یک روز پس از آنکه جواد ظریف با انتشار یادداشتی در روزنامه معتبر نیویورک تایمز از علاقه تهران به گفتگو برای افزایش امنیت در منطقه و تعامل با جهان پس از حل و فصل بحران هسته ای نظام نوشت ، حسن روحانی ، رئیس دولت یازدهم نیز روز سه شنبه پیش از عزیمت به اندونزی در فرودگاه مهرآباد به خبرنگاران گفت: “این توافق فضای جدیدی را برای همکاری در منطقه، آسیا و جهان برای ما ایجاد می‌کند و معتقدم که این توافق به نفع همگان خواهد بود.”
روحانی، ۱۴ فروردین هم در سخنرانی به مناسبت انتشار تفاهم هسته ای لوزان میان تهران و گروه ابرقدرت جهان ، خاطرنشان کرده بود که مذاکرات هسته ای “پله اول” برای تعامل سازنده با جهان است.
رئیس دولت گفته بود : “این چنین نیست که ما امروز موضوعی به نام هسته ای داریم و می خواهیم با جهان مذاکره کنیم و بعد از آن تعامل ما با جهان تمام شود. این پله اول برای رسیدن به بام تعامل سازنده با جهان است. در دنیا ی امروز پیشرفت و ثبات بدون همکاری امکان پذیر نیست.”
روحانی حتی تصریح کرده بود تهران حاضر است با کشورهایی که رابطه سرد یا خصمانه داشته است نیز وارد تعامل شود: “با همه کشورهایی که رابطه خوبی داریم د رابطه صمیمانه ای برقرار خواهمیم کرد. با آنها که رابطه سردی داشته ایم، رابطه بهتر و با آنهایی که احیانا تنش و خصومت داشته ایم، پایان خصومت را می خواهیم. بی تردید همکاری و تعامل به نفع همه است.”
از دید ناظران رابطه تهران با اکثر کشورهای اتحادیه اروپا و حاشیه خلیح فارس و شمال آفریقا در حال حاضر سرد توصیف می شود و رابطه تهران با کشورهایی همچون ایالات متحده و کانادا خصمانه.
روحانی و وزیرخارجه اش در حالی در روزها و هفته های اخیر بر گسترش روابط با کشورهای همسایه و غرب تاکید کرده اند که در ساختار قدرت جمهوری اسلامی تصمیم گیری پیرامون سیاست خارجی به طور تمام و کمال در اختیار دولت نیست. رهبر جمهوری اسلامی و سرداران سپاه پاسداران از تعیین کنندگان اصلی سیاست خارجی دست کم در حوزه منطقه خاورمیانه و آمریکای شمالی هستند. آن ها تاکنون ابراز علاقه ای به بهبود روابط با کشورهایی چون عربستان سعودی یا ایالات متحده نشان نداده اند.
ظریف در یادداشت خود که روز دوشنبه در نیویورک تایمز منتشر کرد بحران هسته ای را عارضه ای برآمده از “بی اعتمادی” دانسته و از این باور سخن گفته بود که حل و فصل آن فرصتی است برای پرداختن به دیگر تنش ها در منطقه خاورمیانه: “موضوع هسته ای، عارضه بی اعتمادی و تضاد است و نه دلیل آن. با توجه به پیشرفت های اخیری که در مهار این عارضه به دست آمده، وقت آن است که ایران و سایر صاحبان منافع در منطقه خلیج فارس و اطراف آن توجه خود را به عوامل بروز تنش در این منطقه معطوف کنند.”
این مقاله با واکنش مثبت وزارت خارجه ایالات متحده مواجه شده و مری هارف در نشستی مطبوعاتی با خبرنگاران گفته واشنگتن ممکن است با تهران درباره تقویت ثبات در منطقه گفتگو کند.
هرچند گزارش های تایید نشده حکایت از آن دارد که دو کشور در خصوص چگونگی مواجه با تهدید داعش در عراق و سوریه در یک سال اخیر به طور غیر علنی با یکدیگر مذاکره داشته اند.
به نظر می رسد اظهارات دیروز سخنگوی وزارت خارجه ایالات متحده ، در وهله اول باب حضور جمهوری اسلامی در نشست های بین المللی را باز کند که پیرامون بحران سوریه به ابتکار سازمان ملل یا کشورهای اروپایی برگزار می شود.
با این حال هارف تصریح کرده است که گفت‌وگوی احتمالی با جمهوری اسلامی در مورد موضوعاتی فراتر از مناقشه هسته‌ای به این معنا نخواهد بود که ایالات متحده “ در عمل نیز با ایران در خصوص این موضوعات همکاری خواهد کرد.”
وی افزوده: “ما همیشه گفته‌ایم که با ایرانی‌ها همکاری یا هماهنگی نخواهیم کرد. بین تبادل نظر و همکاری کردن با ایران تفاوت وجود دارد.”
رهبر جمهوری اسلامی در ماه های اخیر بارها تاکید کرده که نظام اسلامی فقط بر سر بحران هسته ای و رفع تحریم ها حاضر به گفتگوی مستقیم با ایالات متحده است و در هیچ موضوع دیگری قرار نیست نمایندگان تهران با نمایندگان واشنگتن پای یک میز بنشینند.
با این حال در داخل کشور روایت ها از اعتماد آیت الله خامنه ای به جواد ظریف و تیم اش در وزارت خارجه حکایت دارد و او چندین بار از زحمات دیپلماتیک تیم مذاکره کننده قدردانی کرده است.بر این اساس بعید به نظر می آید که موضع شفاف ظریف در خصوص اعلام آمادگی تهران برای مذاکره با کشورهای منطقه و جهان برای حل بحران های منطقه بدون هماهنگی با بیت آیت الله خامنه ای مطرح شده باشد.
