سازمان دید‌ه‌بان حقوق بشر با انتشار اطلاعیه‌ای از بازداشت معترضان به وضعیت دریاچه ارومیه در شهرهای مختلف ایران انتقاده کرده و از مقامات جمهوری اسلامی خواسته است که به برگزاری اعتراضات مسالمتآمیز مردم علیه سیاستهای دولت در مورد دریاچه ارومیه اجازه دهد.
همزمان با گذشت دو هفته از اعتراضات هواداران آذربایجانی محیط زیست به روند خشک شدن دریاچه ارومیه، واکنش نمایندگان به وضعیت این دریاچه همچنان ادامه دارد. نماینده تهران در مجلس با بیان اینکه باید مراقبت از این دریاچه از راه دور توسط سازمان محیط زیست بی معناست گفته: “خشک شدن دریاچه ارومیه یک فاجعه بشری خواهد بود” و همچنین هشدار داده است: “باید از سرونشت دریاچه اروال در آسیای مرکزی عبرت گرفته شود”.
دولت کنونی مسول بحران دریاچه نیست
به دنبال رد طرح دو فوریتی مجلس برای نجات دریاچه ارومیه، شهرهای مختلف آذربایجان از جمله تبریز و ارومیه در هفته های گذشته با اعتراض های خیابانی شدید هواداران محیط زیست ساکن روبرو شد و تعداد زیادی از شهروندان هم به علت شرکت در این اعتراضات بازداشت شدند.
نمایندگان مجلس روز ۲۵ مرداد، با طرح دو فوریتی جلوگیری از خشک شدن دریاچه ارومیه از طریق انتقال و پمپاژ آب از رودخانه های ارس و سیلوه، مخالفت کردند و قرار شد این طرح به صورت عادی در کمیسیون مربوطه بررسی شود.
بعد از اعتراضات شهروندان به رد این طرح و وضعیت کلی دریاچه ارومیه، دولت اعلام کرد ۹۰۰ میلیون دلار برای جلوگیری از خشک شدن آب دریاچه ارومیه اختصاص می دهد.
به گفته محمد جواد محمدیزاده، رئیس سازمان حفاظت از محیط زیست این مبلغ برای انتقال آب رودخانه های ارس و کردستان به دریاچه ارومیه تخصیص داده شد.
دریاچه ارومیه به عنوان بزرگترین دریاچه ایران و یکی از 20 دریاچه پهناور جهان در طول سالهای گذشته و به ویژه از آغاز سال جاری با دشوارترین شرایط تمام عمرش روبه‌رو شده و به گفته کارشناسان محیط زیست در آستانه نابودی قرار گرفته است.
دلایل وقوع این بحران زیست محیطی در طول ماه های گذشته با واکنش بسیاری از صابحنظران، مسولان و نمایندگان مجلس روبرو شده است. کارشناسان محیط زیست معتقدند به غیر از عوامل طبیعی، ایجاد سدهای متعدد روی رودهایی که به این دریاچه منتهی می‌شوند، یکی از عوامل اصلی کاهش سطح آب دریاچه ارومیه است.
بر اساس گزارش‌ها، تاکنون حدود ۳۵ سد در مسیر این رود‌ها ساخته شده و ۱۰ سد دیگر نیز در دست ساخت است.
در تازه ترین واکنش به سدهای احداث شده در مسیر دریاچه ارومیه علیرضا محجوب، نماینده تهران اما روز دوشنبه، 20 شهریوربه خبرگزاری مهر گفت: “نظر این است که این سدها احداث شود اما تا زمانی که خشکسالی از بین نرفته آبگیری نشوند زیرا در صورت آبگیری نیازمند دو میلیارد و 300 میلیون متر مکعب آب هستند و در چنین شرایط بحرانی در صورت آبگیری موجب خشکسالی قطعی دریاچه ارومیه خواهد شد.”
این نماینده مجلس، با انتقاد از مراقبت سازمان محیط زیست از راه دور بر دریاچه ارومیه و “بی معنا” توصیف کردن آن از دولت و مجلس خواسته است که نمایندگان را در خصوص نجات بحران دریاچه همراهی کنند؛ چراکه”خشک شدن دریاچه ارومیه یک فاجعه بشری است.”
او همچنین هشدار داده است: “باید از سرنوشت دریاچه اورال در آسیای مرکزی عبرت گرفته شود.”
در یک دهه گذشته شماری از دریاچه های جهان به علت مشکلات زیست محیطی از نقشه جهان محو شده اند. به جز دریاچه اورال که این نماینده مجلس به آن اشاره کرده می‌توان به خشک شدن دریاچه چاد در آفریقای مرکزی، دریاچه جلیله در فلسطین اشغالی یا دریاچه اونز در کالیفرنیای آمریکا، اشاره کرد.
خبرگزرای مهر می نویسد: “در چین حتی وضعیت از این هم بدتر است؛ چراکه تعداد دریاچه‌ها در استان غربی “کین‌هایی” که شاخه اصلی رود زرد در آن مشروب می‌شود، از چهارهزارو 77 دریاچه در ابتدای دهه 90 میلادی به حدود دوهزار دریاچه کاهش یافته است.”
این خبرگزاری در گزارشی دیگر با عنوان “یک دریاچه و هزار نسخه برای نجات” به نقل از ناصر کرمی، که از او به عنوان کارشناس محیط زیست یاد شده، آورده است: “بحران دریاچه ارومیه را سه عامل ایجاد کرده است: سد سازی بی رویه، میانگذر دریاچه، کشاورزی بدون ضابطه و ناپایدار.”
این کارشناس محیط زیست با مبرا کردن دولت کنونی از هرگونه مسولیت در برابر این مشکلات گفته است: “دولت اگرچه می تواند از اتهام بسط بحران دریاچه ارومیه دامن به سلامت برکشد، اما دستیازی به طرح های پر هزینه و مخرب (و بی فایده) و همچنین تعلل در جبران اشتباهات قبلی همه قصورهایی است که باعث شده پهنه وسیعی از طبیعت ایران در معرض نیستی و ویرانی قرار بگیرد.”
بازداشت شدگان را آزاد کنید
مقصر روند خشک سازی دریاچه ارومیه هر که و دلایل بروز این بحران هر چه باشد، این موضوع با اعتراض شدید شهروندان آذربایجانی در هفته های گذشته روبرو شد و اعتراضات خیابانی آنها در شهرهای تبریز و ارومیه با برخورد نیروهای امنیتی و حتی بازداشت شمار زیادی از معترضان روبرو شده است.
این برخورد ها با واکشن برخی از سازمان های مدافع حقوق بشر روبرو شده است. در تازه ترین مورد سازمان دیده بان حقوق بشر در اطلاعیه‌ای که روز ۱۹ شهریور ماه منتشر کرده، نوشته است: “مقامات ایرانی باید به اعتراضات مسالمتآمیز مردم علیه سیاستهای دولت که ممکن است روند خشک شدن دریاچه ارومیه، در استان آذربایجان غربی، را سرعت بخشد اجازه برگزاری بدهند و همه افرادی را که به دلیل احقاق حق خود در برگزاری تجمعات و اظهار نظر علیه دولت دستگیر شده‌اند، آزاد کنند.”
این سازمان حقوق بشری همچنین با اشاره به اعتراضات هفته های گذشته هفتههای اخیر در شهرهای آذربایجان موج گسترده دستگیری ها را در راستای سیاست بازداشت و تهدید فعالان زیست محیطی و جامعه مدنی ارزیابی کرده است.
بر اساس بیانیه دیده بان حقوق بشر، جو استورک، معاون بخش خاور میانه این سازمان گفته است: “بازداشتهای اخیر نشان دهنده بی تحملی شدید مقامات ایرانی نسبت به هر نوع انتقاد عمومی است. مقامات باید ساکنان بازداشتشده منطقه آذربایجان را که به نظر میآید صرفا به دلیل شرکت در تجمعات صلح آمیزبازداشت شده اند آزاد کنند. اگر دولت شواهد معتبری در دست دارد که نشان میدهد معترضان دست به خشونت زده اند باید آنها را تفهیم اتهام و در غیر این صورت آزاد کند”.
