چهارمین دور مذاکرات میان جمهوری اسلامی و قدرت های ۱+۵ روز گذشته در آلماتی دستاورد مشخصی نداشت اما طرفین گفته اند دیدگاه مثبتی نسبت به آن دارند و قرار است اواسط ماه آینده کارشان را از سر بگیرند. همزمان محمود احمدی نژاد که نقش اش دربرنامه اتمی نظام کم رنگ شده نیز از ادامه گفتگوها استقبال کرده است. از سوی دیگر در حالی که وزیر خارجه ایالات متحده خواستار پایبندی تهران به تعهدات بین المللی شده، یک مقام ارشد در واشنگتن ادعا کرده در مذاکرات الماتی هیچ صحبتی از لغو تحریم ها نشده است. جمهوری اسلامی نیز در مقابل گفته صحبتی از تعطیل شدن سایت فردو نشده است.
“برخی نکات در این پاسخ نسبت به قبل واقع بینانه‌تر بود”. سعید جلیلی با این جمله در کنفرانس خبری که پس از پایان مذاکرات اتمی در آلماتی برگزار شد، استقبال محتاطانه جمهوری اسلامی از رویکرد گروه ۱+۵ را به خبرنگاران بین المللی نشان داد. اشاره او به بسته پیشنهادی “به روز” شده ای است که قدرت های جهانی برای بررسی در اختیار دبیر شورای امنیت ملی قرار داده اند.
گرچه تا آخرین روزهای مانده به مذاکرات قزاقستان، اظهارات مقامات جمهوری اسلامی به گونه ای بود که ناظران معتقد به بن بست در مذاکرات بودند، اما حالا سعید جلیلی گفته است: “این گفت‌وگوها را گامی مثبت می‌دانیم که می‌تواند با رویکردی سازنده و برداشته شدن گام‌های متقابل تکمیل شود.”
گفتگوهایی که قرار است ۱۶ فروردین سال ۹۲ بار دیگر در کشور قزاقستان برگزار شود. پیش از آن نیز هیات‌های کار‌شناسی تهران و گروه های ۱+۵ در روزهای ۲۷ و ۲۸ اسفند با یکدیگر مذاکره خواهند کرد.
در حالی که پیش از این گفته می شد مذاکره کنندگان غرب با تکرار درخواست قاطعانه خود برای تعطیلی سایت فردو به قزاقستان خواهند آمد، اما سعید جلیلی این موضوع را صراحتا رد و خاطرنشان کرده است: “این سایت یک سایت قانونی و شناخته شده برای آژانس است که زیر نظر آژانس فعالیت خود را ادامه می‌دهد و بسته شدن آن هیچ توجیهی نداشته و چنین درخواستی را آنها نداشته‌اند.”
سایت فردو در دل کوهستان های اطراف قم نهان شده؛جایی که در آن اورانیوم تا غلظت ۲۰ درصد غنی سازی می‌شود و جامعه جهانی را به شدت نگران کرده است. غرب غنی سازی ۳/۵ تا ۵ درصد اورانیوم در خاک ایران را زیر نظر آژانس بین المللی انرژی اتمی به رسمیت می شناسد اما بارها تاکید کرده است غنی سازی در درجات بالاتر را تحمل نخواهد کرد. از همین رو پس از آنکه مذاکرات خرداد ماه دو طرف بر سر تعطیلی این سایت به نتیجه نرسید، اتحادیه اروپا و ایالات متحده تحریم های شدیدی در حوزه انرژی و بانکی علیه تهران وضع کردند که باعث سقوط آزاد اقتصاد کشور شده است.
نکته حائز اهمیت در کنفرانس خبری دیروز جلیلی اما عدم پایفشاری بر ادامه غنی سازی اورانیوم ۲۰ درصد تحت هر شرایطی بود. وی دیروز در پاسخ به پرسش خبرنگار فارس درباره اینکه جمهوری اسلامی “در چه شرایطی” غنی سازی ۲۰ درصد را متوقف می‌کند؟ گفت: “هر پیشنهادی برای همکاری، شفاف سازی و اعتمادسازی باید بر مبنای پذیرفته شدن حقوق جمهوری اسلامی ایران و حق هسته‌ای آن از جمله غنی سازی اورانیوم باشد و موضوعات در این چارچوب، می‌تواند مورد گفت‌وگو قرار گیرد. “
پیشتر رئیس سازمان انرژی اتمی و نماینده جمهوری اسلامی در آژانس بین المللی گفته بودند غنی سازی ۲۰ درصدی اورانیوم حق جمهوری اسلامی است و لحظه آن را متوقف نخواهند کرد.
جزئیات بسته پیشنهادی قدرت های جهانی به تهران هنوز فاش نشده اما گفته می شود ممکن است غرب به شرط توقف غنی سازی ۲۰ درصدی در قبال ادامه فعالیت سایت فردو انعطاف به خرج خواهد داد.
از سوی دیگر کاترین اشتون، رئیس کمیسیون سیاست خارجی اتحادیه اروپا و سرپرست هیات مذاکره کننده ۱+۵ که دیروز با لباسی تماما سرخ با خبرنگاران صحبت می کرد، پس از پایان مذاکراتش با جلیلی، از تهران خواست تا “با دیدی مثبت به پیشنهادهایی که در اجلاس مطرح کردیم نگاه کند.”
کاترین اشتون خوشحالی خود را از اینکه جلیلی نیز نسبت به مذاکرت “دیدی مثبت” داشته پنهان نکرده اما متذکر شده است: “باید ببینیم که کارشناسان ما در مرحله بعدی چه خواهند کرد.”
این دیپلمات بریتانیایی پیشنهاد های تازه غرب را “بازنگری شده و منصفانه تر” توصیف کرده که “در عین حال، پاسخگوی دیدگاه های ایرانیان هم هست.”
اما در تهران، اندک زمانی پس از پایان مذاکرات در آلماتی، محمود احمدی نژاد خوشنودی خود را از آنچه میان دیپلمات های دو طرف گذشته است ابراز کرد. رئیس دولت جمهوری اسلامی که در یک کنفرانس خبری پاسخگوی سئوال خبرنگاران بود در ارتباط با توافق برای ادامه مذاکرات گفته است: “چه اشکالی دارد این توافق خوب است به هر حال مذاکره بهتر از دعوا است.”
محمود احمدی نژاد در سال های نخست ریاست جمهوری اش مورد اعتماد رهبر جمهوری اسلامی بود و آیت الله خامنه ای سکان برنامه هسته ای تهران را به وی سپرده بود، اما به ویژه از سال ۹۰ که نزاع وی با احمدی‌نژاد برسر عزل وزیر اطلاعات علنی شد، دست وی را تا حد زیادی در سیاست‌های کلان خارجی کوتاه کرده و سعید جلیلی را به عنوان معتمد جدید خود در سیاست اتمی برگزیده است. یک دلیل دیگر این دوری هم این بود که محمود احمدی‌نژاد پاییز سال ۸۸ در توافقی با غرب پذیرفته بود که جمهوری اسلامی سه چهارم اورانیوم غنی شده خود را به کشور ثالث تحویل دهد و در عوض از فرانسه میله سوختی برای رآکتورهای اتمی دریافت کند؛ توافقی که آیت الله خامنه ای آن را برنتافت و از تهران دستور ابطال آن را صادر کرد.
با این حال احمدی نژاد دیروز برای آنکه خودی نشان دهد، به خبرنگاران گفت که باید سعید جلیلی به تهران بازگردد تا “گزارشات را بیاورند تا راجع به آن بحث و بررسی شود.” گرچه به نظر می آید سعید جلیلی مستقیما راهی بیت آیت الله خامنه ای خواهد شد تا گزارشات را به وی تحویل دهد و از او بخواهد تا تصمیم گیری کند.
وی در پاسخی عجیب نسبت به سئوالی که نظر وی را پیرامون بسته پیشنهادی قدرت های جهانی می پرسید گفته است: “شما در پاسخ به این سئوال می‌توانید بزنید نگاه، سکوت و لبخند.”
وقتی خبرنگار خبرگزاری مهر نیز همین سئوال را تکرار کرد احمدی نژاد باز با لبخند پاسخ داد: “شما بنویسید نگاه، چند نقطه، خنده، تکرار نگاه، خنده.”
همزمان روز گذشته یک مقام ارشد ایالات متحده که نامش فاش نشده به خبرگزاری رویترز گفته است که غرب هیچ پیشنهادی در خصوص لغو تحریم نفت یا تحریم های بانکی در قبال توقف فعالیت های اتمی در سایت فردو نداده است.
جمهوری اسلامی انتظار دارد غرب در قبال توقف غنی سازی ۲۰ درصدی به یکباره تمام تحریم های نفتی و مالی را لغو کند اما غرب به گفته ناظران مایل است پله پله این تحریم ها را کاهش دهد.
با این حال جان کری وزیر خارجه دولت دوم اوباما که نسبت به هیلاری کلینتون مواضع میانه تری دارد در فرانسه با ادبیاتی خوش بینانه نسبت به مذاکرات آلماتی سخن گفته است: “درباره ایران باید بگویم که همانطور که شاهد بودید نشست کشورهای پنج بعلاوه یک امروز در آلماتی برگزار شد و دو طرف برای ادامه مذاکرات تاریخ مشخصی را انتخاب کردند. اگر ایران به تعهدات بین المللی خود پایبند باشد ما هم آمادگی داریم به صلحی پایدار و دائمی با این کشور برسیم”.
وی همچنین بار دیگر پیشنهاد مذاکره دو جانبه با ایران را مطرح کرده است؛ پیشنهادی که ماه گذشته آیت الله خامنه ای در دو سخنرانی آن را رد کرد.
