دفتر تحکیم وحدت، با ارائه گزارشی به احمد شهید، گزارشگر ویژه حقوق‌بشر سازمان ملل در مسایل ایران، به معرفی صدها دانشجویی پرداخت که از سال ۸۴ تاکنون به دلایل مختلف از حق تحصیل محروم شده‌اند.
این گزارش توسط کمیسیون حقوق بشر دفتر تحکیم وحدت با همکاری سایت دانشجونیوز و کمپین دفاع از حق تحصیل آماده شده و در آن به ارائه برخی از مستندات و همچنین اطلاعات طبقه بندی شده بیش از ۱۰۰۰ مورد محرومین از تحصیل از فروردین ماه ۱۳۸۴ تا اسفند ۱۳۹۱ پرداخته شده است.
تهیه‌کنندگان این گزارش، هدف آن را “معرفی سازمان های موثر در نقض حق تحصیل” اعلام کرده و گفته‌اند که نسخه‌هایی از این گزارش در اختیار گزارشگر ویژه حقوق بشر سازمان ملل متحد در امور ایران و گزارشگر ویژه حق تحصیل سازمان ملل متحد قرار خواهد گرفت.
بحث ستاره‌دار کردن دانشجویان و محروم شدن آن‌ها از ادامه تحصیل به دلیل فعالیت‌های سیاسی در دانشگاه‌ها، از دوران محمود احمدی‌نژاد به طور جدی مطرح شد. مسوولان وزارت علوم اما همواره این مساله را تکذیب کردند. محمود احمدی‌نژاد نیز در مناظره‌های انتخاباتی سال ۸۸، اعلام کرد که در دولت وی ستاره‌دار کردن دانشجویان و محروم شدن آن‌ها ازتحصیل وجود ندارد و این مساله در دولت اصلاحات و زمان وزارت مصطفی معین آغاز شده است.
بحث ستاره‌دار کردن دانشجویان در انتخابات جاری نیز مورد انتقاد برخی از کاندیداها قرار گرفته بود. با این وجود وزارت علوم بار دیگر با صدور اطلاعیه‌ای، اعلام کرده بود که “ستاره‌دار کردن دانشجویان توسط وزارت علوم در سال‌های اخیر کذب محض است”.
گزارش دفتر تحکیم وحدت در سه بخش کلی، اطلاعات اولیه در مورد نقض سیستماتیک حق تحصیل و آموزش شهروندان ایرانی را ارائه کرده است. بخش اول این گزارش به نقش نهادهای موثر در نقض حق تحصیل شماری از شهروندان در ایران می پردازد. بخش دوم این گزارش به نحوه نقض حق تحصیل پنج گروه مشخص؛ دانشجویان ستاره دار، محروم از تحصیل، اخراجی، اقلیت های مذهبی و زنان در ایران با ارائه جزئیات و نمونه هایی در مورد هر گروه می پردازد. بخش سوم و نهایی این گزارش حاوی پیوست هایی مانند فهرست اطلاعات طبقه بندی شده بیش از ۱۰۰۰ مورد نقض حق تحصیل شهروندان ایرانی (۲۵۰ مورد اخراج اساتید و دانشجویان و ۷۶۸ مورد محرومیت از تحصیل) پس از سال ۱۳۸۴ و مدارک اخراج و محرومیت از تحصیل دانشجویان است.
این گزارش از نهادهایی چون سازمان سنجش، شورای عالی انقلاب فرهنگی، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، دانشگاه آزاد اسلامی و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، وزارت اطلاعات، قوه قضاییه و کمیته انضباطی دانشگاه و حراست از نهادهای داخلی در این مساله نام برده است.
عماد هاشمی، از جمله فعالان دانشجویی و از گردانندگان کمیپن حمایت از حق تحصیل شهروندان ایرانی، که در تهیه این گزارش همکاری داشته، در این‌باره به “روز” گفته است که “این گزارش حاصل بیش از ۱۰ ماه تلاش بچه هایی است که روی این موضوع کار کردند. بعد از روی کار آمدن محمود احمدی نژاد در انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۸۴، بخش عمده ای از سیاست های وزارت علوم ایران و سازمان سنجش آموزش کشور تحت تاثیر بعضی سازمان هایی بوده که عموما این سازمان ها به شکل مستقیم و غیرمستقیم زیر نظر رهبر جمهوری اسلامی مدیریت می شوند و نقش اصلی در افزایش فشار بر بدنه دانشجویی کشور داشته اند. این سازمان ها به کمک بازو های اجرایی خودشان و با تصمیم وزیر علوم و تایید شورای عالی انقلاب فرهنگی، افراد جدیدی را به عنوان روسای دانشگاه های کشور منصوب کردند که در طول این سال ها سهم عمده ای در محرومیت از تحصیل دانشجویان داشته اند. با توجه به اینکه به انتخابات ریاست جمهوری نزدیک هستیم، تصمیم بر این شد که در این بازه زمانی گزارش منتشر شود که بتوانیم به رییس جمهور آینده و وزیر علوم بعدی و روسای دانشگاه ها در دولت آینده این پیام را بدهیم که فعالیت آن ها در زمینه حق تحصیل و جنبش دانشجویی رصد میشود و بازتاب بین المللی خواهد داشت. با توجه به ادعاهای وزارت علوم و آقای احمدی نژاد مبنی بر اینکه دانشجوی ستاره دار در دولت نهم و دهم وجود نداشته، این گزارش کذب بودن این ادعاها را اثبات می کند”.
وی ادامه می‌دهد: “پیش از این 3 دوره گزارش نقض حقوق دانشجویان توسط دفتر تحکیم وحدت به آقای احمد شهید داده شده است. این گزارشات در خصوص حق تحصیل، شکنجه و زنذانی شدن دانشجویان بوده. گزارش های دفتر تحکیم وحدت انعکاس خوبی داشته و باعث شده که آقای شهید به این گزارش ها اعتماد کند و بسیاری از اطلاعات آن را در گزارشاتی که خودش ارائه می کند، مورد استفاده قرار دهد و با توجه به اینکه ایران اجازه ی ورود آقای احمد شهید به این کشور را نمی دهد، یکی از روش هایی هست که میتوان اطلاعات دانشجویان را به دست گزارشگر ویژه در امور ایران رساند”.
هاشمی با اشاره به اینکه “در روند محرومیت از تحصیل دانشجویان نهاد هایی در داخل و بیرون از دانشگاه ها نقش دارند” اضافه کرد: “این نهاد ها را می توان بدین گونه طبقه بندی کرد: الف. سازمان سنجش آموزش کشور، ب. شورای عالی انقلاب فرهنگی، ج. وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، د. دانشگاه آزاد اسلامی و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، ه. وزارت اطلاعات، و. قوه قضائیه، ز. کمیته انضباطی دانشگاه و حراست.
تمامی این سازمان ها به نحوی تحت نظارت آقای خامنه ای در سمت رهبر جمهوری اسلامی فعالیت و نقش اصلی بر افزایش فشار بر بدنه دانشجویی را ایفا می کنند. در زمان آقای خاتمی موضوع حق تحصیل دغدغه ی اصلی نبود. بله برخورد هایی صورت می گرفته که داخل همین گزارش هم به بعضی موارد اشاره ای شده است ولی این موضوع حاد نبوده و به نسبت برخورد های صورت گرفته در دولت آقای احمدی نژاد بسیار ناچیز است. هر چند این موضوع انسانی نبوده و همان برخورد ها هر چند بسیار ناچیز نباید اتفاق می افتاده است. برای این موضوع می توانم به قسمتی از یادداشت مصطفی معین وزیر علوم دولت اصلاحات که در سال ۸۸ پس از مناظره تلویزیونی احمدی‌نژاد و موسوی خطاب به ضرغامی رییس صدا و سیما ارسال کرده بود اشاره کنم: بر اساس روال معمول در اعلام نتایج آزمون کارشناسی ارشد توسط سازمان سنجش، پرونده تعداد معدودی از پذیرفته‌شدگان آزمون (در حدود ۱۰ تا ۱۵ نفر) به دلایل نقص مدارک آموزشی یا شبهه مسائل اخلاقی و انضباطی، مورد بررسی مجدد قرار می‌گرفت که عمدتا نیز پس از رفع نقایص، اشکالات فوق بر‌طرف می‌گردید. از این‌رو به دلیل محدود بودن تعداد و رفع موانع به طور معمول و علیرغم وجود فضای باز سیاسی، هیچ‌گاه این موضوع به یک معضل دانشجویی و اجتماعی تبدیل نشد”.
هاشمی همچنین درباره شیب محرومیت از تحصیل در سال‌های اخیر گفته: “محروم از تحصیل شدن دانشجویان و شهروندان ایرانی ۳۴ سال است که در ایران اتفاق می افتد ولی این گزارش صرفا به بررسی این موضوع در ۸ ساله اخیر پرداخته است. با بررسی روند محرومیت از تحصیل تا کنون میتوان به این دریافت رسید که سال ۸۵ شیب منحنی محروم از تحصیل کردن شهروندان حالت صعودی به خود گرفت و این شیب در سال ۸۸ تندتر شد. سال ۸۸ پس از حوادث انتخابات همان سال و اعتراضات به حق مردم و دانشجویان، نیروهای امنیتی با بسته کردن فضا و ایجاد فضای خفقان در دانشگاه ها سعی در کنترل کردن مسائل کشور کرده اند. فعالان دانشجویی از دانشگاه اخراج شدند و یا با احکام سنگین به زندان فرستاده شده اند. این روند حتی در سال های بعد از ۸۸ هم ادامه داشت و عده ای از دانشجویان که در تجمعات دانشجویی و یا مردمی شرکت کرده بودند از شرکت در مقاطع تحصیلی محروم شدند. در پایان امیدواریم که با انتشار این گزارش گام موثری در بهبود فضای دانشجویی برداشته باشیم و روزی موضوع محرومیت از تحصیل شدن دانشجویان که زاییده ی اندیشه های تنگ نظرانه ی آقای احمدی نژاد و تیمش است را نداشته باشیم”.
