و علیخانی یکه‌تازی کنند.
انتقادها از علیخانی و برنامه‌اش سال به سال بیشتر می‌شود و از نقدهای مطبوعاتی گرفته تا جوک‌های وایبری و استتوس‌های فیسبوکی گسترش یافته.امسال خیلی از مخالفان، ماه عسل را با “خندوانه” مقایسه کردند و معتقدند در حالی که احسان علیخانی با در آوردن اشک مردم پول در می‌آورد، رامبد جوان در برنامه خندوانه مردم را می‌خنداند و کارش اخلاقی‌تر است. اینجا بود که یکی از کاربران در جواب نوشت: “اگر واقعاً خوش‌تان نمی‌آید، نگاه نکنید. بزنید شبکه نسیم، همین ساعت برنامه خندوانه پخش می‌شود!”
بهبود نیست، نمک نیست
چهارمین فصل سریال پایتخت؛ پرخرج اما بدون جذابیت
“رفتار علی ضیا همیشه مغرورانه و از بالاست، ولی وقتی زمزمه تعطیل شدن برنامه‌اش شنیده شد، دیگر نمی‌شد با او حرف زد. با کارگران صحنه خیلی بد رفتار می‌کرد، بهانه می‌گرفت و با عوامل بحث می‌کرد. بعد هم که قرار شد برنامه‌اش تعطیل شود مدتی قهر کرد.”
این حرف‌های یکی از عوامل برنامه “امشب” شبکه یک است که با آغاز رمضان و ماه عسل، بدجوری به کسادی خورد. تا جایی که “فضل‌الله شریعت پناهی” مدیر گروه اجتماعی شبکه رسما از تعطیلی امشب خبر داد و گفت: “هر برنامه‌ای زیر برنامه ماه عسل قرار بگیرد کمتر دیده خواهد شد.”
این تعطیلی البته زیاد طول نکشید و با اعمال تغییراتی در دکور و محتوا، برنامه از سر گرفته شد. حالا علی ضیا سه شب در هفته امشب را اجرا می‌کند. هرچند بینندگان تلویزیونی بعد از تماشای ماه عسل و پایتخت خسته شده‌اند و اگر تلویزیون‌شان را خاموش نکنند، احتمالا ترجیح می‌دهند سری به شبکه‌های ماهواره‌ای بزنند.
اما اگر از بیننده‌ها سوال کنید، مهم‌ترین گله‌شان این است: “چرا بهبود نیست؟ پایتخت بدون بهبود بی‌مزه شده!”
بهبود شخصیتی است با بازی “مهران احمدی” که از فصل گذشته وارد مجموعه پایتخت شده و به سرعت محبوب شد. احمدی به دلیل مشغله زیاد و بازی در یک فیلم سینمایی در این فصل غیبت داشت. با این حال پایتخت بدون او به شهرت و محبوبیت رسیده بود. پس باید جای دیگری ایراد داشته باشد و مشکل پایتخت ۴ چیز دیگری است. فصل جدید این سریال (که همیشه در نوروز پخش می‌شد و اولین‌بار است در ماه رمضان نمایش داده می‌شود) چنانکه منتقدان می‌گویند، داستان جذابی ندارد. به قصه “آب بسته شده” و بدتر اینکه مثل اغلب سریال‌های وطنی به یک نمایش رادیویی بدل شده که با شنیدن صدایش هم می‌شود فهمید چه شد و چه نشد! و البته این‌طور که یکی از خبرنگاران نوشته، مغز متفکر گروه، محسن تنابنده که هم بازیگر نقش نقی است و هم طراح فیلمنامه، در حین تصویربرداری پایتخت، از یک‌سو درگیر اکران اولین فیلم سینمایی‌اش، گینس، بوده و از سوی دیگر سر ِ کار دیگری و همین باعث عدم حضور تمام وقت‌اش سر پروژه‌ی پایتخت و بحث و جدل مدام‌اش با عوامل سریال شده.
آس‌های بریده و کریم نامسلمون
بیشترین حضور و تاثیر برنامه‌های صدا و سیما را می‌توان در شوخی‌ها و جوک‌های فضای مجازی جست‌وجو کرد. استفاده از تکیه کلام‌های پایتخت در ساخت شوخی‌های سیاسی، مثل “پیرمرد پرحاشیه” که توسط کاراکتر ارسطو استفاده می‌شد و مردم برای خطاب دادن رهبری از آن استفاده کردند تا خبر حضور شهره و شهرام صولتی در برنامه‌ی ماه عسل به مناسبت توافق هسته‌ای و با سر و شکل اسلامی.
اما یکی از گزنده‌ترین شوخی‌ها با ماه عسل و احسان علیخانی، و در مطبوعات و با تصویرسازی ضمیمه طنز روزنامه قانون منتشر شد که سایت برنامه ماه عسل را با تیترهایی جنجالی تصویر کرده است. “اسیدپاش عاشق: از کرده‌ام پشیمان نیستم! فردا شب در ماه عسل: اجرای زنده عمل خیرخواهانه اهدای کلیه.”
شوخی با ویدئوی معروف دعوا سر بازی ورق و قضیه بریدن تک دل توسط کریم (که به خدا مسلمون نیست!) هم دیگر سوژه‌ای است که این روزها به ماه عسل پیوند خورده. به هرحال ماه عسل و پایتخت هم آس‌های تلویزیون بودند که سرنوشت مشابهی پیدا کردند.
