با وجود دستور رهبر و رئیس جمهوری اسلامی برای کنار گذاشتن سیاست کنترل جمعیت و حمایت از افزایش زاد و ولد در کشور، اظهارات تازه وزیر بهداشت نشان می دهد خانواده ها به این دستور العمل ها و بخشنامه ها توجهی ندارند. وزیر بهداشت البته با تاکید بر اینکه تابع توصیه های ارکان نظام است،کوشیده کنار گذاشتن سیاست کنترل جمعیت را نیز توجیه کند.
گرچه آیت الله علی خامنه ای و محمود احمدی نژاد تمایل زیادی دارند تا جمعیت کشور با سرعت زیاد افزایش یابد، اما سخنان تازه وزیر بهداشت حکایت از آن دارد که شهروندان به این خواسته توجهی ندارند. محمد حسن طریقت منفرد به خبرگزاری فارس گفته است: “خانواده‌ها هیچ وقت به دستورالعمل و بخشنامه در این زمینه عمل نمی‌کنند و افراد بر اساس سلیقه خودشان عمل می‌کنند بنابراین وزارت بهداشت فقط توصیه‌های خود را در این زمینه اعلام کرده است.”
وی بدون اشاره به بحران اقتصادی کشور، افزایش بی رویه تورم و نرخ بیکاری که معیشت بسیاری از خانواده ها را به خطر انداخته،همچنان از طرح افزایش جمعیت حمایت کرده و گفته است: “ دنیا به این نتیجه رسیده، تصمیمی که برای کنترل جمعیت در سطح جهان گرفته شده بود درست نیست .”
او خاطر نشان کرده: “حداقل در کشورهایی که دستشان به دهنشان می‌رسد سیاست مناسبی نبوده است.” او اما توضیح نداده که ایران هم از چنین وضعی برخوردار است یا خیر.
طریقت منفرد در عین حال برای آنکه توپ را از زمین وزارت بهداشت خارج کند، به طور تلویحی مسئولیت این طرح ظاهرا ناکام را متوجه سران نظام دانسته و گفته است: “وزارت بهداشت تابع حرفی است که قانون و توصیه‌های ارکان نظام آن را تعیین می‌کند و ما به شدت آنها را دنبال می‌کنیم.”
خامنه ای : ایران پیر شده
آیت‌الله علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی سوم مرداد سال ۹۱ در دیدار با مقامات نظام تاکید کرده بود که مسئولان باید بعد از سال ۱۳۷۱ سیاست کنترل جمعیت را کنار می‌گذاشتند. آیت‌الله علی خامنه‌ای با بیان اینکه در صورت ادامه سیاست کنترل جمعیت “دچار پیری و در نهایت کاهش جمعیت خواهیم شد”، از مسئولان خواسته بود کشور را از حالت هر خانواده یک یا دو بچه خارج کنند تا جمعیت ایران به ۱۵۰ تا ۲۰۰ میلیون نفر برسد.
از آنجا که سخنان رهبر جمهوری اسلامی طبق سنت سیاسی نظام “فصل الخطاب” یا “حکم حکومتی” تلقی می شود،نمایندگان مجلس و اعضای کابینه بلافاصلهبرای رساندن جمعیت کشور به مرز ۲۰۰ میلیون دست به کار شدند.
قطع بودجه
در آن زمان مرضیه وحید دستجردی، وزیر بهداشت –ـ که بعدا عزل شد –ـ دستور قطع بودجه تنظیم خانواده را صادر کرد. وزارت بهداشت بدون اعتنا به نظر کارشناسان اجتماعی، حتی اجازه نداد این موضوع مورد بحث و پژوهش صاحب نظران قرار گیرد.
آیت خامنه‌ای در سخنان خود با طلب بخشش از “تاریخ و خدا” به خاطر اجرای سیاست کنترل جمعیت گفته بود: “یکی از خطاهایی که خود ما کردیم این بوده که تحدید نسل از اواسط دهه ۷۰ به این طرف باید متوقف می‌شد. مسئولان کشور در این‌باره اشتباه کردند و خود بنده هم سهیم هستم. این را خدای متعال و تاریخ بر ما ببخشد.”
حال آنکه سازمان های بین المللی معتقدند یکی از معدود سیاست های جهانی که به درستی در ایران اجرا شد و نتایج قابل توجهی به همراه داشت طرح کنترل جمعیت بود که پس از انقلاب در زمان دولت هاشمی رفسنجانی کلید آن زده شد.
تاریخچه کنترل جمعیت
پیش از انقلاب در دهه ۱۳۵۰ محمدرضا شاه پهلوی با مشاوره سازمان بین المللی بهداشت تصمیم به کنترل جمعیت با شعار “فرزند کمتر، زندگی بهتر” گرفت. اما موج انقلاب ۵۷ حتی به این طرح نیز رحم نکرد و آن را متوقف کرد. در زمان جنگ با عراق سیاست نظام و رهبر انقلاب تشویق خانواده ها به داشتن بچه های زیاد بود. این تغییر سیاست سرعت سرسام آوری به نرخ زاد و ولد در ایران و افزایش ناگهانی جمعیت داد.
اما پس از جنگ هشت ساله ایران و عراق و هم‌زمان با آغاز ریاست جمهوری اکبر هاشمی رفسنجانی در سال ۱۳۶۸ طرح کنترل جمعیت با شعار “دو بچه کافی است” از سر گرفته شد.
وزارت بهداشت بودجه ای کلان در نظر گرفت تا به خانواده ها مشاوره رایگان دهد، کاندوم توزیع و عمل وازکتومی (بستن لوله مردان)، توبکتومی (بستن لوله رحم زنان) را به زوج توصیه کند.
سیاستی که در دولت محمد خاتمی هم دنبال شد و نتایج مثبتی به همراه داشت. نرخ رشد جمعیت کشور از نزدیک به ۴ درصد در سال ۱۳۶۵ به ۱/۶۲ درصد در سال ۱۳۸۵ کاهش یافت.
سیاست کنترل جمعیت در زمان دولت دوم آیت الله هاشمی چنان جدی دنبال شد که در زمستان ۷۲ کلیه خانواده‌های کم بضاعت دارای سه فرزند که قدرت باروری داشتند، تنها پس از وازکتومی و یا توبکتومی و ارائه مدرک از سوی مراکز بهداشت می‌توانستند زیر پوشش “کمیته‌های امداد “ در آیند.
باسوادی زنان عامل کاهش سریع زاد و ولد
محمدجواد محمودی رئیس مرکز مطالعات و پژوهش‌های جمعیتی آسیا و اقیانوسیه، سال گذشته در مصاحبه با روزنامه اعتماد تلاش های نظام برای پرجمعیت کردن خانواده ها را تلویحا بی ثمر توصیف کرده و گفته بود: “افزایش میزان باسوادی زنان، توسعه شهرنشینی، گرایش زنان به تحصیلات و آموزش عالی و افزایش سن ازدواج ازجمله دلایل کاهش سریع میزان زاد و ولد در ایران است.”
گفته می شود این محمود احمدی نژاد بود که نظر آیت الله خامنه ای را به امر افزایش جمعیت جلب کرد. او از سال های نخست ریاست جمهوری مدام بر طبل افزایش زاد و ولد می کوبید و اصرار داشت که ایران قابلیت داشتن ۱۵۰ میلیون جمعیت را دارد و شعار “دو بچه کافی است” سیاستی غربی و غلطی است و با ادامه “این سیاست ها کل جامعه ما در آینده به زمین می خورد.”
دولت احمدی نژاد حتی پیشنهاد اعطای مبلغ یک میلیون تومان برای هر نوزاد را به خانواده ها داد، اما این طرح عملا متوقف شد چرا که بودجه کافی برای آن پیش بینی نشده بود.
خانه به خانه برای ترویج افزایش جمعیت
گفتنی است در حالی که بر اثر سو مدیریت دولت احمدی نژاد و اعمال تحریم های بین المللی، اقتصاد کشور در بحرانی ترین وضع خود در سه دهه اخیر قرار دارد، چهار هفته پیش وزارت بهداشت در تلاشی دوباره برای متقاعد کردن جامعه به افزایش زاد و ولد، ۱۵۰هزار مأمور بهداشت را مامور کرد تا در طرح “خانه به خانه” به شهروندان آموزش ازدواج و افزایش جمعیت را بدهند.
