بخش دوم دادگاه ایران تریبونال که به بازسازی کشتار زندانیان سیاسی ایران در دهه ۶۰ به قصد زنده نگاه داشتن آن پرداخت، با رأی قضات دادگاه به پایان رسید. این دادگاه با شنیدن شهادت‌های ده‌ها زندانی سیاسی در دو نوبت کشتارهای دهه ۶۰ در ایران توسط جمهوری اسلامی را “جنایت علیه بشریت” شناخت.
بخش نخست دادگاه رسیدگی به کشتار زندانیان سیاسی در دهه شصت خرداد ماه به مدت پنچ روز، در مرکز اقدام حقوق بشر سازمان عفو بین‌الملل در لندن برگزار شده بود و بخش دوم آن نیز از پنجشنبه گذشته در سالن صلح، ساختمان دادگاه لاهه برگزار شد.
در هر دو بخش از دادگاه ده ها نفر از شاهدان و بستگان اعدام شدگان حضور یافتند و روایت های تکان دهنده خود را بیان داشتند. و گاه چنان بود که حاضران می گریستند و یا از خود بیخود می شدند. بنا به گزارش دادگاه ایران تریبونال در جلسه اول هشتاد تن شاهد و خانواده قربانیان حاضر شدند و در جلسه دوم که در لاهه برگزار شد نیز ۷۵ آمدند.
شاهدان و خانواده های اعدام نه تنها از سه زندان مخوف تهران [اوین، رجائی شهر و قصر] بلکه از زندان های چهل استان و شهر گزارش دادند و در میانشان از همه نوع گرایش های سیاسی بود و خبرنگارانی از اطراف جهان در جلسات دادگاه حاضر می شدند و جریان برگزاری آن نیز به‌طور مستقیم از سایت اینترنتی دادگاه پخش می‌شد.
این دادگاه ضمانت اجرای قضائی ندارد اما به‌طور نمادین نخستین دادگاه بین‌المللی است که به جنایت‌های دهه ۶۰ در ایران رسیدگی می‌کند. فرزند یکی از قربانیان این کشتارها که هرگز پدر خود را ندیده و تا هشت سالگی از دیدن مادر هم محروم بوده است در پایان جلسه دوم گفت انگار باری بر دوشم بود که به زمین گذاشته شد وقتی کسانی را دیدم که غمی مانند من داشتند. جوانانی که پدر و مادرشان اعدام شده بودند. حکایت هائی که گفته شد، انگار دانستم جهان غمخوار است.
کمیسیون حقیقت‌یاب این دادگاه، که ریاست آن را موریس کاپیتورن گزارشگر ویژه پیشین سازمان ملل متحد در امور حقوق بشر ایران بر عهده داشت، بر اساس اظهارات گزارشی تهیه کرد و همین گزارش مبنای کیفرخواست بخش دوم دادگاه در لاهه قرار گرفت که از سوی گروه دادستانی به هیئت داوران ارایه شد.
دادگاه “ایران تریبونال” که در سه روز اخیر هر روز ساعت ۹ صبح تا پنج بعد از ظهر ادامه داشت به ریاست قاضی جوآن کریستین برسیگر از آفریقای جنوبی برگزار گردید و پنج نفر هیئت قضات آن پروفسور جان دوگارد از آفریقای جنوبی، پروفسور هاکو هاتوا از کنیا، پروفسور باتریشیا سلرز از بلژیک و پروفسور مایکل هانس فیلد از انگلستان بودند.
گروه دادستانی این دادگاه را نانسی هورماشیا، مژده شهریاری، کاوه شهروز، جان کوپر، سر جفری نایس، گیسونیا و پیام اخوان بر عهده داشتند.
در این سه روز شاهدانی چون هدایت‌الله متین‌دفتری، نایب رئیس کاتون وکلای ایران؛ ملکه مصطفی سلطانی که چهار برادر وی به دست حکومت ایران اعدام و کشته شده‌اند، شورا مکارمی که مادر و خاله‌ش اعدام شده بودند؛ شهره قنبری، زندانی سیاسی سابق که به‌هنگام دستگیری از اعضای سازمان پیکار در راه آزادی طبقه کارگر بود؛ امیر آطیابی، زندانی سیاسی به اتهام عضویت در سازمان جوانان حزب توده؛ شکوفه سخی، زندانی سیاسی دهه ۶۰؛ حوریه جهان‌پور از اقلیت بهایی؛ احمد موسوی، از زندانیان سیاسی سابق به جرم عضویت در گروه پیشگام از سازمان چریک‌های فدائی خلق؛ مهدی اصلانی، زندانی سیاسی سابق و عضو پیشین سازمان فدائیان خلق، نادر (فرهاد) بوکایی، زندانی سیاسی سابق که در زمان دستگیری هوادار سازمان راه کارگر بود و ایرج مصداقی، نویسنده کتاب “نه زیستن، نه مرگ”، زندانی سیاسی سابق که از اعضای سازمان مجاهدین خلق بود؛ در جایگاه قرار گرفتند و صحنه‌های تکان‌دهنده‌ای از شرایط زندان‌ها و شکنجه‌ها و اعدام‌های زندانیان سیاسی را بازگو کردند.
رأی نهایی دادگاه “ایران تریبونال” در ساعت ۱۶ شنبه توسط هیئت قضات ارائه شد و در پایان شرکت‌کنندگان در این دادگاه با بلند کردن دست‌های خود به علامت پیروزی به خواندن سرود پرداختند.
