وحید ثابتیان
به دنبال اظهارات محمد البرادعی، مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی در مورد لزوم ادامه گفت وگو با ایران در مورد مساله هسته ای، اختلاف نظر میان اعضای دائم شورای امنیت برای تشدید و یا تأخیر تحریم ها بالا گرفته است. قراراست اعضای دائم شورای امنیت سازمان ملل به دعوت دولت آمریکا، 21 سپتامبر(کمتراز یک هفته دیگر) درواشینگتن گرد هم آیند ودرخصوص اعمال تحریم های بیشترعلیه ایران گفت وگو کنند. رییس کمیسیون امنیت ملی مجلس گفته است اگر قطعنامه سوم تصویب شود، همکاری های مثبت با آژانس جای خود را به همکاری های منفی گسترده خواهد داد.
این بحث ها در شرایطی مطرح شده که به نوشته برخی خبرگزاری ها ممکن است مخالفت برخی کشورهای اروپایی با تحریم ایران، کاخ سفید رابه استفاده ازگزینه نظامی برعلیه تهران ترغیب کند. به گفته دیپلمات های غربی، سخنان اخیربوش درمورد ایران وانتخاب لحن تندتری نسبت به ماه های گذشته، دقیقا همان خطی را طی می کند که منجر به حمله به عراق شد.
اما درحالی که ایالات متحده وکشورهایی مانند فرانسه وانگلیس ازتشدیدتحریم ها علیه تهران حمایت می کنند، مقامات آلمانی گفته اند اگر تهران اعتمادسازی کند، صدور تحریم های جدید مورد نیاز نخواهدبود.
مارتین یگر، سخنگوی وزارت خارجه آلمان گفته این کشور حاضر است به ایران فرصت بدهد تا اعتماد از دست رفته جامعه بین المللی را در ارتباط با برنامه هسته ای اش به دست بیاورد. او افزوده که اگر ایران آماده باشد می توان از تصویب تحریم های بیشتر علیه تهران خودداری کرد.
برخلاف آلمان، فرانسه طی هفته های گذشته به عنوان یکی ازکشورهای همراه امریکا از وضع تحریم های گسترده تر علیه ایران حمایت کرد. سخنگوی وزارت خارجه فرانسه طی روزهای گذشته اعلام کرد این کشور قصد دارد درشورای امنیت سازمان ملل به توافقی درخصوص تحریم های جدید علیه ایران دست یابد. فرانسه حتی پا را ازاین فراتر گذاشته واز امکان اقدامات جداگانه علیه تهران و خارج ازچارچوب های اتحادیه اروپا سخن گفته است.
لحن تند مقامات فرانسه در اظهارات فردریک دزانیو، سخنگوی وزارت خارجه فرانسه در روز جمعه در یک کنفرانس خبری کاملا مشهود بود. وی گفت: “ما مایلیم تحریم‌های جدید به عنوان اولویتی در شورای امنیت سازمان ملل تصویب شوند. اما به شما یادآوری می‌کنیم که اقداماتی خارج از آن چارچوب و در چارچوب اتحادیه اروپا اتخاذ شده است.”
در واقع آلمان ها مایلند برای اثربخش شدن توافق ایران وآژانس بین المللی انرژی اتمی به تهران فرصت داده شود، در حالیکه مقامات فرانسوی می گویند توافق ایران وآژانس ازآنجا که به تعلیق غنی سازی اشاره ای نمی کند، نمی تواند کافی باشد وبه همین جهت باید به سمت تصویب قطعنامه سوم تحریم رفت.
ایران امیدوار است که چین وروسیه به همراه برخی کشورهای اروپایی که منافع اقتصادی گسترده ای درایران دارند از پیشنهاد توسعه تحریم ها که می تواند درنهایت به افزایش اصطکاک میان تهران وغرب منجر شود، حمایت نکنند و فرصت ادامه گفت وگو ها را فراهم آورند. ازسوی دیگر چین وروسیه طی ماه های گذشته در دو موقعیت مشابه، به تحریم ایران رای مثبت داده اند وهمین برخی ازتحلیلگران را نسبت به انتظاراتی که ازاین دوکشور می رود بدبین کرده است.
طی هفته های گذشته مقامات ایرانی بارها اعلام کرده اند تصویب قطعنامه سوم می تواند به تجدید نظر درهمکاری با آژانس بین المللی انرژی اتمی بیانجامد. رییس کمیسیون امنیت ملی وسیاست خارجی مجلس به ایسنا گفته است: “آمریکا که اقدامات آن پیوسته از یک بی‌منطقی آمریکایی برخوردار است تمام توان خود را به کار خواهد گرفت تا قطعنامه سوم را علیه ایران صادر کند. به دلیل همکاری‌های گسترده ایران با آژانس و گزارش رسمی البرادعی و هم چنین تصریح این امر که ایران انحرافی از مقررات آژانس و فعالیت‌های هسته ای و نظامی نداشته است و از نظر کشورهای مهم عضو شورای امنیت؛ اگر با فشار آمریکا قطعنامه دیگری صادر شود اثر سویی بر روند جاری خواهد داشت.“اوتصریح کرده است که با تصویب قطعنامه سوم فرصت‌های مهم فعلی در جهت همکاری ایران با آژانس عملا از دست خواهد رفت.
از سوی دیگرمحمد البرادعی هم ضمن گوشزد به ایران در مورد بهره گیری از آخرین فرصت باقی مانده، ازکشورهای غربی خواسته است ظرف سه ماه آینده هیچ گونه اقدامی علیه ایران صورت نگیرد.
در این میان برخی کارشناسان به مخالفت های برخی کشورهای غربی درروزهای قبل از تصویب قطعنامه های قبلی شورای امنیت وسپس موافقت همگی آنها درجریان رای گیری، از زاویه دیگری می نگرند. ازجمله سعید لیلاز، تحلیلگر اقتصادی در همین ارتباط به ایسنا گفته است: “ حدت و شدت پرونده‌ی هسته‌یی ایران و تجربه ایران در گذشته نشان می‌دهد اختلاف نظر میان کشورهای 1+5 را نمی‌توان خیلی جدی گرفت. اختلاف نظرها منجر به آن نمی‌شود که قطعنامه‌ی سوم علیه ایران تصویب نشود. ممکن است آنها به فکر تحریم‌ها در بلند مدت و یا تهدید نظامی علیه ایران باشند. واقعیت موجود این است که آمریکا غنی‌سازی در خاک ایران را نمی‌پذیرد و این خط قرمز آنها محسوب می‌شود و به هر نحوی سعی دارد از این فرایند جلوگیری کند.”