آیت الله علی خامنه ای، رهبر جمهوری اسلامی، سفر نه روزه خود به قم را یک روز دیگر تمدید کرد تا برای دومین بار در روزهای گذشته با اعضای جامعه مدرسین حوزه علمیه قم دیدار کند.آنگونه که حجت الاسلام سید محسن صالح، مدیر سیاسی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم اعلام کرده، این دیدار قرار است ساعت ده صبح پنجشنبه در محل دفتر آیت الله خامنه ای در قم برگزار شود.
رسانه های حکومتی ایران که دیروز این خبر را به نقل از مدیر سیاسی جامعه مدرسین منتشر کردند، افزوده اند که در دیدار نخست این تشکل روحانی با آیت الله خامنه ای که روز اول آبان برگزار شده بود، قرار شده بود این جلسه تکرار شود. با وجود این، رسانه های فوق و نیز دفتر رهبر جمهوری اسلامی توضیح نداده اند که چرا این دیدار در همان مدت پیش بینی شده برگزار نشده و کار به تمدید زمان اقامت خامنه ای در قم کشیده شده است.
حجت الاسلام صالح که این خبر را در اختیار رسانه ها قرار داده، درباره محتوا و دستور این جلسه چیزی بیان نکرده است.
محمد یزدی، احمد جنتی، احمد خاتمی، صادق لاریجانی، ابراهیم امینی، جواد فاضل لنکرانی و… اعضای کنونی این تشکل هستند. هم اکنون و به دنبال درگذشت آیت الله مشکینی، شیخ محمد یزدی، رئیس اسبق قوه قضائیه ایران ریاست جامعه مدرسین را بر عهده دارد.
این تشکل روحانی – سیاسی هم مانند گروه مشابه خود یعنی جامعه روحانیت مبارز در آستانه انتخابات گذشته ریاست جمهوری بر سر حمایت از محمود احمدی نژاد دچار اختلافات داخلی شد تا اینکه در نهایت آیت الله یزدی ناچار شد شخصا با صدور بیانیه ای اعلام کند که این تشکل از احمدی نژاد در انتخابات حمایت می کند.
تشکلی که خامنه ای را مرجع کرد
جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، عملا مدیریت حوزه علمیه قم را بر عهده دارد. این تشکل روحانی بعد از پیروزی انقلاب 1357 به یکی از پرنفوذترین تشکل های سیاسی ایران تبدیل شد و همراه با جامعه روحانیت مبارز تهران، برای سالها مدیریت سیاسی و خط دهی جناح راست ایران را بر عهده داشت.
محافظه کاران ایران و تشکل هایی مانند موتلفه، انجمن های اسلامی بازار و اصناف، جامعه اسلامی مهندسین و مجموعه گروه هایی که جبهه پیروان خط امام و رهبری به ریاست (حبیب الله عسگراولادی) را تشکیل می دهند، کماکان این دو تشکل روحانی را نقطه اتکای خود و محور وحدت جناح راست عنوان می کنند.
اما شاید مهم ترین ایفای نقش جامعه مدرسین حوزه علمیه قم پس از انقلاب 57 به 11 آذر ماه 1373 باز می گردد.دو روز پس از درگذشت آیت الله اراکی، مرجع تقلید شیعه، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم نام هفت آیت الله را به عنوان مراجع جایز التقلید اعلام کرد.
در فهرست اعلام شده توسط این تشکل روحانی، آیت الله محمد فاضل لنکرانی، آیت الله محمدتقی بهجت، آیت الله حسین وحید خراسانی، آیت الله میرزا جواد تبریزی، آیت الله سیدموسی شبیری زنجانی، آیت الله ناصر مکارم شیرازی و آیت الله سیدعلی خامنه ای، به عنوان مجتهدینی که امکان تقلید از آنها وجود دارد معرفی شدند.
به این ترتیب، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم نخستین تشکلی است که نام آیت الله خامنه ای را به عنوان یک “مرجع تقلید” مطرح کرد. همچنین این نخستین باری بود که یک تشکل اقدام به معرفی مرجع می کرد،در حالیکه در تاریخ شیعه معرفی مرجع در انحصار تشکل خاصی نبوده است.
روایت آیت الله منتظری از مرجعیت خامنه ای
آیت الله حسینعلی منتظری، درباره روندی که به اعلام مرجعیت آیت الله خامنه ای توسط جامعه مدرسین منجر شد، در کتاب خاطراتش می گوید: “پس از رحلت مرحوم آیت الله خوئی، مسئولین وزارت خارجه ایران در هند و پاکستان ایشان(آیت الله خامنه ای) را در عرض آیت الله گلپایگانی و آیت الله اراکی به عنوان مرجع معرفی کردند و جزوه ای در این زمینه به زبان اردو با عکس آقایان و تبلیغات زیاد به چاپ رساندند و بین علمای آن بلاد توزیع کردند، که هر دو جزوه نزد اینجانب موجود است.”
این مرجع تقلید درگذشته شیعه می افزاید: “در این رابطه یکی از مسئولین وزارت خارجه که پیدا بود به مقام رهبری علاقه مند میباشد نزد من آمد و گفت: اصرار مسئولین وزارت خارجه بر مرجعیت ایشان در آن بلاد عکس العمل خوبی نداشت و علما پذیرا نبودند و رهبری ایشان را نیز زیر سئوال میبرد، و بر این اساس من نامه ای به ایشان نوشتم که این امر به ضرر شماست، و با اینکه نامه من خیلی دوستانه بود از طرف مسئولین مورد عتاب قرار گرفتم، و در نتیجه گفتند هیچ یک از مسئولین حتی وزرا حق ندارند به ایشان نامه بنویسند مگر اینکه قبلا بعضی از حواشی نامه ایشان را ببینند و کنترل کنند.”
آیت الله منتظری در ادامه می گوید: “پس از رحلت آیت الله اراکی برخی از مسئولین از تهران به منزل آقای حاج سید مهدی روحانی آمدند و اصرار داشته اند که جامعه مدرسین آقای خامنه ای را به عنوان مرجع تقلید معرفی کنند، و از طرف دیگر جمع زیادی از طلاب جوان و بچه ها و گروههای فشار را در خیابان بیمارستان در کنار دفتر جامعه مدرسین جمع کردند و آنان با شعار و فشار از جامعه مدرسین همین امر را میخواستند و چند نفر از جامعه مدرسین که در تهران بودند به همین منظور فورا خودشان را به قم رساندند. با این همه مقدمات و برنامه ریزیها هفت نفر از جامعه حاضر شدند ایشان را در عداد مراجع ذکر کنند و بر این اساس ایشان و شش نفر دیگر به عنوان مرجع معرفی و اعلام شد؛ در صورتی که معمولا پس از رحلت هر مرجع از ناحیه علما و بزرگان یک نفر شاخص معرفی میشود تا مردم از “تحیر” خارج شوند.
آیت الله منتظری با اشاره به مخالفت تعدادی از اعضای جامعه مدرسین حوزه علمیه قم با این تصمیم، می گوید: “بعضی از افراد جامعه مدرسین نزد من آمدند و گفتند: به جامعه گفته اند به هر قیمتی که هست باید آقای خامنه ای را به عنوان مرجع معرفی کنید زیرا مصلحت نظام چنین اقتضا میکند؛ لیکن من و بعضی دیگر مخالف بودیم، ولی کاری از ما ساخته نبود فقط از جلسه خارج شدیم.”
قائم مقام رهبر جمهوری اسلامی در دهه 60 سپس در خاطرات خود تصریح می کند: “اینجاست که خطر فدا کردن حقیقت در راه مصلحت محسوس میگردد.”
زمینه سازی برای مرجعیت مجتبی خامنه ای؟
جامعه مدرسین حوزه علمیه قم که اعضای آن قرار است صبح پنجشنبه برای دومین بار در ده روز گذشته با رهبر جمهوری اسلامی دیدار کنند، طی دوران فعالیت خود علاوه بر اینکه آیت الله خامنه ای را به سمت مرجعیت منصوب کرد، مخالفت خود را با مرجعیت تقلید دو روحانی بلندپایه دیگر نیز اعلام داشت.
این تشکل در سالهای ابتدایی انقلاب، آیت الله محمدکاظم شریعتمداری از مراجع تقلید پرطرفدار و از روحانیون موثر در پیروزی انقلاب را از عنوان مرجعیت، عزل شده عنوان کرد و سال گذشته هم به دنبال حوادث پس از انتخابات دوره دهم ریاست جمهوری، آیت الله یوسف صانعی، از مراجع تقلید منتقد حکومت ایران را “فاقد ملاکهای لازم برای تصدّی مرجعیت” معرفی کرد.
دومین دیدار آقای خامنه ای با اعضای این تشکل حامی وی در شرایطی برگزار می شود که پیش از سفر رهبر جمهوری اسلامی به قم، اخبار غیررسمی زیادی در مورد رایزنی های گسترده نزدیکان رهبر با هدف کسب عنوان اجتهاد برای مجتبی خامنه ای، فرزند او در محافل خبری منتشر شد.
برخی تحلیلگران و مخالفان حکومت ایران معتقدند که آیت الله خامنه ای در حال فراهم آوردن فضا برای معرفی مجتبی خامنه ای به عنوان مجتهد، با هدف زمینه سازی به منظور بر عهده گرفتن پست رهبری جمهوری اسلامی توسط اوست.
باید منتظر ماند و دید که دیدار دوباره آیت الله خامنه ای با اعضای جامعه مدرسین حوزه علمیه قم که پیش از این یک بار حکم به مرجعیت خود وی صادر کرده اند، آنهم به قیمت تمدید مدت سفر، تا چه اندازه در راستای این تحلیل است.
آقای خامنه ای در دیدار نخست خود با اعضای جامعه مدرسین گفته بود: “یکی از وظایف مهم جامعه مدرسین حوزه علمیه قم حفظ و تقویت ارتباط با مراجع بزرگوار است زیرا جامعه مدرسین خاستگاه مراجع محترم است و برخی از آنان، از اعضای جامعه مدرسین بوده اند.”
