ایو میشل ریولز
تقارن رویدادها در تقویم نگران کننده به نظر می رسند. درحالی که ایران روز دوشنبه با اعلام نیت اش برای شرکت در کنفرانس صلح سوریه درحال نفاق افکنی در صحنه بین المللی است، اتحادیه اروپا همان روز از پیشرفت دیپلماتیک قابل توجه با تهران استقبال و موافقت خود را برای اجرای توافق هسته ای ایران که در تاریخ ۲۴ نوامبر ۲۰۱۳ در ژنو منعقد گردید اعلام کرد.
وزرای خارجه اتحادیه اروپا روز دوشنبه در بروکسل اجرای فاز اول این توافق را به تصویب رساندند. براساس این توافق، به مدت شش ماه تمامی فعالیت های اتمی ایران در ازای لغو بخشی از تحریم های بین المللی که از سال ۲۰۰۶ علیه تهران اعمال شده متوقف خواهند شد.
در این مدت که قرار است باعث ایجاد یک فضای قابل اطمینان شود، هر یک از دو طرف در صورت مشاهده هرگونه نقض تعهدات می تواند از ادامه آن صرف نظر کند.
این شیوه که در آن گام های کوچک درنظر گرفته شده، بازتاب دهنده یک دهه بدگمانی و تردید پس از کلی مذاکره میان ایران و کشورهای غربی است. در صورت پیشرفت در این مقوله، محتوای دقیق مذاکرات آتی مشخص خواهد شد.
“مقامات ایرانی قاطعیت ما را به آزمایش گذاشته اند”
برای رسیدن به موافقت ۲۰ ژانویه در اجرای توافق ژنو، ۳ جلسه نشست پرتنش نیاز بود که از اواخر ماه نوامبر میان کارشناسان ایرانی و گروه ۱+۵ انجام شده است. آخرین نشست که ۳۱ دسامبر تا ساعت ۵ صبح ادامه یافت، نشان از سختی این کار داشت.
یک منبع دیپلماتیک اروپایی می گوید: “مقامات ایرانی قاطعیت ما را به آزمایش گذاشته اند، ولی فعلاً شیوه اجرای توافق به خواسته های ما مربوط می شود.”
رییس جمهور باراک اوباما علی رغم استقبال از گام اول، روز ۱۳ ژانویه به این نکته اشاره کرد که “برای رسیدن به یک توافق در شش ماه آینده رؤیاپردازی نمی کند و سختی کار را می داند”. لوران فابیوس، وزیر خارجه فرانسه، نیز به نوبه خود تردیدهایی را در این رابطه مطرح کرده است. او گفت: “مشکل بتوان فهمید که آیا ایران از به دست آوردن هرگونه توان در دستیابی به سلاح چشم پوشی خواهد کرد یا خیر. شاید ایران فقط با توقف موقت برنامه اش موافقت کرده باشد.”
اینها اظهاراتی است که نشان می دهد غربی ها درصدد برآمده اند تا به یک شیوه اساسی برنامه اتمی ایران را متوقف سازند. به عبارت دیگر، تنها کاهش سرعت در پیشرفت برنامه اتمی مدنظر نیست، بلکه پیاده کردن بخش بزرگی از زیرساخت ها که می توانند به لحاظ نظامی مورد استفاده قرار گیرند و ایران همواره وجود آنها را تکذیب کرده نیز در دستور کار است.
درحال حاضر، توافق ۲۴ نوامبر به مثابه راهنمایی است که گام های بزرگ در آن مشخص شده. فرانسوا نیکولو، سفیر سابق فرانسه در ایران، دراین خصوص می گوید: “گروه شش کشور به دنبال آن هستند تا یک دیوار غیرقابل نفوذ گرد برنامه هسته ای ایران بکشند و احتمال استفاده از هر دو شیوه دسترسی به سلاح اتمی را ازبین ببرند [تولید اروانیوم غنی شده به میزان بالا در تأسیسات نطنز و فوردو و همچنین تولید پلوتونیوم با کیفیت نظامی در رآکتور تحقیقاتی به مانند اراک که درحال ساخت می باشد].”
در این راستا، ایران متعهد شده که برنامه غنی سازی خود را محدود سازد. گروه شش کشور در ازای این محدودیت، امتیازات بزرگی را با دستکاری کردن “خطوط قرمز”شان داده اند. امروز دیگر این موضوع مطرح نیست که از ایران بخواهند از تمامی سانتریفوژهای خود چشم پوشی کند؛ این خواسته در اولین مذاکرات در سال ۲۰۰۳ مورد نظر بود. اجرای قطعنامه سازمان ملل در سال ۲۰۰۶ دایر بر “تعلیق” غنی سازی اورانیوم نیز دیگر مدنظر نیست. اینها تحولاتی است که نشان از در حاشیه قرار گرفتن “باز”ها [طرفداران جنگ] در اردوگاه غربی ها دارد. توافق ۲۴ نوامبر بدون اینکه آشکارا این نکته را ذکر کرده باشد، یک حق غنی سازی را به طور غیرمستقیم برای ایران درنظر گرفته و همین مسأله باعث شد تا دولت تهران، مذاکرات ژنو را به مثابه یک پیروزی قلمداد کند.
با این حال، مسایلی باقی مانده که هنوز انجام نشده. رییس جمهور ایران، حسن روحانی، برای انجام آنها عجله دارد. اگر او فوراً به نتیجه نرسد، دامنه عمل اش در برابر “تندروهای” حکومت که با هرگونه سازشی مخالف اند به شکلی چشمگیر کاهش خواهد یافت. باراک اوباما نیز به نوبه خود قبل از پایان دومین دوره ریاست جمهوری اش خواستار یک موفقیت دیپلماتیک است و درحال حاضر فشارهای کنگره را که به شدت نسبت به ایران بدگمان است تحمل می کند.
کاهش قابل توجه تعداد سانتریفیوژها
مقدمات مهار ساختن برنامه اتمی ایران در توافق ژنو مشخص شده. ولی غربی ها نمی خواهند به همین بسنده کنند. آنها می خواهند مطمئن شوند که ایران به یک “کشور در آستانه” تبدیل نخواهد شد؛ یعنی کشوری که تمامی توان های لازم برای ساخت سریع بمب را دراختیار دارد.
گروه شش کشور برای مواجه نشدن با چنین سناریویی قصد دارند طی ماه های آینده تعدادسانتریفیوژهای ایران را کاهش دهند. به گفته کارشناسان آمریکایی و اروپایی، فعلاً قرار است این تعداد از ۱۹ هزار به ۱۰ هزار تقلیل یابد.
مسأله دیگری که در این توافق حائزاهمیت است، مسأله لغو تحریم هاست که یکی از خواسته های اصلی مقامات ایرانی بوده، چرا که ایران درحال حاضر با یک بحران شدید اقتصادی روبروست. به گفته یک کارشناس اروپایی، “با اینکه ۸۵ درصد از تحریم ها به قوت خود باقی می مانند”، ولی کاهش تدریجی آنها قابل اغماض نیست.
کشورهای غربی از تاریخ ۲۰ ژانویه دیگر با صادرات نفت ایران مخالفت نخواهند کرد [در حدود یک میلیون بشکه در روز] و کشتی های نفت کش مجدداً می توانند بیمه شوند. و این مورد با توجه به اینکه بخش اعظم بودجه دولت ایران به درآمدهای نفتی بستگی دارد، مورد مهمی است.
ایران هر چه سریعتر می خواهد فشار تحریم ها که موجب افول اقتصادی و نارضایتی مردم این کشور شده کاهش یابند. فرانسوا نیکولو در ادامه می گوید: “فعلاً کشورهای غربی در موضع قدرت قرار دارند، ولی بهتر است طناب را خیلی شدید نکشند.”
منبع: لوموند، ۲۱ ژانویه
