فاطمه واعظ جوادی از پر حاشیه ترین اعضای کابینه دولت نهم است. پر سر و صدا بودن او و سازمان متبوعش به واسطه نظرات عجیب، انفعال سازمان در مقابل تخریبگران محیط زیست، عزل و نصب های پیاپی مدیران و معاونان سازمان و پرونده فساد مالی همسرش “مجید یزدانی” در دستگاه قضایی است. روزهای پایانی نیمه بهمن ماه سال جاری، برخی رسانه ها از برکناری قریب الوقوع واعظ جوادی خبر دادند. مسائل مربوط به همسرش از سویی و نارضایتی محمود احمدی نژاد از عملکرد جوادی در سازمان تحت مسئولیت وی، از سوی دیگر دو محوری بود که از آن ها به عنوان دلایل برکناری واعظ جوادی نام برده شده است.
بنابراین گزارش ها حکم برکناری واعظ جوادی تا پایان امسال اجرایی خواهد شد تا یکی از پرونده های پرحاشیه دولت نهم در آستانه انتخابات مختومه شود. برخی گزارش ها حاکی از آن است که احمدی نژاد برای پاک کردن چهره دولت بعد از ماجرای “کردان گیت” تصمیم گرفته تا واعظ جوادی را برکنار کند، اما جانشینی برای او نیافته است. همزمان از دکتر یزدی، عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی و معاون سابق آموزش و برنامه ریزی سازمان حفاظت محیط زیست و نسرین سلطانخواه رئیس سابق مرکز امور زنان و امور خانواده و عضو سابق شورای شهر تهران به عنوان جایگزینان وی نام برده شد. اما رئیس سازمان حفاظت محیط زیست، شایعه استعفای خود را به شدت تکذیب کرد و گفت: “کسانی که چنین شایعاتی را می سازند، به خدا و آخرت ایمان ندارند.” روزهای آتی نشان خواهد داد که گمانه زنی ها در خصوص برکناری واعظ جوادی تا چه اندازه صحت داشته است. آیا کسانی که بخ خدا و آخرت ایمان ندارند، پیش بینی شان درست است؟
فاطمه واعظ جوادی کیست؟
فاطمه واعظ جوادی [آملی] در سال 1345 در تهران و در خانواده ای مذهبی متولد شد. اصلیت آنها آملی است ولی به دلیل شغل پدر گاهی در تهران و گاه در اصفهان زندگی می کردند. پدرش دکتر اسماعیل واعظ جوادی آملی [م 1317] استاد فلسفه- دین و عرفان- تمدن و فرهنگ اسلامی دانشگاه تهران و اصفهان بود. فاطمه اولین فرزند دختر خانواده است، و دو برادر و یک خواهر دیگر نیز دارد. خانواده واعظ جوادی آملی جد اندر جد آخوند زاده اند. پدربزرگ فاطمه، حجه الاسلام میرزا ابوالحسن است، عموی او آیت الله عبدالله جوادی آملی استاد فلسفه و مفسر مشهور قرآن در حوزه علمیه قم است. برای یادآوری همین بس که محمود احمدی نژاد ماجرای هاله نور را نخستین بار در خانه آیت الله جوادی آملی و در حضور وی مطرح کرد.
در سال 1361 در حالی که فاطمه 16 سال داشت با مجید یزدانی ازدواج کرد. او پس از ازدواج در خانه همسر تحصیلات خود را ادامه داد و در سال 1369 کارشناسی زمین شناسی را از دانشگاه تربیت معلم تهران گرفت. فاطمه واعظ جوادی سال 1374 کارشناسی ارشد زمین شناسی را در دانشگاه تهران به پایان رساند و دکترایش را سال 80، در زمین شناسی با گرایش چینه شناسی و فسیل شناسی از دانشگاه تربیت معلم اخذ کرد. او از نیمه دوم سال 80 به عنوان کارشناس آموزش جذب پژوهشکده سوانح طبیعی ایران شد. در سال 81 به سمت معاونت پژوهشی-آموزشی پژوهشکده منصوب شد، دیری نپایید که دوباره به دانشگاه بازگشت اما این بار برای تدریس.
فاطمه واعظ جوادی از شهریور سال 82 به عنوان استادیار در بخش علوم زمین دانشگاه شیراز استخدام شد و آنچنان که می گوید، اکنون نیز برای تدریس یک درس سه واحدی در دانشگاه، پنجشنبه ها به شهر شیراز سفر می‌کند. به رغم دارا بودن پست معاونت ریاست جمهوری، خود را بیش از هر چیزی استاد دانشگاه می داند. وی پس از حضور در کابینه دولت نهم دانشگاه را رها نکرده و با ارتقایی که در خلال این سال ها در سیستم دانشگاهی داشته، به عضویت هیئت علمی دانشگاه شیراز در آمده است. آنچنان که می گوید محیط زیست برایش بسیار اهمیت دارد.
هرچند که خانواده جوادی آملی در انتخابات سال 84 از هاشمی رفسنجانی حمایت می کردند، اما گفته می شود که فاطمه واعظ جوادی و همسرش در ستاد انتخاباتی احمدی نژاد رفت و آمد داشته و از وی حمایت می کردند. شاید به همین دلیل واعظ جوادی در مهرماه سال 1384 از سوی احمدی نژاد به عنوان معاون و ریاست سازمان محیط زیست منصوب شد. فاطمه واعظ جوادی، دومین زنی است که در طول دوره 30 ساله جمهوری اسلامی ایران ریاست سازمان حفاظت محیط زیست را به عهده دارد.
او دلیل انتخاب شدن به عنوان رییس سازمان حفاظت محیط زیست را آن می داند که “آقای احمدی نژاد مرا انسان صادقی تشخیص داده بودند.” در دو دوره ریاست جمهوری سید محمد خاتمی، معصومه ابتکار ریاست سازمان محیط زیست را برعهده داشت، پس از او احمدی نژاد هم برای نزدیکی بیشتر به مراجع و هم آنکه نشان دهد که از مدیران زن نیز بهره خواهد برد، فاطمه واعظ جوادی را جانشین او کرد. به زبان انگلیسی تسلط دارد و اهل مطالعه است.
همسرش مجید یزدانی سال ها پیش تر و در زمان ریاست ابتکار در سازمان محیط زیست مشغول به کار بود که به دلیل برخی اختلافات از بدنه سازمان جدا شد. فاطمه واعظ جوادی همزمان با آغاز فعالیت خود به عنوان معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست، همسرش را دوباره به سازمان بازگردانید و او را به عنوان مشاور و بازرس ویژه رئیس سازمان منصوب کرد. هرچند که واعظ جوادی جدایی اش را از یزدانی تکذیب می کند، اما گفته می شود تیرگی روابط این دو تا آنجا پیش رفته که واعظ جوادی، دستور داده است از ورود یزدانی به سازمان محیط زیست جلوگیری شود. واعظ جوادی چندی پیش “سعید” فرزندش را در جریان حادثه رانندگی از دست داد.
ماجرا از کجا آغاز شد؟
هرچند به نظر می رسید که بخت به فاطمه واعظ جوادی و خانواده اش رو کرده، اما هنوز یک سالی از چشیدن طعم ریاست بر سازمان محیط زیست نگذشته بود که خیل مشکلات بر او هجوم آورد. دردسرهای او با برملا شدن فساد اقتصادی همسرش در تابستان 86 آغاز شد. مجید یزدانی، همسر فاطمه واعظ جوادی، همزمان با آغاز فعالیت فاطمه واعظ جوادی به عنوان بازرس ویژه و مشاور رئیس سازمان منصوب شد. به تبع شغلش، یزدانی در دوره ای یک ساله، برای شناسایی و ارزیابی قابلیت های گردشگری و طبیعت گردی کشور به نقاط مختلف سفر کرد. آنچنان که بعدها افشا شد در طول این مدت، یزدانی ضمن ضد و بندهای مالی با شرکت های تابعه سازمان و بستن قراردادهای صوری با شرکت های خصوصی رابط و وابسته به سازمان محیط زیست، مشغول انباشتن ثروت بود.
اواخر مردادماه سال 86 یزدانی دستگیر شد و خبر آن در تمامی خبرگزاری ها و سایت های خبری درج شد. در پی انتشار این خبر، یزدانی طی مصاحبه ای، خبر دستگیری و آزادی اش به ضمانت وثیقه را تکذیب کرد. وی سایت های خبری را تهدید کرد که به جرم دروغ پراکنی از آن ها شکایت خواهد کرد. یزدانی همچنین معتقد بود که عده ای از این طریق به دنبال تخریب فاطمه واعظ جوادی هستند. یک روز از تکذیب و تهدید غلیظ یزدانی نگذشته بود که جمشیدی سخنگوی قوه قضائیه در نشست مطبوعاتی اش گفت که مجید یزدانی به قید ضمانت هم اکنون آزاد است. به گفته علیرضا جمشیدی، همسر معاون رئیس جمهور به مدت یک شب بازداشت و سپس با قرار وثیقه آزاد شد. این مقام ارشد قوه قضائیه اتهام یزدانی را “تخلفات اقتصادی” عنوان کرده بود.
به گفته منابع مستقل خبری، یزدانی به سوء استفاده از موقعیت دولتی و زد و بند با شرکت ها دولتی و خصوصی مرتبط با سازمان محیط زیست متهم شده بود. انتشار سخنان جمشیدی موجب شد که ناگهان تمام انگشت ها بسوی واعظ جوادی و همسر دروغگویش کشیده شوند. این موضوع سبب شد تا نگاه ها متوجه سازمان محیط زیست شود. پس از آن مشخص شد که جوادی بطور همزمان سه رئیس دفتر مشارکت مردمی، مشاورت عالی و بازرس ویژه سازمان را به همسرش و همزمان 6 پست دیگر از جمله معاونت و مدیر کلی اداره نظارت و بازرسی سازمان محیط زیست را به محمد جعفر جوادی آملی پسر عمویش، واگذار کرده است.
پس از رسوایی مالی یزدانی، وی به عنوان نماینده سازمان محیط زیست در کمیته ملی طبیعت گردی [اکوتوریسم] مشغول به فعالیت شد. البته همچنان بسیاری از اقدامات و طرح هایی که در سازمان محیط زیست صورت می گیرد با نظارت یزدانی انجام می شود. البته به قول یکی از کارمندان محیط زیست، “طرح هایی که مایه هم داشته باشد!” از جمله این طرح ها، انتقال گوزن زرد ایرانی به چهارگوشه ایران از جمله ایلام و کرمانشاه است که همواره با انتقاد شدید کارشناسان و اساتید محیط طبیعی مواجه بوده است؛ طرحی که نه تنها توجیه علمی نداشته و ندارد، بلکه هزینه های زیادی را نیز به سازمان محیط زیست تحمیل کرده که گفته می شود عواید آن به جیب یزدانی همسر رئیس سازمان سرازیر می شود.
محمد جعفر جوادی آملی نیز که دو ماه پیش به سمت معاونت پارلمانی سازمان منصوب شده بود، با انتشار اخبار چند شغله بودنش توسط رسانه ها، به 3 پست از پست های سازمانی از جمله معاونت پارلمانی سازمان قناعت کرد! همچنین گفته می شود سمیه رفیعی که به عنوان مشاور جوان و معاونت مدیر کل حوزه ریاست منصوب شد، دیپلمه ای بود که به دلیل قرار آتی ازدواج فرزند رئیس سازمان با وی، در سازمان به کار گرفته شده بود. هرچند به دلیل جوانمرگ شدن فرزند رئیس سازمان این قرار هیچگاه دائمی و قطعی نشد. گفتنی است که سیمه رفیعی در مهرماه سال 84 به عنوان مشاور جوان رئیس سازمان و سال 85 به عنوان معاون مدیر کل حوزه ریاست سازمان محیط زیست منصوب شد. اما یک ماه پیش بنا به دلایل نامعلوم [دی ماه سال جاری] و به دستور واعظ جوادی از هر دو سمت برکنار شد. او همه گاه رابطه خود با پسر واعظ جوادی را تکذیب کرده است.
از این ماجرا چندی نگذشت که مشخص شد که واعظ جوادی از ناآشنایان به فن بهره می گیرد. دلاور نجفی به عنوان معاونت محیط طبیعی سازمان، محمد مدادی در سمت مدیر کل حوزه ریاست و همسر وی به عنوان معاونت موزه تاریخ طبیعی، همگی از همکلاسی های فاطمه واعظ جوادی در دوره کارشناسی یا کارشناسی ارشد زمین شناسی هستند.
تشکیل کمیته عفاف و دفتر امور بانوان در سازمان محیط زیست، انتصاب افراد دوست و آشنا و اقوام مجید یزدانی، همسر واعظ جوادی با تحصیلاتی در رشته های کشاورزی، زمین شناسی، دندانپزشکی و دامپزشکی با عناوینی چون مدیر کل استان خراسان شمالی و آذربایجان شرقی و فارس و عزل و نصب پیاپی مدیران و معاونان سازمان[بطور مثال معاونت آموزشی 6 بار، معاونت پارلمانی 6 بار] از دیگر نمرات منفی در کارنامه مدیریتی واعظ جوادی است. انتصابات فامیلی، فساد مالی همسر، پرونده خرید هواپیمای از رده خارج به رقمی بیش از بهای واقعی و ضعف مدیریتی در سازمان سبب شده است که طی سه سال گذشته نمایندگان هر دو مجلس هفتم و هشتم بر تحقیق و تفحص از سازمان در زمان مدیریت واعظ جوادی اصرار ورزند.
کارنامه مردودی و نظرات مشعشع
تشدید آلودگی هوا در شهرهای بزرگ و صنعتی، برگزاری سیرک با حمایت سازمان محیط زیست[!]، متوقف ساختن پروژه حفاظت از یوز آسیایی در اسفند 86 و برکناری هوشنگ ضیایی مدیریت پروژه حفاظت از یوز آسیایی، تلفات دو هزار فلامینگو در پارک ملی بختگان استان فارس در تابستان 86، بحران در وضع زیست محیطی دریاچه ارومیه در پی ایجاد بلورهای نمک در اثر کاهش سطح آب در تابستان سال 85، نابودی پارک ملی لار به دلیل عبور طرح جاده ”بلده نور” به “گرمابدر لواسان” از داخل پارک ملی لار در زمستان 85، تخریب پارک ملی خجیر در تابستان سال 85 به دلیل عبور خطوط لوله پنجم گاز تهران، از سر گیری طرح احداث کنار گذر تالاب انزلی که در سال 79 متوقف شده بود در سال 86، گرفتاری و مرگ صدها دلفین در آب های جنوب به دلیل پسماندهای صنعتی در تابستان سال 86 و 87، احراز رتبه میان 5 کشور نخست در فرسایش خاک، تعریض جاده شهید کلانتری در کنار زیستکده دریاچه ارومیه، مرگ تالاب‌های طشک، بختگان، نیریز و کمیجان به دلیل آب گیری سد سیوند، طرح احداث پتروشیمی در استان های گلستان، گیلان و مازندران، عبور جاده ابر از یکی از ارزشمندترین ذخیرگاه‌های جنگلی، قطع درختان حاشیه مرزی جنوب به دلایل امنیتی و به تبع آن ها وزش بادهای سرخ، مرگ تالاب هورالعظیم در خوزستان به دلیل زهکشی های پیاپی و تعریض جاده ها، عدم نگاهبانی دقیق و مستمر از گونه های حفاظت شده حیوانی و جلوگیری از شکار آنان و مواردی از این دست که شمارشان چندین برابر موارد ذکر شده است، سبب شده تا دوران مدیریت واعظ جوادی یکی از سیاه ترین دوران های زیست محیطی ایران لقب بگیرد.
به اعتقاد یکی از کارشناسان محیط زیست، ضرری که طی این چهار سال و در زمان مدیریت واعظ جوادی بر سازمان، به محیط زیست وارد شده از مجموع ضررهای دو دوره ریاست جمهوری خاتمی و رفسنجانی بیشتر است. انفعال و ضعف سازمان به هر دلیل اعم از سیاسی یا نفوذ دولتمردان، عدم درک صحیح از وظایف سازمان، نبود نگاه دلسوزانه توأم با علم و دانش به مسائل زیست محیطی، ضعف عملکرد نسبت به 40 سال گذشته، استفاده از مدیران ناآشنا به مسائل زیست محیطی و موارد بسیاری دیگر از جمله انتقاداتی است که تاکنون به مدیریت فاطمه واعظ جوادی وارد شده است.
در این میان پاسخ های واعظ جوادی بسیار جالب است، او بیشتر به درد سازمان تخریب زیست می خورد تا سازمان حفاظت از محیط زیست. او معتقد است “نمی توان جاده نساخت[!]جاده نزنیم که محیط زیست خراب می شود، پس چکار کنیم؟”، “هر روز سم می خوریم تا از درد سرطان و در عنفوان جوانی بمیریم!”، “کاری از سازمان ساخته نیست”، “هیچ کاری در سازمان صورت نگرفته و دولت بودجه کافی در اختیار ما نگذاشته است. حتی ما نقشه راهها و مسیرها را نیز نداریم تا در جلسات هیات دولت ارایه کنیم تا محل شهرک های صنعتی دور از محل سکونت قرار گیرد”، “نمی توان که سد نساخت”. “ بدبین نباشید، خودتان اذیت می شوید، درست می شود انشاءالله” برای آشنایی با نظرات مشعشع فاطمه واعظ جوادی، موضع وی را درباره راه اندازی سیرک با حمایت سازمان محیط زیست در پارک پردیسان کرج را بخوانید؛ فاطمه واعظ جوادی طی مصاحبه ای در روز پنجم آذرماه سال 86 در این باره گفته بود: ”حیوانات در سیرک بر اساس یک سری رفتارها، آموزش‌ها شرطی می بینند، چرا که حیوانات دارای قدرت یادگیری هستند از این رو در صورتی که رفتاری را انجام دهند پاداش می‌گیرند.” [البته خانم جوادی اشاره ای نمی کند که این آموزش های شرطی با چه هزینه و مشقت هایی برای حیوانات همراه است.]
وی در ادامه افزوده بود: “حیوانات داخل سیرک از طبیعت گرفته نمی شوند و والدین آنها در اسارت بوده و توله ها نیز در اسارت متولد و بزرگ شده اند.” [واعظ جوادی احتمالا نمی داند که سازمان متبوع ایشان ظاهرا مسئول حفاظت از حیواناتی هستند که از طبیعت جدا شده اند.] غلامحسین الهام، سخنگوی دولت درباره نظرات او پیش تر گفته بود: ”رئیس سازمان محیط زیست یک زمین شناس است نه کارشناس محیط زیستی و به همین دلیل گاهی نظراتش را در قالب زمین شناسی ارائه می کند [!] که رسانه ها هم نباید اینقدر به آن حساسیت نشان دهند و معلوم نیست این اظهار نظر ها چقدر دقیق و برمبنای کارشناسی باشد.”
سوابق شغلی و تحصیلی
-کارشناسی زمین شناسی دانشگاه تربیت معلم تهران 1369
-کارشناسی ارشد زمین شناسی تهران 1374
-دکترا زمین شناسی دانشگاه تربیت معلم تهران 1380
-کارشناس آموزش در پژوهشکده سوانح طبیعی ایران/ نیمه دوم سال1380
-معاونت پژوهشی-آموزشی پژوهشکده سوانح طبیعی ایران/ 1381
-استادیار در بخش علوم زمین دانشگاه شیراز/ از شهریور 1382
-معاون رئیسی جمهور و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست/ از مهر 1384