طارق التبلاوی
به نظر می رسد ایران در بحبوجه سقوط بهای نفت، تحریم های آمریکا و معضلات اقتصادی موجود، در پی جلب سرمایه گذاری خارجی در حوزه انرژی است تا از حمایت متحدان خارجی برخوردار شود و نیز در آستانه مبارزات انتخابات ریاست جمهوری، پشتیبانی داخلی را جلب کند.
غلامحسین نوذری وزیر نفت ایران در تازه ترین حرکات هفته های اخیر از طرح خط لوله ایران خبر داد که قرار است گاز این کشور عضو اوپک را از طریق سوریه و عراق به اروپا وصل انتقال دهد. ایران صاحب 16 درصد منابع قطعی گاز دنیاست.
این خبر نیز مانند تمامی اخبار مربوط به صنعت نفت و گاز ایران به دور از هرگونه جزئیاتی منتشر شده است. با این حال، اظهاراتی که در شبکه تلویزیونی پرس تی وی ایران و خبرگزاری رسمی سانا سوریه نقل شد، از تلاش ایران برای بدست آوردن پشتیبانی اروپا حکایت می کرد که در زمستان جاری از کمبود گاز ناشی از مناقشه روسیه- اوکراین ضربه خورد.
ضمناً اخباری هم از توافقات دیگر نفت و گاز با روسیه و چین- دو کشور قدرتمند شورای امنیت سازمان ملل- به گوش می رسد. این دو کشور رویکرد نرم تری در قبال برنامه بحث انگیز هسته ای ایران را در پیش گرفته اند. غرب معتقد است برنامه هسته ای ایران در جهت توسعه تسلیحات است؛ مسأله ای که با تکذیب ایران روبرو شده است.
نیکوس تسافوس کارشناس گاز طبیعی در مؤسسه مشاوره انرژی پی- اف- سی در واشنگتن دی سی می گوید: «این بخشی از تلاش ایران برای جالب منافع در صنعت گاز آن کشور است. به نظر می رسد اروپا، روسیه و چین- البته نه همۀ آنها- علاقمند به صرف پول زیادی در طرح های صادراتی ایران باشند.»
از آنجا که تحریم های آمریکا بر روند تعیین نرخ نفت خام تأثیر گذار بوده است، اتخاذ چنین خط مشی برای ایران، مسأله تازه ای نیست. فروش نفت خام، حدود 80 درصد از درآمدهای خارجی ایران را به تامین می کند.
تسافوس می گوید: «سؤال اصلی این است که آیا ایران می تواند حجم صادرات مورد نیاز را تحویل بدهد» و محدودیت های زمانی را رعایت کند.
بسیاری از شواهد حاکی از آن است که پاسخ این پرسش منفی است.
کمبود گاز در خلال ماه های زمستان در برخی مناطق ایران و نیز نیاز به گاز طبیعی هر سال در حال افزایش است. باوجود آنکه کشور برای مهار هرز رفتن منابع در جریان تولید که حدود 30 درصد از کل خروجی را هدر می دهد، تلاش می کند، هنوز در مورد توانائی کشور برای پاسخگوئی به تعهدات صادراتی شک و تردید وجود دارد.
برای مثال در سال 2007 از 174 میلیارد متر مکعب تولید سالانه ایران، 16 میلیارد متر مکب به هدر رفته و 5⁄20 میلیارد نیز برای حفظ فشار، دوباره به منابع تزریق شده است و 18 میلیارد متر مکعب دیگر نیز در جریان آنچه نشت گاز و یا کاهش حجم ناشی از گسترش اجزای تشکیل دهنده نامیده می شود، از دست رفته است.
به گزارش پرس تی وی، نوذری در جریان پیشنهاد اخیر خود اعلام کرده گاز ایران از طریق عراق و سوریه و مدیترانه، به یونان و ایتالیا منتقل خواهد شد.
نوذری در کنفرانسی که اخیراً در شهر وین برپا شده بود خاطر نشان کرد این کشور در حال جابجائی منابع مالی از سایر بخش ها به بودجه ملی است تا خروجی نفت را در حد بیش از 4 میلیون بشکه در روز حفظ کند.
این اظهارات آشکارا بر تأثیر نامناسب بهای فعلی نفت خام بر کشور صحه می گذارد که اکنون در مقایسه با بهای 147 دلاری برای هر بشکه در اواسط ماه ژوئیه به یک سوم تقلیل یافته است. اما مسأله مهم در اینجا، چالشی است که ایران با آن دست و پنجه نرم می کند: این کشور به پول و تخصص احتیاج دارد؛ دو چیزی که به دلیل تحریم ها دور از دسترس قرار گرفته اند.
کریستوفر دی مارژیه رئیس اجرائی غول بزرگ نفتی فرانسه- توتال- روز پنجشنبه در پاریس گفت نسبت به موفقیت گفتگوهای میان دو کشور برای توسعه میدان عظیم گاز پارس جنوبی تردید دارد.
ایران ماه گذشته شرکت توتال را به دلیل تسلیم شدن در برابر فشارهای آمریکا و «اتلاف وقت» برای اجرای فاز 11 طرح مورد انتقاد و سرزنش قرار داد. تهران گفته بود از شریک جدیدی برای ادامه کار استفاده می کند، اما تنها چند روز بعد از ادامه همکاری با توتال خبر داده بود.
تسافوس می گوید: «ایرانی ها به نوبه خود در تلاش هستند تا شرکت ها را متعهد سازند و روش های مختلفی را برای این منظور امتحان کرده اند، از جمله به دنبال شرکای دیگر گشتند و یا اینکه اعلام کرده اند اگر شرکت متعهد نباشد، موقعیت خود را از دست خواهد داد. البته این کارها تا کنون سبب نشده شرکت ها بگویند، بله، حالا کارمان را انجام می دهیم.»
منبع: بوستون گلوب- 2 آوریل 2009
