وحید ثابتیان
گفت وگوهای روزچهارشنبه علی لاریجانی وخاویر سولانا به منظور یافتن راه حلی برای خروج ازبن بست پرونده هسته ای ایران، امروز با انتشار بیانیه ای مشترک پایان می یابد. هفته نامه تایم، با انتشارگزارشی در این رابطه، بدون ذکر منبع خبر خود، نوشته است که علی لاریجانی از طرف آیت الله خامنه رهبر ایران اختیارات ویژه برای “مصالحه بر سر پرونده هسته ای ایران” در اختیاردارد. به اعتقاد این هفته نامه دلیل چنین تمایلی برای مصالحه، فشارهای اقتصادی ناشی ازتحریم های اقتصادی وهمچنین تهدیدهای آمریکاست.
علی لاریجانی پیشتر گفته بود که سولانا با ایده های جدیدی برای گفت و گوخواهد آمد. برخی منابع خبری مدعی شده اند که امروز سولانا با پیشنهاد جدیدی به مذاکره با لاریجانی می پردازد که درآن ممکن است در خصوص اینکه ایران بتواند تاسیسات غنی سازی اورانیوم را درمقیاس تحقیقاتی آن حفظ کند، گفت و گو شود؛ اگرچه ایالات متحده هرنوع فعالیت تاسیسات غنی سازی درایران رانپذیرفته است. طرحی که به ادعای منابع غربی هم اکنون مورد نظر است غیرفعال سازی تاسیسات غنی سازی نظنزاست. بدین ترتیب احتمال دارد درمیانه مذاکرات، تعریفی جدید بینابینی از مقوله “تعلیق غنی سازی اورانیوم” به دست آید که امکان دهد دو طرف مذاکره چهره خود را حفظ کنند.
در همین حال، برخط تحللگران نیز معتقدند با توجه به اظهارات پیش از نشست دبیرشورای امنیت ملی ایران در مورد عدم تعلیق غنی سازی اورانیوم و از سوی دیگر انتظار اتحادیه اروپا مبنی برتعلیق، چشم انداز یافتن پیشنهادی که موجب خروج ازوضعیت فعلی بشود، تیره به نظر می رسد. به نظر دیپلمات های غربی، آنچه بیش از هر چیز ممکن است نتیجه مثبت چنین نشستی باشد، توافق برای نشست های بعدی است.
امروز لاریجانی وسولانا بعد ازدیدار با عبدلله گل وزیرامورخارجه ترکیه، بیانیه ای صادرخواهندکرد تامعلوم شود نتیجه ساعت ها مذاکره روز گذشته چه بوده است. وارد کردن ترکیه به عنوان میزبان این گفت وگو درداخل کشور انتقاداتی را برانگیخته بود. علی لاریجانی درآنکارگفته بود که سولانا با اوتماس گرفته و از ادامه گفت وگو ها خبرداده و مقررشده نشستی درترکیه برگزارشود. نشستی که به گفته وی قرار بوده با ابتکارات جدید طرف اروپایی همراه باشد.
گزارش آسوشیتدپرس به نقل از دیپلمات هایی که نام خود را عنوان نکرده اند حاکی است که رویکرد هر دو طرف پیش از مذاکرات چهارشنبه ممکن است مصالحه را ساده‌تر کند؛ زیرا تمایل جدیدی برای بررسی راه‌های احتمالی تعریف دوباره‌ی تعلیق غنی سازی وجود دارد. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی طی روزهای گذشته اعلام کرد که ایران در حال حاضر بیش از 1300 دستگاه سانتریفیوژ را فعال کرده است. برخی مقامات ایرانی پیشتر از تصمیم خود به فعال کردن 50 هزار سانتریفیوژ سخن گفته بودند.
یکی از دیپلمات‌های مورد استناد آسوشیتد پرس گفته که آمریکا و متحدینش با دانستن اینکه ایران هرگز درخواست پیشین آنها مبنی بر تعلیق کامل را نخواهد پذیرفت بررسی تعریفی جدید از غنی سازی را به آنها دیکته کرده است که به تهران اجازه می‌دهد بخشی از برنامه‌اش را دنبال کند، بدون اینکه واقعا مواد غنی شده را بیرون بریزد: “توقف سرد، مطلوب آمریکاست که بر اساس آن تعدادی از سانتریفیوژها اجازه سرپا ماندن و مونتاژ شدن را دارند اما فعال نیستند.” به گفته این دیپلمات، ایران احتمالا با درخواست “توقف گرم” به مذاکرات چهارشنبه می‌آید که در آن حالت دستگاه‌ها فعال هستند و اورانیوم غنی شده تولید نمی‌کنند.
به نظر می رسد کشورهای مذاکره کننده با ایران تمایل دارند، تعداد سانتریفیوژ‌های مونتاژ شده متصل به هم را به کمتر از 1000 کاهش دهند؛ بنابراین اگر لاریجانی و سولانا توافق کنند که فضای بیشتری برای مذاکرات وجود دارد ممکن است تعداد سانتریفیوژها نیز نقش مهمی داشته باشد. اگرچه خبرهایی که ازواشنگتن مخابره می شود، احتمالات یاد شد را تضعیف می کند.
همزمان با مذاکرات یاد شده، شان مک کورمک، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا این خبر را تکذیب کرد که کشورش در حال بررسی پیشنهادی باشد که به ایرانی‌ها اجازه دهد نوعی فعالیت‌های مربوط به غنی سازی را حفظ کنند. اگرچه همزمان با اظهارات وی یک مقام آمریکایی دیگر گفته است که امکان انعطاف بیشتری در موضع واشنگتن نسبت به گذشته وجود دارد. همچنین خبرگزاری فرانسه به نقل از دیپلمات‌هایی که مذاکرات را دنبال می کنند آورده است: “آمریکا، اروپا و روسیه و چین آماده‌اند در ژستی مصالحه آمیز برای آغاز گفتگو‌های هسته‌یی به ایران فرصتی دهند تا مسیرش را به سوی تعلیق غنی سازی اورانیوم به آهستگی طی کند. “
با وجود همه گمانه زنی های مختلفی که درخصوص این دیدارمی شود، می توان گفت که این دیدارنشان دهنده این است که آیا امکان برگزاری نشست های دیگری وجود دارد وآیا می توان با مذاکره ازبن بست کنونی خارج شد یانه؟ کلید برون رفت ازوضعیت فعلی درصورتی راهگشا خواهد بود که فرمولی پیدا شود که ایران بتواند با حفظ چهره خود، با نوعی ازتعلیق غنی سازی اورانیوم کناربیاید. اگرچه چه دیپلمات های غربی تاکید دارند برای آغازمذاکره کشورهای عضوشورای امنیت به علاوه آلمان، ایران باید غنی سازی را تعلیق کند. با چنین تعلیقی ایران از تصفیه اورانیوم 235 بازخواهد ماند واز فعال کردن سانتریفوژ ها دورمی ماند.
در واکنشی جداگانه، مارگارت بکت، وزیر امور خارجه انگلستان روز سه‌شنبه در لوکزامبورگ ودرنشستی که میان وزیران امور خارجه اروپایی برگزار شد در پاسخ به این سوال که آیا علائم خوشبینانه ای در آستانه مذاکرات سولانا -لاریجانی مشاهده کرده است گفت: “در واقع نه!”