بمب سعودی هدیه پاکستان

رضا تقی زاده
رضا تقی زاده

ناخشنود از مذاکرات هسته ای جمهوری اسلامی و گروه ۱+۵، عربستان سعودی تهدید (غیر مستقیم) در اختیار گرفتن بمب اتمی پیش ساخته را، در صورت حفظ ظرفیت تولید بمب اتمی در ایران، وسیله افزایش فشار علیه دولت آمریکا و پیشگیری از حصول توافقی نا متوازن مابین تهران و واشنگتن قرار داده است؛ نگرانی و تهدید قابل ملاحظه ای که اسرائیل نیز خود را در آن شریک میداند.

انتشار گزارشی جامع از سوی سرویس جهانی بی بی سی و همچنین برنامه معتبر تلویزیونی شبکه ۲ (شب خبر) همزمان با انجام دور اخیر و به نتیجه نرسیدن مذاکرات اتمی در ژنو، پیرامون بمب (های) اتمی تولید شده در پاکستان و آماده حمل به عربستان سعودی، موضوع تهدید را، که طی ده سال گذشته هراز گاهی مطرح میشده، اینبار جدی تر از پیش ساخت، اگر چه منابع رسمی دولت نواز شریف آنرا رد کرده اند.

علیرغم انکار دولت نواز شریف، پاره ای گزارشها حاکی است که بمب ها ساخته شده برای پادشاهی سعودی آماده حمل از پاکستان و استقرار در پایگاهی در جنوب عربستان است. پاره ای از این گزارشها از قول دیپلمات های پیمان دفاعی اتلانتیک شمالی (ناتو) نقل شده اند.

طی یک کنفرانس امنیتی در سوئد که سال گذشته برگزار شد، آموس یادلین، رییس سابق سازمان اطلاعات ارتش اسرائیل مدعی شد که عربستان برای دریافت بمب اتمی از پاکستان، در صورت دسترسی ایران به ظرفیت نظامی-اتمی، یک ماه هم صبر نخواهد کرد.

تاکنون تهدید عربستان به دریافت بمب اتمی ازپاکستان، و یا احتمال تحقق آن، تلاشی در جهت حفظ توازن قوا با ایران تلقی میشد. اما، بحثهای تازه در محافل خبری و گزارشهای اطلاعاتی حاکی از این است که عربستان حتی پیش از حرکت نهایی ایران بسوی بمب، ممکن است بمب های پیش ساخته در پاکستان را در اختیار بگیرد؛ تحولی که بی تردید منطقه را در مسیر یک مسابقه اتمی خطرناک قرار داده، و مصر و ترکیه را نیز به انجام اقدامی مشابه تشویق خواهد کرد.

 

تهدید های آشکار

دنیس راس دیپلمات با تجربه آمریکایی که دارای سوابق گسترده در مذاکرات صلح خاورمیانه است در آغاز دولت اول اوباما به عنوان مسئول امور خاورمیانه (خلیج فارس) و ایران معرفی شد. طی دیداری از ریاض در سال 2009 پادشاه عربستان به این نماینده ارشد دولت اوباما یادآور شد که “در صورت دست یافتن ایران به بمب اتمی مانیز به بمب اتمی مجهز خواهیم شد.”

میهمان دیگر برنامه تلویزیونی “شب خبر” بی بی سی، گری سیمور بود که تا چند ماه پیش در امور پیشگیری از اشاعه سلاحهای اتمی به باراک اوباما رییس جمهور آمریکا مشاوره میداد. سیمور در برنامه یاد شده محتاطانه خاطر نشان ساخت “عربستان و پاکستان به این تفاهم رسیده اند که در شرایط فوق العاده، ریاض در خاک خود بمب اتمی ساخت پاکستان را مستقر سازد.”

از آغاز دهه گذشته و بخصوص با سرعت گرفتن برنامه های اتمی ایران طی هشت سال اخیر، تهدید های شاهزاده های سعودی مبنی بر در اختیار گرفتن بمب اتمی، در صورت عبور ایران از “خط قرمز” شکل آشکار تری گرفته است.

سال گذشته رهبران ریاض تهدید های خود را علیه تجهیز جمهوری اسلامی به سلاح اتمی افزایش داده و به آن شکل آشکارتری بخشیدند. اظهارات سال گذشته مقامات سعودی به یکی از گزارشگران نشریه معتبر انگلیسی زبان “ساندی تایمز” چاپ لندن دایر بر اینکه “کاملا غیر قابل قبول است که که ایران بمب اتمی در اختیار بگیرد و عربستان سعودی از در اختیار گرفتن ظرفیت مشابه منع شود” نمونه ای از این انتقادات آشکار است.

 

ظرفیت حمل بمب

دریافت تعداد قابل ملاحظه ای موشکهای بالستیک موسوم به سی اس اس-۲ با برد بیش از ۲۰۰۰ کیلومتر از چین در انتهای دهه هشتاد میلادی ضمن ایجاد شگفتی در محافل سیاسی، بازتاب خبری گسترده ای یافت. عربستان سعودی نیازهای تسلیحاتی خود را عمدتا از آمریکا و دو کشور بزرگ اروپایی (بریتانیا و فرانسه) تامین میکند. بعلاوه، موشکهای بالستیک، بدون داشتن کلاهک مجهز به سلاحهای کشتار جمعی (بمب اتمی، و یا بمبهای شیمیایی و میکربی)، دارای ظرفیت تخریبی محدود بوده و با وجود هزینه سنگین تولید و یا خرید قدرت آنها تنها در حد یک سلاح تاکتیکی ارزیابی میشوند. موشکهای یاد شده در زمان تحویل از نقطه ضعف دیگری نیز رنج میبرند و آن دقت کم آنها در هدف گیری بود. این نقطه ضعف نیز به نوبه خود شائبه کاربرد اصلی موشکها و در نظر داشتن احتمال تجهیز آنها به بمب اتمی را تقویت میکرد.

با در اختیار گرفتن موشکهای بالستیک، عربستان سعودی بعد از اسرائیل و ایران سومین کشور منطقه است که موشکهای نظامی دوربرد را در اختیار میگیرد.

 

حفظ توازن قوا

پاکستان که از زمان کسب استقلال، با هند در یک مناقشه نظامی، سیاسی و فرهنگی درگیر بوده، بمنظور حفظ توازن برای بقا در مقابل بمب اتمی هند از کمکهای فنی چین و کمکهای مالی ایران ( دوران استقرار پادشاهی) در مسیر دست یافتن به بمب اتمی برخوردار شد.

علاوه بر تحویل تکنولوژی و ظرفیت تولید، چین موشکهای پیش ساخته قادر به حمل بمب را نیز در اختیار پاکستان قرار داد و بنا بر گزارشهایی تکنولوژی ساخت بمب را نیز با دولت پاکستان شریک شد. کارشناسان داخلی پاکستان منجمله عبدالقدیر خان که به پدر بمب اتمی پاکستان شهرت دارد از این امکانات حد اکثر بهره را گرفتند.

پاکستان بمب اتمی رادر شرایطی خاص برای حفظ توازن قوا علیه هند میخواست. دولت اقلیت سفید پوستان آفریقای جنوبی هم بمب اتمی را برای حفظ اقتدار داخلی و در تقابل با اکثریت سیاه پوست کشور میخواست. با اتخاذ تصمیم برای واگذاری مسالمت آمیز قدرت به اکثریت سیاه پوستان، آفریقای جنوبی از این ظرفیت در ابتدای دهه ۹۰ دست کشید. اسرائیل کشور کوچکی است که (به حق یا نا حق) خود را در محاصره و مورد تهدید کشور های عرب همسایه میبیند. برای مقابله با این تهدید اسرائیل طرح تجهیز به بمب اتمی را در دهه ۶۰ مورد توجه قرار داد.

ایران در حال حاضر مورد تهدید هیچیک از قدرتهای اتمی در منطقه و یا خارج از منطقه نیست. اما، در صورت در اختیار گرفتن ظرفیت تولید بمب اتمی، کشور های دیگر مانند عربستان سعودی و مصر و حتی ترکیه به این رقابت قدرت و مسابقه برای دست یافتن به بمب اتمی کشیده خواهند شد.

 

تامین مالی و حق متقابل

با تغییر رژیم سیاسی ایران منبع مالی مورد نیاز پاکستان برای ادامه فعالیتهای اتمی در دهه هشتاد تغییر کرد و در این زمینه ریاض جانشین تهران شد. بازدید سلطان بندر وزیر دفاع عربستان از تاسیسات اتمی پاکستان در سالهای ۱۹۹۹ و ۲۰۰۲ تاکیدی بر همکاری های نزدیک اتمی ریاض با پاکستان بود. نکته قابل ملاحظه اینجا است که تغییر دولتها در اسلام آباد هرگز به این مناسبات و تعهدات متقابل ( محتمل) لطمه جدی وارد نساخته است.

ژنرال فیروز حسن خان در کتاب “ خوردن علف” که به گونه ای تاریخچه غیر رسمی برنامه توسعه اتمی پاکستان نیز تلقی میشود، آورده است که : “ بازدید شاهزاده سلطان از آزمایشگاههای اتمی پاکستان اگر چه مصداق وجود قرار داد همکاری های اتمی مابین دو کشور نیست، در عین حال باید پذیرفت که بدون کمهای مالی سخاوتمندانه عربستان سعودی ادامه برنامه های اتمی پاکستان امکان پذیر نبود.”

بر اساس یک گزارش انتشار یافته تحقیقی، بعد از اشغال عراق از سوی نیرو های آمریکایی و متحدان آن و انتشار طرح آمریکایی “ خاورمیانه بزرگ” که تغییر نظامهای اقتدار گرای منطقه و توسعه دمکراسی را هدف قرار داده بود، حاکمیت عربستان سعودی بمنظور مقابله با تهدید های خارجی (متحدین فرا منطقه ای و رقیبان محلی) سه گزینه استراتژیکی در رابطه با تداوم حضور در قدرت و همچنین امنیت خارجی خود را مورد بررسی قرار داد: بدست آوردن بمب اتمی خاص خود، امضاء قرار داد رسمی همکاری اتمی با کشوردیگری که دارای سلاح اتمی است (پاکستان)، و یا تکیه بر طرح خاورمیانه عاری از سلاحهای اتمی.

 ظاهرا عربستان سعودی با دست کشیدن از طرح دور از دسترس “خاورمیانه عاری از سلاحهای اتمی” و همچنین پرهیز پاکستان از قبول رسمی معاهده حمایت اتمی از عربستان، بر گزینه سوم و در اختیار گرفتن سلاح متعلق بخود و مستقر در خاک خود بیشتر از گذشته اصرار میورزد. در صورت جدی شدن این تهدید، تجهیزات موشکی ساخت چین در عربستان سعودی آماده نصب بمب های پیش ساخته سعودی خواهند شد.