تحلیلگران معتقدند قدرت های جهانی که درحال مذاکره با ایران در مورد برنامه هسته ای این کشور هستند، می باید ریسک های بیششتری را قبول کنند و با ایده های “خلاق” تری با موضوع برخورد کنند تا از بن بست مذاکرات و افتادن به دام رویارویی نظامی جلوگیری کنند.
بعد از سه دور از مذاکرات در سطح بالا، که آخرین آنها در مسکو در هفته گذشته انجام شد، ایران و کشورهای 5+1 به یافتن راه حلی برای این معضل ده ساله نزدیک تر نشدند.
تلاش های ایران و آژانس هسته ای بین المللی سازمان ملل نیز در وضع بهتری نیست و هیچ نشانه ای از همکاری بیشتر ایران با آژانس مشاهده نمی شود.
کشورهای 5+1 شامل آمریکا، روسیه، چین، آلمان، فرانسه و بریتانیا خواهان آن هستند که حساس ترین بخش غنی سازی اورانیوم ایران، یعنی غنی سازی با درجه خلوص 20 درصد متوقف شود، تاسیسات ضد بمب زیرزمینی ایران در فوردو بر چیده شود و اورانیوم غنی شده با خلوص بالا از ایران خارج شود.
ایران، که اتهامات مربوط به تلاش برای تولید سلاح هسته ای را رد می کند، قاطعانه از انجام خواسته های کشورهای 5+1 سرباز می زند و می گوید غنی سازی “حق” ایران است.
هیچ کدام از طرفین از موضع خود عقب نشینی نمی کنند.
کاترین اشتون، رئیس سایست خارجی اتحادیه اروپا در پایان مذاکرات ایران و کشورهای 5+1 در مسکو گفت “هرچند مسائل اساسی مطرح شده است” ولی به گفته وی “شکاف”های عمیقی دو طرف را از یکدیگر جدا می کند.
دو طرف با کاهش سطح مذاکرات قبول کردند که دور دیگری از گفتگو ها در سطح کارشناسی در ژوئیه در استانبول انجام شود.
اگر کارشناسان در مورد مسائل مورد بحث به توافق برسند، آنگاه مذاکرات در سطوح بالاتر ادامه خواهد یافت.
مارک فیتس پاتریک از موسسه بین المللی مطالعات استراتژیک گفت “خروج از این بن بست بدون فکری خلاقه عملی نیست و فکر خلاقه هم در ملاقات های رسمی حاصل نمی شود.”
یکی از راه ها ایجاد رابطه غیر رسمی میان دو طرف اصلی، یعنی ایران و آمریکاست تا به تمام مسائل فی مابین بپردازند؛ روشی که در مورد کره شمالی نتیجه داده است.
با ایجاد چنین مجرایی، ممکن است که راه حل های قابل قبولی برای دو طرف، مثلا در مورد کاهش تحریم ها یا چگونگی به رسمیت شنانختن “حق” غنی سازی ایران پیدا شود.
قطعنامه های متعدد شورای امنیتی سازمان ملل از ایران خواسته است که غنی سازی را متوقف کند و از نظر اسرائیل هم این خط قرمز مذاکرات به شمار می رود.
باراک اوباما هم مایل نیست هیچ گونه امتیازی که وی را در انتخابات ریاست جمهوری پیش رو، در برابر جمهوری خواهان تضعیف کند، در این مذاکرات قائل شود.
فیتس پاتریک گفت رسیدن به راه حلی که برای طرفین قابل قبول باشد “چیزی است که نیاز به ملاقات های غیر رسمی دارد”.
روزبه پارسی، از موسسه مطالعات امنیتی، گفت از آنجا که کشورهای 5+1 همان کشورهای عضو شورای امنیت سازمان ملل هستند، “راحت تر می توان به قطعنامه هایی منعطف تر و سازنده تر دست یافت.”
از آن گذشته، ایجاد مجرای ارتباطی غیر رسمی میان تهران و واشنگتن می تواند زمینه ساز طرح سایر مسائل مورد علاقه دو کشور نظیر افعانستان نیز باشد.
ایجاد چنین ارتباطی با توجه به عدم اعتماد دو طرف نسبت به یکدیگر بسیار نامحتمل به نظر می رسد.
آمریکا، به نحوی آرام نشان داده است که برای ملاقات های دو جانبه آمادگی دارد ولی ایران، که توسط تندروها اداره می شود، از چنین ملاقاتی سرباز زده است.
راه دیگر ارتباطی بیشتر جنبه منطقه ای دارد و مستلزم شرکت بازیگران خاورمیانه است.
این مجرای ارتباطی باید شامل اسرائیل، که تنها کشوری در خاورمیانه است که گفته می شود دارای سلاح هسته ای است، نیز بشود.
هر گونه راه حلی هایی از این گونه با عامل بازدارنده ای روبرو می شود که همان انتخابات ریاست جمهوری آمریکاست.
اوباما، که دست دوستی به سمت ایران دراز کرد و خواهان باز کردن مشت آهنین شد، نگران آن است که هر گونه اقدامی از این دست باعث ضعیف جلوه کردن او در برابر رای دهندگان آمریکایی باشد.
اکنون هر دو طرف بازی خطرناکی را انجام می دهند: غرب در حال افزایش فشار هاست که از هفته آینده تشدید می شود و حملات سایبری خود را نیز توسعه داده است.
ایران نیز در فکر غنی سازی 65 درصد و حتی 95 درصدی است که قصد دارد در تاسیسات فوردو و دور از چشم دنیا انجام دهد. ایران همچنین به تهدید بستن تنگه هرمز نیز روی آورده است.
مارک هیبز، از متخصصین بنیاد صلح کارنگی گفت “کشورهای 5+1 باید بر اضطراب خود در زمینه دادن امتیازاتی به ایران غلبه کنند.”
وی گفت: “این خودکشی نیست؛ ولی باید تا حدی ریسک ها را پذیرفت… باید دیپلماسی خلاقی همراه با انعطاف بوجود بیاید و دو طرف باید در راه اعتماد سازی تلاش کنند.”
منبع: راو استوری – 24 ژوئن
