شعری از غلامعلی حدادعادل در متن و روی جلد یکی از کتب درسی ابتدایی که سال گذشته با اعتراضات گسترده شهروندان آذربایجانی، فرهنگیان و پژوهشگران مسائل آموزشی در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی روبرو شده بود، در چاپ جدید از متن حذف و روی جلد اصلاح شد.
در این شعر که سال گذشته با عنوان “ای زبان فارسی” در متن و جلد کتاب فارسی ششم ابتدایی چاپ شده بود، در توصیف گستره جغرافیایی گویش‌وران زبان فارسی، از تبریز، شهر ترک نشین ایران نیز به عنوان یکی از نقاطی که به این زبان سخن می‌گویند یاد شده بود.
در بخشی از شعر حداد عادل آمده بود: “ای زبان فارسی، ای درّ دریای دَری | ای تو میراث نیاکان، ای زبان مادری | در تو پیدا فَرّ ما، فرهنگ ما، آیین ما | از تو برپا، رایتِ دانایی و دانشوری | کابل و تهران و تبریز و بخارا و خُجند | جمله، ملک توست تا بلخ و نشابور و هری.”
سایت‌های اصولگرا، از جمله صراط نیوز که حذف این شعر از متن کتاب فارسی ششم ابتدایی را گزارش کرده‌اند، نوشته‌اند در چاپ جدید این کتاب واژه “تبریز” در نسخه روی جلد حذف شده است.
تبریز مرکز استان آذربایجان شرقی است و بیشتر ساکنان آن به زبان آذری و ترکی تکلم می‌کنند.
این شعر با واکنش‌های انتقادی فراوانی در شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌ها روبرو شد.
شیرزاد عبداللهی، روزنامه‌نگار و کارشناس مسائل آموزشی در ایران از جمله منتقدان بود که در مطلبی با عنوان “شعر زبان مادری حداد عادل از کابل تا تبریز”، که ابتدا در سایت خبرآنلاین چاپ شد، از رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی به علت “غفلت” از معانی این شعر انتقاد کرد.
وی نوشته بود : “حداد هنگام سرودن این شعر احتمالا بیشتر به فکر جور کردن قافیه بوده و از ظرافت‌های مفهومی غافل شده است. البته به شهادت اهل فن در بحث قافیه هم چندان موفق نبوده است. جاگذاری نام تبریز درست وسط نام شهرهای کابل و تهران و بخارا و خُجند، که زبان مادری شان فارسی است حداقل نوعی کج سلیقگی است.”
شیرزاد عبداللهی همچنین به نقل از منتقدان فرهنگی پرسیده بود که “چرا در این شعر واقعیت به گونه‌ای بیان شده که گویا زبان مادری مردم تبریز فارسی دری است. اگر شاعر دچار تنگی قافیه شده می توانست به جای تبریز از نام شهرهایی مانند نیریز و مهریز استفاده کند.”
در مطلب این کارشناس مسائل آموزشی، همچنین از مسئولان آموزش و پرورش و بخصوص سازمان پژوهش نیز انتقاد شده بود.
آقای عبداللهی ابراز امیدواری کرده بود که این “لغزش آشکار” برای متولیان آموزشی کشور درسی شود “که در تالیف کتابهای درسی به جای رفتن دنبال اسم‌ها و شخصیت‌ها و بده و بستانهای سیاسی با نظر کارشناسان و بر مبنای اصول حرفه‌ای و تخصصی کتاب درسی تالیف کنند.”
غلامعلی حداد عادل، از چهره‌های اصولگرای سیاسی نزدیک به رهبر جمهوری اسلامی، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام، رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی و عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی است که ریاست مجلس شورای اسلامی را نیز در کارنامه خود دارد.
سال گذشته در ادامه واکنش‌ها به چاپ شعر “ای زبان فارسی”، مرتضی مجدفر، از جمله دیگر پژوهشگران مسائل آموزشی ایران در مطلبی با عنوان “زبان فارسی یا زبان رسمی” شعر چاپ شده در کتاب فارسی ششم ابتدایی را نقد کرده بود.
پیش از انتشار این مطلب برخی از کاربران شبکه‌های اجتماعی، پیشنهاد داده بودند که صفحه ۲۶ کتاب فارسی ششم ابتدایی که حاوی شعر حداد عادل بود به نشانه اعتراض پاره شود.
اما آقای مجدفر در این مطلب ضمن تشریح دلایل انتقاد خود از شعر حداد عادل تصریح کرده بود که راه حل اعتراض به وجود این شعر در کتاب فارسی ششم ابتدایی یک نظام آموزشی متمرکز را “پاره کردن صفحه آن درس از کتاب نمی‌داند”، بلکه تلاش می‌کند که این شعر در چاپ بعدی کتاب با اصلاحاتی استفاده شود.
این پژوهشگر مسائل آموزشی با ارائه راه حل‌هایی نوشته بود: “یک سال صبر کنیم. این درس با جایگزینی کلمه‌ای به جای تبریز، در مناطق فارس‌زبان تدریس شود و از تدریس آن در مناطقی که زبان مادری آن‌ها فارسی نیست، خودداری شود.”
زبان، خط رسمی و مشترک مردم ایران بر اساس اصل پانزدهم قانون اساسی فارسی است و “اسناد و مکاتبات و متون رسمی و کتب درسی باید با این زبان و خط باشد ولی استفاده از زبانهای محلی و قومی در مطبوعات و رسانه های گروهی و تدریس ادبیات آن‌ها در مدارس، در کنار زبان فارسی آزاد است”.
این اصل از جمله اصول اجرا نشده قانون اساسی است که در سالهای گذشته با انتقاد فراوانی از سوی نماینگان مجلس و محافل فرهنگی در مناطق غیر فارس زبان روبرو شده است.
