محمود احمدی نژاد نام لبنان را هم به لیست کشورهایی که در پنج سال گذشته به آنها سفر کرده اضافه کرد. رسانه های حکومتی این سفر را به عنوان یک سفر تاریخی مطرح می کنند و مدعی اند استقبال لبنانی ها از رئیس دولت اسلامی در این سفر، بزرگترین استقبالی بوده که تاکنون از یک مقام خارجی در لبنان شده است.
رئیس دولت در شرایطی به لبنان سفر کرد که این کشور در اوج تنش سیاسی بین جریان اکثریت (14 مارس) به رهبری سعد حریری نخست وزیر و اقلیت (8 مارس) به رهبری حزب الله و جنبش امل به سر می برد. این تنش عمدتا ناشی از برگزاری دادگاه بین المللی برای بررسی ترور مرحوم رفیق حریری، نخست وزیر سابق لبنان است.
ایلیا جزایری، روزنامه نگار در بیروت و تحلیلگر مسائل کشورهای عربی در مصاحبه با روز، این دادگاه را عمده ترین مشکل بر سر برقراری ثبات سیاسی در لبنان در شرایط کنونی می داند.
وی می گوید: “حزب الله و امل دادگاه بین المللی برای بررسی ترور رفیق حریری را به رسمیت نمی شناسند. سید حسن نصرالله دبیرکل این گروه هم اخیرا گفته از اخباری اطلاع دارد که نشاندهنده تصمیم دادگاه بین المللی برای متهم کردن چند تن از اعضای حزب الله در این ترور است. نصرالله همچنین این دادگاه را یک توطئه آمریکایی و صهیونیستی می داند و در همین راستا اخیرا اسنادی را منتشر کرده که به ادعای وی نشان دهنده دست داشتن اسرائیل در ترور رفیق حریری است. اما جریان اکثریت در لبنان (14 مارس) به رهبری سعد حریری، از این دادگاه و روند آن پشتیبانی می کنند و خواهان ادامه کار آن هستند.”
در چنین شرایطی به گفته جزایری “اخبار غیررسمی زیادی در لبنان شنیده می شود مبنی بر اینکه برخی از گروه های سیاسی و احزاب این کشور در حال مسلح کردن اعضا و هواداران خود هستند. بر طبق این اخبار آنها نگران تکرار حوادث سال 2008 بیروت هستند که در آن بخشی از این شهر توسط نیروهای حزب الله اشغال شد.”
دوست یا دشمن؟
در حالیکه پیش از سفر احمدی نژاد به لبنان جریان 14 مارس با صدور بیانیه ای از این مسئله ابراز نگرانی و اعلام کرده بود که این سفر نباید به تقویت یک گروه خاص (حزب الله) منجر شود، جزایری خاطرنشان می کند که: “حتی در برخی از بیانیه های دیگر گروه های مخالف، احمدی نژاد به علت فروش سلاح به حزب الله و پشتیبانی از این گروه، دشمن مردم لبنان خوانده شده بود.”
این روزنامه نگار در پاسخ به این پرسش که “جمهوری اسلامی ایران به عنوان موسس و بزرگترین حامی شیعیان لبنان و حزب الله شناخته می شود. در آستانه سفر احمدی نژاد به بیروت، هم جریان اکثریت لبنان شامل اکثریت سنی ها و مسیحی ها نسبت به این سفر موضع منفی نسبتا شدیدی گرفته بودند. چه اتفاقی افتاد که این مواضع پس از ورود احمدی نژاد به لبنان تا حدودی تعدیل شد؟” می گوید: “احمدی نژاد یک شب پیش از آنکه به لبنان سفر کند، تلفنی با ملک عبدالله پادشاه عربستان سعودی گفت و گو کرد. یک روز بعد هم سعود الفیصل، وزیر امور خارجه عربستان، در سخنانی ابراز امیدواری کرد که سفر احمدی نژاد به آرامش فضای سیاسی لبنان کمک کند. دولت عربستان سعودی بزرگترین حامی سنی های لبنان و جریان المستقبل است. مجموعه این اتفاقات باعث شد فضای مخالفت در لبنان اندکی آرام تر و از حجم انتقادها نسبت به سفر احمدی نژاد کاسته شود.”
وی می افزاید: “به دنبال این مسائل تعدادی از رسانه های منطقه گزارش دادند که احمدی نژاد در گفت و گو با ملک عبدالله به او اطمینان داده که سفرش به لبنان به منظور آرام کردن اوضاع پر تنش این کشور صورت می گیرد. در جریان سفر هم مشاهده شد که احمدی نژاد لااقل در دیدارهای رسمی سعی کرد به دولت لبنان که در اختیار گروه 14 مارس است، نزدیک شود.”
جزایری همچنین معتقد است که “احمدی نژاد در ملاقات ها و ضیافت های رسمی تا اندازه زیادی دیپلماتیک رفتار کرد.”
وی در توضیح این مسئله می گوید: “او در دو ضیافت نهار به دعوت نخست وزیر و رئیس جمهور لبنان و یک ضیافت شام به دعوت رئیس مجلس این کشور شرکت کرد و این مسئله باعث شد تا نمایندگان اکثر قریب به اتفاق گروه های سیاسی لبنان که مدتها بود به علت خصومت های موجود امکان گفت و گو با همدیگر را نداشتند، بتوانند حداقل برای دقایقی یکدیگر را ملاقات و با هم صحبت بکنند. این مسئله به آرام شدن فضای پرتنش کنونی بین گروه های سیاسی لبنان کمک کرد.”
در مسائل داخلی لبنان دخالت نمی کنیم
در جریان این سفر، احمدی نژاد یک جلسه از پیش اعلام نشده یک ساعته پشت درهای بسته با سعد حریری، نخست وزیر لبنان داشت که رئیس جمهور و رئیس پارلمان این کشور هم به آن اضافه شدند. از محتوای مذاکرات در این جلسه خبر رسمی منتشر نشد اما منابع مطلع و حتی غضنفر رکن آبادی سفیر ایران در بیروت اعلام کردند که احمدی نژاد در این دیدار قول داد برای وحدت میان گروه های لبنانی حد اکثر تلاش خود را انجام دهد و گفت مسائل اختلافی در لبنان همچون دادگاه بین المللی رسیدگی کننده به ترور حریری مساله داخلی لبنان است و لبنانی ها باید آن را حل و فصل کنند.
جزایری در این خصوص توضیح می دهد: “نباید فراموش کرد که جریان 14 مارس خواستار دخالت نکردن ایران در امور داخلی لبنان و همچنین ورود حزب الله به ساختار سیاسی دولت و عدم استفاده این گروه از توان نظامیش در رقابت های سیاسی این کشور است. به نظر می آید این عوامل بود که باعث شد احمدی نژاد در دیدارهای رسمی، سنجیده تر سخن بگوید.”
هرچند به عقیده این کارشناس مسائل لبنان، “آرامش نسبی کنونی در فضای سیاسی لبنان به معنای حل شدن بحران در این کشور نیست. مادام که ماجرای دادگاه بین المللی تحقیق درباره ترور رفیق حریری به پایان نرسد، اختلافات گروه های سیاسی این کشور هم ادامه خواهد داشت و هر لحظه ممکن است که آرامش کنونی با یک اتفاق مجددا به تشنج تبدیل شود.”
احمدی نژاد در سفر به لبنان دنبال چه بود؟
جزایری همچنین در پاسخ به این پرسش که اهداف احمدی نژاد از سفر به لبنان چه بود؟ می گوید: “احمدی نژاد علاقه زیادی به سفر به کشورهای مختلف دارد. این سفرها برای او بار تبلیغاتی خیلی خوبی دارد. احمدی نژاد در این سفر هم تلاش کرد تا حداکثر استفاده تبلیغاتی را از حضورش در لبنان ببرد. البته جریان 14 مارس معتقد است که احمدی نژاد در این سفر مواضع دوگانه ای اتخاذ کرده است؛ یعنی از یک سو در دیدارهای رسمی، مواضعی کاملا منطقی اتخاذ کرد اما در سخنرانیش در جنوب لبنان و در جمع شیعیان، از تعابیری مانند نابودی اسرائیل استفاده کرد یا مدعی ظهور منجی و آزادی فلسطین توسط او شد.”
وی می افزاید: “به عنوان مثال میشل سلیمان، رئیس جمهور لبنان در کنفرانس خبری مشترک با احمدی نژاداظهار داشت ما در گفت و گو با رئیس جمهور ایران بر دو مسئله حمایت از طرح صلح اتحادیه عرب با اسرائیل و اجرای قطعنامه 1701 شورای امنیت سازمان ملل درباره پایان جنگ حزب الله و اسرائیل که یکی از بندهای آن، لزوم قرار گرفتن تمام اسلحه گروه های لبنانی از جمله حزب الله تحت فرمان و حاکمیت دولت لبنان است، تاکید کردیم.”
استقبال از احمدی نژاد
این کارشناس مسائل لبنان همچنین درباره دلایل استقبال مردم و بخصوص شیعیان این کشور از احمدی نژاد می گوید: “کشور لبنان ساختاری کاملا طایفه ای دارد و طایفه ها در ابعاد سیاسی و اجتماعی، نقش عمده ای ایفا می کنند. نقش طایفه ها در لبنان آنقدر پررنگ است که حتی در شناسنامه های مردم این کشور قید می شود که دین و حتی مذهب آنها چیست. در میان بعضی از لبنانی ها، طایفه حتی از کشور نیز مهمتر است.”
وی که خود از نزدیک شاهد این مراسم استقبال بوده اضافه می کند: “هر طایفه در لبنان، بزرگتری دارد که کنشگری سیاسی آن را برعهده دارد. مثلا برای شیعیان، حزب الله و امل این نقش را ایفا می کنند یا برای اکثر سنی ها جریان المستقبل. این طایفه ها هرکدام از پشتیبانی یک کشور خارجی برخوردارند و این مسئله کاملا در فرهنگ سیاسی لبنان جا افتاده و افکار عمومی این کشور و گروه های سیاسی آن را پذیرفته اند. به عنوان مثال از نظر تاریخی شیعیان لبنان وابسته به جمهوری اسلامی ایران هستند، سنی ها به عربستان سعودی نزدیکند و مسیحیان به فرانسه.”
به گفته جزایری “به همین خاطر وقتی قرار شد احمدی نژاد به لبنان بیاید، حزب الله و جنبش امل تبلیغات بسیار وسیعی را در تلویزیون ها، رادیوها و مطبوعات خود برای دعوت مردم به استقبال از او آغاز کردند. حتی تعداد بسیار زیادی ماشین با تصاویر سید حسن نصرالله در بیروت به راه افتادند و از مردم برای شرکت در مراسم استقبال دعوت می کردند.”
وی همچنین به نقش اسرائیل در استقبال از احمدی نژاد اشاره می کند و می گوید: “یک موضوع مهم دیگر که درباره استقبال از احمدی نژاد در لبنان وجود دارد و باید به آن توجه کرد، موضوع اسرائیل است. واقعیت این است که لبنان بارها و در طی سالهای طولانی با اسرائیل در جنگ بوده است. بسیاری از مردم این کشور از طایفه های مختلف در جنگ با اسرائیل یا بر اثر بمباران و موشک باران این کشور کشته شده اند. کمتر خانواده ای در لبنان است که عضوی از آن توسط نیروهای اسرائیلی کشته نشده یا آسیب ندیده باشد.”
این روزنامه نگار تصریح می کند: “افکار عمومی لبنان، اسرائیل را بزرگترین دشمن خود می دانند و به همین علت به هر کسی که بر علیه آن موضع بگیرد علاقه دارند. البته طبیعی است که محبوبیت احمدی نژاد در بین شیعیان لبنان بسیار بیشتر از بقیه طایفه ها باشد. اکثر قریب به اتفاق حاضران در مراسم استقبال از احمدی نژاد هم از شیعیان بودند که به دعوت بزرگتر این طایفه یعنی حزب الله در این مراسم شرکت کرده بودند اما از آن طرف هم هرگاه مثلا جریان 14 مارس از هوادارانش برای حضور در مراسمی دعوت کرده، با استقبال صدها هزار نفره آنها مواجه شده.”
وی درباره استقبال کنندگان از احمدی نژاد توضیح می دهد: “در جریان استقبال از آقای احمدی نژاد هم جمعیتی شاید بین 100 تا 200 هزار نفر (عمدتا از شیعیان) حضور پیدا کرده بودند اما به طور طبیعی اکثر مردم بیروت در این مراسم حضور نداشتند.”
با این حال جزایری معتقد است که استقبال لبنانی ها از سید محمد خاتمی، رئیس جمهور پیشین ایران در جریان سفر سال 1382 او به این کشور، گسترده تر و فراگیرتر بود: “خاتمی در استادیومی 60 هزار نفره که سرشار از جمعیت بود، سخنرانی کرد. به علاوه پیش از سفر خاتمی به لبنان تقریبا تمام گروه های سیاسی و افکار عمومی این کشور از او استقبال کردند. خاتمی رابطه بسیار گرمی با مرحوم رفیق حریری، نخست وزیر سابق لبنان، سید حسن نصرالله رهبر حزب الله و دیگر شخصیت های بلندپایه این کشور داشت و دارد و همین مسئله باعث استقبال بسیار گرمی از او در لبنان شد. اما یک تفاوت عمده در سفر خاتمی و احمدی نژاد به لبنان این است که در سفر خاتمی، صداوسیمای جمهوری اسلامی کمترین توجه را به این مسئله نشان داد اما حجم تبلیغات حکومتی از رسانه هایی مانند صداوسیما و غیره برای سفر احمدی نژاد بسیار زیاد بود.”
خلع سلاح حزب الله
پس از جنگ 33 روزه حزب الله لبنان با اسرائیل در سال 2006 و طبق قطعنامه 1701 شورای امنیت سازمان ملل، حزب الله موظف شده تا اسلحه و تجهیزات نظامی خود را در اختیار ارتش لبنان قرار دهد، اما ایلیا جزایری معتقد است “این کار در فضای سیاسی لبنان عملا غیرممکن است.”
وی در توضیح این مسئله می گوید: “تا زمانی که اسرائیل پشت مرزهای جنوبی لبنان حضور داشته باشد و هنوز بخش هایی از خاک لبنان حتی به تایید سازمان ملل در اشغال اسرائیل باشد، انتظار خلع سلاح حزب الله غیرممکن است.هرچند همین الان هم گروه های سیاسی در لبنان هستند که خواهان خلع سلاح حزب الله هستند. سمیر جعجع، رهبر بخش عظیمی از مسیحیان مارونی جدی ترین طرفدار این مسئله است.”
این روزنامه نگار می افزاید: “در مقابل حزب الله هم اعلام کرده که خط قرمز خود را خلع سلاح می داند و به هیچ عنوان حاضر نیست اسلحه و تجهیزات نظامی خود را در اختیار دولت لبنان بگذارد.”
وی همچنین درباره تاثیر نامه تعدادی از فعالان سیاسی و روزنامه نگاران تبعیدی ایرانی به نخست وزیر لبنان که طی آن عنوان شده بود اتحاد با احمدی نژاد منافع لبنان را تامین نمی کند، می گوید: “این نامه یک روز پس از سفر احمدی نژاد در روزنامه المستقبل، ارگان جریان المستقبل به رهبری نخست وزیر سعد حریری منتشر شد که این مسئله نشاندهنده توجه جریان 14 مارس به آن است.”
جزایری می افزاید: “سعد حریری اگرچه به گرمی از احمدی نژاد استقبال کرد و دعوت او برای سفر به تهران را پذیرفت اما نشان داده که همزمان با روابط با دولت حاکم در ایران، تمایل دارد با اپوزیسیون ایران موسوم به جنبش سبز هم ارتباط داشته باشد.”
برنامه هایی که بهم خورد
احمدی نژاد در این سفر بر خلاف انتظار و اخبار غیر رسمی پیشین، بر سر خاک عماد مغنیه فرمانده کشته شده حزب الله که در حکومت ایران بسیار طرفدار دارد، نرفت. همچنین در حالیکه خبرگزاری فارس به صورت مرتب اعلام می کرد احمدی نژاد قرار است با سفر به منطقه بوابه فاطمه در نقطه صفر مرزی با اسرائیل، پارکی به نام بوستان ایران را مشرف به شهرک های یهودی نشین افتتاح کند و در شرایطی که مردم آن منطقه منتظر احمدی نژاد بودند این برنامه اجرا نشد.
جزایری در این خصوص می گوید: “به نظر می آید استقبال رهبران جریان 14 مارس از احمدی نژاد و همراه شدن نماینده سعد حریری با او در تعدیل برخی برنامه های او در این سفر نقش داشته است.”
وی در پایان درباره موضع اسرائیل نسبت به این سفر می گوید: “اسرائیل از ابتدا نسبت به این سفر موضع منفی اتخاذ کرده و گفته بود که اقدامات تهدیدآمیز را بی پاسخ نخواهد گذاشت اما همزمان اخباری منتشر شد که اسرائیل از طریق فرانسه به دولت لبنان پیغام داده اقدامی علیه احمدی نژاد صورت نخواهد داد.”
