روزنامه آرمان با چاپ یک کاریکاتور در مورد غزه به دردسر افتاده و با پوشش وسیع رسانه‌های اصولگرا و یا منتسب به نهادهای امنیتی، پای برخی نمایندگان مجلس و هیات نظارت هم به ماجرا باز شده است. نمایندگان مجلس و برخی چهره‌های اصولگرا با عباراتی تند این کاریکاتور را محکوم کرده و خواستار برخورد با روزنامه آرمان شده‌اند. پیش از این چندین بار کاریکاتورهای مختلف، باعث توقیف و تعطیلی نشریات منتقد شده که در عموم آنها، ردپای روزنامه کیهان و یا وبسایت‌های طیفی از اصولگرایان دیده می‌شود.
همسویی با “نه غزه، نه لبنان”؟
کاریکاتور روز شنبه روزنامه آرمان، اثر محمد طحانی است و “بازی ناجوانمردانه” نام گرفته بود. خبرگزاری تسنیم، منتسب به سازمان اطلاعات سپاه پاسداران از جمله نخستین معترضان به این اثر بود که آن را توهین‌آمیز دانست و تفسیر کرد: “به‌نحوی عجیب و بدون در نظر گرفتن واقعیت امر در سرزمین‌های اشغالگر قدس به خواننده القا می‌شود آن است که در حقیقت مردم مظلوم فلسطین هیچ‌یک از طرفین دعوا نیستند، بلکه تنها بی‌طرفانی به شمار می‌روند که در شلیک بمب‌ها میان دو طرف دعوا، قربانی می‌شوند. هرچند در نگاه اول و با تفسیر کاریکاتور می‌توان طرف مقابل فردی با پیراهن رژیم غاصب صهیونیستی را نمادی از مقاومت فلسطین و به‌خصوص “حماس” توصیف کرد، با این حال از سوی دیگر حتی از نگاهی دیگر می‌توان طرف مقابل فرد صهیونیستی را “ایران” نیز برداشت کرد. چه‌آنکه پیراهنی که فرد مقابل دشمن صهیونیستی در این کاریکاتور به تن دارد، می‌تواند پیراهن تیم ملی جمهوری اسلامی ایران را هم به ذهن متبادر کند.”
تسنیم معترض این نکته بود که چرا جنگ میان اسرائیل و مردم فلسطین تصویر نشده و مردم فلسطین “جبهه بی‌طرف! دعوای غزه” معرفی می‌شوند.
روزنامه آرمان که از رسانه‌های حامی و نزدیک به آیت‌الله هاشمی رفسنجانی شناخته می‌شود، در شماره فردای خود، مطلب تسنیم را یک “ جوسازی بچگانه” و ناشی از تلاش این رسانه برای تخریب نشریات طیف مقابل نامید. در توضیح این روزنامه آمده بود که دو بازیکن پینگ پونگ کاریکاتور، نماد “رژیم صهیونیستی” و “حامیان این رژیم منحوس یعنی استکبار جهانی” بوده و گروه‌های جهادی از جمله حماس در قالب خانواده خوابیده بر پرچم فلسطین نشان داده شده‌اند.
تسنیم به این توضیح راضی نشد و آن را “خنده‌آور و غیرقابل پذیرش” دانست و خواستار “عذرخواهی از ملت ایران و مقاومت مظلوم فلسطینی” شد.
همزمان بسیج دانشجویی ۶ دانشگاه کشور هم خواستار برخورد با روزنامه آرمان شدند. این تشکل‌ها در نامه‌ای به رییس قوه‌قضاییه نوشتند که “عده‌ای واپس‌گرا در سالیان قبل منادی «نه غزه نه لبنان جانم فدای ایران» بودند اما با اقدامات ضدبشری غیرقابل انکار سگ‌های منطقه و حضور پر شور مردم در راهپیمایی‌های روز قدس به ویژه روز قدس امسال جواب محکمی از مردم دریافت کرده بودند و دیگر جرأت اذعان علنی اینگونه شعارهای سخیف و بی‌مغز را نداشتند، اما امروز در سایه مدیریت ضعیف و همراه با تساهل و تسامح در حوزه مطبوعات، بر شعارخائنانه قبلی خود به گونه‌ای جدید تأکید کنند.”
این همه ماجرا نبود و خبرگزاری‌هایی مثل باشگاه خبرنگاران جوان(وابسته به صدا و سیما)، نسیم(منتسب به سپاه) و تسنیم به همراه وبسایت‌های همسو، به سراغ این موضوع رفتند و نظر نمایندگان مجلس را هم جویا شدند.
سیدعلی طاهری، سخنگوی کمیسیون فرهنگی مجلس از قول معاون مطبوعاتی وزیر ارشاد برای بررسی این موضوع در هیئت نظارت بر مطبوعات خبر داد و تاکید کرد: “کمیسیون فرهنگی حتما برای بررسی کاریکاتوری که روز شنبه در روزنامه آرمان منتشر شد، ورود می‌کند و وظیفه خود می‌‌دانیم تا این موضوع را در دستور کار کمیسیون فرهنگی مجلس قرار دهیم.”
سید مرتضی حسینی، دبیر این کمیسیون هم معتقد بود که کاریکاتور روزنامه آرمان می‌خواهد بگوید “حماس ارتباطی به مردم فلسطین ندارد. حالا برای اینکه مقداری هم دل این طرف را به دست آورند می‌گویند حماس و اسرائیل با یکدیگر می‌جنگند و بیچاره مردم فلسطین که در این جنگ کشته می‌شوند.”
از سوی دیگر سید محمدعلی موسوی، عضو کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس هم از ورود این کمیسیون خبر داد و عنوان کرد که “ معاونت مطبوعاتی وزارت ارشاد باید از روزنامه آرمان استبصار کند و باید از پرداخت مساعدت‌های مادی و معنوی به اینگونه رسانه‌ها و جراید جلوگیری کنند.”
حمید رسایی، نماینده تندروی مجلس هم این کاریکاتور را به اندیشه‌های جریانی در مجموعه سیاسی کشور منتسب کرد که “برخی افراد هضم شده در آن سابقه انقلابی دارند.” او با کنایه زدن به هاشمی رفسنجانی، توضیح داد: “روزنامه آرمان تریبون این جریان و تریبون مهم ترین چهره و شخصیت آن است؛ این روزنامه تریبون جریانی است که چندی پیش دولت سوریه را به آدم کشی محکوم کرده بود، لذا از این ها ارائه چنین کاریکاتوری بعید نیست چرا که نه تنها به مردم غزه و لبنان و جریان مقاومت بی اعتقادند بلکه به مردم ایران هم معتقد نیستند.”
این نماینده مجلس، کاریکاتور منتشر شده را با شعار “نه غزه نه لبنان، جانم فدای ایران” همسو معرفی کرد و گفت: “ هیأت نظارت بر مطبوعات نباید از کنار چنین مسائلی به سادگی عبور کند چرا که اقدام روزنامه آرمان دفاع از رژیم صهیونیستی هم هست.”
فاطمه آلیا، دیگر نماینده تهران اظهارات تندتری عنوان کرد و آرمان را روزنامه “زرد”ی توصیف کرد و از “حرکت خزنده و موذیانه افرادی در روزنامه آرمان” در قالب “ ماموریت‌های کثیفی که هیچ انسان آزاده‌ای در هیچ کجای جهان نمی‌پذیرد” و همچنین حضور “میکروب‌های متعفن در فضای رسانه” سخن گفت.
محمد نبی حبیبی، دبیرکل حزب موتلفه اسلامی هم در تفسیر این کاریکاتور به سراغ آن شعار سر داده شده در سال ۸۸ و در جریان اعتراضات مردمی رفت و این دو را همخوان دانست.
چندین و چند نماینده مجلس و چهره اصولگرا هم در گفت‌وگو با این رسانه‌ها اظهارات مشابهی عنوان کردند و حتی به سراغ صادق زیباکلام رفتند و از قول او نوشتند که این کاریکاتور را تایید نمی‌کند. پس از انتشار گسترده این نقل قول زیباکلام، او توضیح داد: “به من گفتند کاریکاتوری در روزنامه آرمان منتشر شده است و وقتی پرسیدم محتوای آن چه بوده به این جمله اکتفا کردند که آرمان به حماس توهین کرده است. به هر حال توهین به حماس قابل قبول نیست و من هم گفتم این موضوع یعنی توهین به حماس را تایید نمی کنم وگرنه من اصلا کاریکاتور را ندیده بوده که بخواهم نظری در مورد آن بدهم.”
کاریکاتورهایی که بهانه توقیف می‌شوند
این نخستین بار نیست که انتشار نشریه‌ای به دلیل چاپ کاریکاتور متوقف می‌شود، حتی بوده‌اند کاریکاتورهایی که بازداشت و زندان برای خالقانشان به دنبال داشته‌اند. از مشهورترین این موارد کارتونی برای کودکان از مانا نیستانی در “ایران جمعه” است که سوءتفاهم برانگیز شد و ضمن بروز آشوب‌ها و ناآرامی‌هایی در مناطق ترک نشین کشور، زندانی شدن مانا نیستانی و مهرداد قاسمفر، سردبیر این نشریه را به دنبال داشت. در سال ۱۳۷۸ نیک‌آهنگ کوثر به دلیل کشیدن کاریکاتوری که توهین به مصباح یزدی تفسیر شد به زندان رفت. در سال ۸۱ هم روزنامه حیات‌نو برای انتشار کاریکاتوری قدیمی و خارجی که فرد حاضر در آن را شبیه آیت‌الله خامنه‌ای دانسته بودند، تعطیل شد و علیرضا اشراقی، سردبیرش زندانی.
موارد دیگری هم از این دست رخ داده اما شبیه‌ترین مورد به کاریکاتور روزنامه آرمان و تلاش بی‌وقفه برخی رسانه‌ها برای داغ کردن ماجرا، توقیف روزنامه شرق در سال ۹۱ است. از هادی حیدری در این روزنامه کاریکاتوری منتشر شده بود که صفی از افراد را در حال بستن چشم یکدیگر نشان می‌داد. رسانه‌هایی مانند خبرگزاری فارس این اثر را توهین به رزمندگان جنگ ایران و عراق تعبیر کردند و پس از آن کار به اعتراض مجتبی ذوالنور جانشین سابق نماینده ولی فقیه در سپاه، ۱۰۰ نماینده مجلس و حتی خود وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی دولت احمدی‌نژاد رسید. توضیحات مکرر مدیر مسوول و کاریکاتوریست هم سودی نبخشید و شرق توقیف شد.
این بار هم به نظر می‌رسد که عزم رسانه‌های دست‌اندرکار حسابی جزم است. حتی وبسایت صراط نیوز، کارتون دو شماره قبل از کارتون جنجالی را که اسرائیل را در شکل اختاپوسی چنبره زده بر دنیا نشان می‌دهد، اقدامی در جهت “کاستن از بار روانی طرح ضد حماس طی روزهای آتی” تفسیر کرد و نوشت: “هر رسانه‌ای باید به طور شفاف و با عدد و رقم مشخص کند که هزینه‌ها و درآمدهایش از چه راهی تامین می‌شود. چه کسی یا کسانی (یا خاندانی!) یا سازمانی این روزنامه‌ها را تاسیس کرده و کمک مالی به آن می‌کنند؟ به راستی آرمان این روزنامه ها کدام است؟ ضد صهیونیسم یا علیه مقاومت؟ هموطنان فراوانی در کشور هستند که دوست ندارند اجناس حامی اسرائیلی را بخرند.”
