در حالی که شنبه و یکشنبه روسای سه قوه و نمایندگان پارلمان در واکنش به سخنرانی ابتدای هفته رهبر جمهوری اسلامی مشغول عذرخواهی از آیت الله خامنه ای بودند، برخی نیز به بخش دیگر اظهارات ولی فقیه در خصوص عدم مذاکره با ایالات متحده و ایستادگی بر سر جاه طلبی های اتمی نظام توجه کردند.
در همین ارتباط محمد اسماعیلی از اعضای کمیسیون امنیت ملی مجلس نهم خطاب به مقامات کاخ سفید گفته است: “دولتمردان آمریکا باید بدانند تا زمانی که دست از جنایت و خونریزی بر ندارند و حقوق مسلمانان و مردم بزرگ ایران را به رسمیت نشناسند، مذاکره معنا و مفهومی ندارد.”
اظهاراتی که ظاهرا برای تبعیت از مواضع آیت الله خامنه ای مطرح شده است. او روز شنبه در جریان یک سخنرانی گفته بود مقامات ایالات متحده “ادعای مذاکره” با جمهوری اسلامی را مطرح می کنند اما “حرف های ناشایست و خلاف واقع را به نظام جمهوری اسلامی نسبت می‌دهند و برای مقابله با ملت ایران به تحریم و فشار متوسل می‌شوند.”
رهبر جمهوری اسلامی همچنین تمایلی برای پذیرفتن پیشنهادهای صریح مقامات بلند پایه واشنگتن مبنی بر مذاکرات دو جانبه نشان نداده و در عوض گفته است دولتمردان ایالات متحده در بحث مذاکره با تهران، یک هدف را دنبال می کنند: “فریب افکار عمومی جهان، منطقه و ایران.”
حالا اسماعیلی نماینده زنجان نیز گفته است دولت جمهوری اسلامی با دولتی که هر روز “توطئه جدیدی” برای براندازی نظام در دستور کار خود قرار می دهد “مذاکره” نخواهد کرد.
دو هفته پیش دست راست باراک اوباما در مواضعی شفاف از تهران خواست به پای میز مذاکره مستقیم با واشنگتن بیاید. جو بایدن، معاون رئیس جمهور ایالات متحده در مونیخ و در جریان کنفرانس امنیتی سالانه این شهر گفته بود: “درصورت جدی بودن قصد ایران برای مذاکره، ایالات متحده آماده است تا با این کشور به صورت مستقیم و رو در رو گفت وگو کند.”
جو بایدن مستقیما از آیت الله خامنه ای نام برده و او را کسی معرفی کرده بود که باید پیرامون رودرو شدن نمایندگان جمهوری اسلامی و ایالات متحده تصمیم بگیرد. دومین مقام قدرتمند در عرصه سیاسی آمریکا تصریح کرده بود: “از آغاز روشن کرده ایم که هر زمانی رهبر ایران جدی باشد، ما آماده ایم تا به صورت دو جانبه با رهبران ایران وارد مذاکره شویم، ما این کار را پنهانی انجام نخواهیم داد و در صورت وقوع چنین مذاکراتی شرکای خود را در جریان خواهیم گذاشت.”
روابط دو کشور از زمان بالا رفتن دانشجویان خط امام از دیوارهای سفارت ایالات متحده در تهران در پاییز سال ۵۸ قطع شد و هیچگاه عادی نشده است. در یک دهه گذشته همزمان با جدی شدن بحران اتمی، نزاع میان دو دولت به اوج رسیده است. از زمستان سال گذشته دولت باراک اوباما به اتفاق متحدان اروپایی خود تحریم‌های شدیدی در حوزه نفت و تراکنش‌های مالی و بانکی علیه جمهوری اسلامی وضع کرده است؛ تحریم‌هایی که قیمت دلار را به ۴۰۰۰ تومان رسانده و اقتصاد کشور را به زانو در آورده است. با این حال رهبران جمهوری اسلامی بی اعتنا به وضعیت وخیم شهروندان، همچنان بر سیاست های اتمی خود پایفشاری می کنند.
بایدن در این ارتباط گوشزد کرده بود: “رهبران ایران نیازی نیست تا مردم را به محرومیت اقتصادی و انزوای بین المللی محکوم کنند.” با این توضیح که ایران هم اکنون با شدیدترین تحریم ها در طول “تاریخ” روبه رو است.
پیشنهاد مذاکره تبلیغ و هیاهو است
آیت الله خامنه ای اما روز شنبه در واکنش به این دست اظهارات به تاریخچه مذاکرات تهران و واشنگتن در ۱۵ سال اخیر ـ– از زمان ریاست جمهوری محمد خاتمی –ـ اشاره کرده و گفته است: “آمریکایی‌ها دو، سه بار با تاکید بر اینکه گفت‌وگو خیلی ضروری، فوری و حیاتی است، در برخی مسائل درخواست مذاکره کردند، یک یا دو مامور دولتی هم رفتند و با آنها گفت‌وگو کردند.”
رهبر جمهوری اسلامی برای ابراز دلسردی خود از این نوع گفتگوها با مقامات آمریکایی افزوده است: “به محض اینکه در مقابل حرف‌های منطقی ایران جوابی نداشتند، مذاکره را قطع کردند و با استفاده از شبکه رسانه‌ای بین‌المللی خود، وانمود کردند که ایران مذاکره را قطع کرده است.”
آیت الله خامنه ای که تعیین کننده سیاست های کلان داخلی و خارجی جمهوری اسلامی محسوب می شود، در سخنان اخیر خود از پس عینکی سیاه به پیشنهادات دولت جدید باراک اوباما برای مذاکره با تهران نگاه کرده وگفته هدف اصلی دولتمردان آمریکایی از طرح پیشنهاد مذاکره، “تبلیغ و هیاهو درباره تسلیم شدن ملت و نظام ایران” است.
از همین رو است که گوشزدکرده: “جمهوری اسلامی ایران با چشمان باز اهداف آنها را می‌فهمد و متناسب با آن اهداف، جواب می‌دهد.”
من انقلابی ام، دیپلمات نیستم
این دومین بار در دو هفته اخیر بود که مرد اول نظام اسلامی به پیشنهاد آمریکایی ها واکنش نشان می داد. وی سه روز پیش هم در سی و چهارمین سالگرد پیروزی انقلاب ۵۷ در جمع فرماندهان ارتش گفته بود: “من دیپلمات نیستم، انقلابیم به همین علت صریح، صادقانه و قاطعانه حرف می زنم: پیشنهاد مذاکره وقتی معنا دارد که طرف حسن نیت خود را نشان دهد.”
وی پا را از این فراتر گذاشت و به نیروهای داخلی در خصوص استقبال از مذاکره با ایالات متحده هشدار داد. آیت الله خامنه ای با انتقاد از “عده ای ساده لوح” یا دارای غرض که از پیشنهاد امریکا ابراز خوشحالی می کنند تصریح کرده بود: “مذاکره با امریکا مشکلی را حل نمی کند چرا که آنها در ۶۰ سال اخیر به هیچیک از وعده های خود عمل نکرده اند.”
واکنشی که ناظران می گویند ظاهرا خطاب به محمود احمدی نژاد و وزیر خارجه اش بوده است. علی اکبر صالحی در سفر به مونیخ دوبار از این پیشنهاد معاون رئیس جمهور ایالات متحده استقبال کرده و به خبرگزاری رویترز گفته بود: “احساس می کنم این دولت جدید، این بار واقعا می خواهد رویکرد گذشته خود را در قبال ایران تغییر دهد.” او پیشتر خاطرنشان کرده بود که جمهوری اسلامی پیشنهاد بایدن را با “نگاه مثبت” بررسی خواهد کرد.
محمود احمدی نژاد نیز در جریان سفرش به ایالات متحده در ماه شهریور برای حضور در اجلاس عمومی سران کشورهای سازمان ملل در مصاحبه ها و سخنرانی های خود 5 بار از مذاکره تهران و واشنگتن استقبال کرده بود.
مقامات تابع رهبری باشند
اما روز یکشنبه همچنین حمیدرضا فولادگر نماینده اصفهان در گفتگو باخبرگزاری فارس برای آنکه نشان دهد محمود احمدی نژاد بدون دستور آیت الله خامنه ای نمی تواند تصمیمی در خصوص مذاکره با واشنگتن بگیرد خاطرنشان کرد: “مطابق قانون اساسی و اعتقادات دینی و انقلابی ما رهبر معظم انقلاب تعیین کننده سیاست‌های کلی نظام مانند ارتباط و با مذاکره با آمریکا هستند، بنابراین مقامات کشور نیز باید تابع سیاست‌هایی باشند که رهبری اعلام می‌کند.”
او بدون اسم بردن از مقامات دولتی جمهوری اسلامی همچنین افزود: “اگر هر مسئولی بخواهد برای خودش سیاستی اعلام کند هیچ کدام از اصول کشور بر مبنای اصلی خود قرار نگرفته و کشور به هم می‌ریزد.”
وی البته بدون آنکه به توصیه خود عمل کند، شخصا خط قرمزهای مذاکره با ایالات متحده را تعیین کرده و گفته است: “خط قرمز ما برای برقراری ارتباط با آمریکا رژیم اشغالگر قدس است و تا زمانی که آمریکا تحت سلطه این رژیم قرار دارد هیچ مذاکره‌ای امکان‌پذیر نیست.”
دو ماه پیش علی اکبر صالحی هم در یک مصاحبه اختصاصی به خبرگزاری دولت ـ ایرنا ـ– گفته بود: “اگر در اذهان عمومی مذاکره فراگیر سیاسی مطرح شده باشد، این مساله در حدود اختیارات رهبر معظم انقلاب است”.
در آن زمان اظهارات وزیر خارجه دولت احمدی نژاد، واکنشی به مواضعی بود که هیلاری کلینتون چند روز پیش از آن مطرح کرده بود. همتای آمریکایی صالحی گفته بود آمریکا حاضر است، هر وقت جمهوری اسلامی “حاضر” باشد به گفتگوی دوجانبه و مستقیم با تهران بپردازد.
کلینتون با استفاده از کلماتی که شفاف ارزیابی شد گفته بود: “اگر آنها حاضر به تعامل هستند، ما هم آمادگی خود برای گفتگوهای دوجانبه را اعلام می‌کنیم.”
در آخرین روزهای ماه مهر در حالی که چند روز به برگزاری انتخابات ریاست جمهوری ایالات متحده مانده بود روزنامه نیویورک تایمز با انتشار گزارشی به قلم هلن کوپر بر اساس ادعای مقامات دولت باراک اوباما ادعا کرد ایران و ایالات متحده برای نخستین بار توافق کرده اند به عنوان آخرین تلاش در صحنه دیپلماسی برای جلوگیری از حمله نظامی، به تنهایی و به صورت رو در رو بر سر برنامه اتمی جمهوری اسلامی مذاکره کنند.
در آن زمان کاخ سفید و مقامات جمهوری اسلامی این توافق را تکذیب کردند آن هم در حالیکه دیگر اخبار حکایت ازسفر پنهانی علی اکبر ولایتی ـ مشاور بین المللی آیت الله خامنه ای ـ به ایالات متحده برای مذاکره با مقامات امریکایی داشت؛ خبری که ولایتی تکذیب کرد.
نوروز ۸۸ آیت الله خامنه‌ای در جمله مشهور خود در پاسخ به “دست دوستی” که باراک اوباما در سخنرانی تحلیف ریاست جمهوری‌اش در سال ۲۰۰۹ به سوی دولت ایران دراز کرد، گفته بود زیر “دستکش مخملین” آمریکا “دست های چدنی” وجود دارد.
رهبر جمهوری اسلامی 19 بهمن هم با اشاره به پیشنهاد چهارسال قبل رئیس جمهور ایالات متحده گفته بود: “همان موقع تأکید شد که ما پیش داوری و قضاوت نمی کنیم و منتظریم عمل آنها را ببینیم اما در این چهار سال جز ادامه توطئه ها، کمک به فتنه گران و حمایت از تروریست هایی که دانشمندان ملت ایران را ترور کردند چیزی مشاهده نشد.”
