آرش سمیعی
وکیل “خالد حردانی” متهم ردیف اول یک پرونده هواپیماربایی، دیروز به رسانه‌ها خبر داد که موکل وی بر اساس پیشنهاد رئیس قوه قضائیه مورد عفو قرار گرفته است. پس از موج گسترده اعدام‌ها در ماههای گذشته، این اتفاقی نادر است که مقامات قضایی از اعدام یک محکوم صرف‌نظر می‌کنند و پیشنهاد عفو او را می‌دهند.
خالد حردانی متهم اصلی حادثه عجیب ربودن هواپیمای یاک40 در آبان ماه 1379 است. این حادثه از این لحاظ عجیب و بلکه بی‌نظیر بود که او چندین نفر از اعضای خانواده خود و همسرش را نیز در این هواپیماربایی با خود همراه کرده بود. انگیزه او در این اقدام هرگز سیاسی نبود و او تنها به خیال دستیابی به مکانی بهتر برای کار و زندگی تصمیم به ربودن هواپیما گرفته و سه خانواده و چند دوست را نیز با خود همراه کرده بود. اما تلاش آنها با مقاومت گارد پرواز روبرو شد و به درگیری در داخل هواپیما انجامید، تا آنکه در نهایت هواپیما در فرودگاه بندرعباس فرود آمد و همه عاملان این هواپیماربایی، از جمله خالد حردانی، بازداشت شدند.
همه آنها اندکی بعد محاکمه شدند و از آن میان خالد حردانی، فرهنگ پورمنصوری و شهرام پورمنصوری به اعدام و بقیه به حبس‌هایی از یک و نیم تا ده سال محکوم شدند. در عین حال محمد مصطفایی، وکیل خالد حردانی، دیروز فاش کرد که: “از بدو امر اتهام منتسب به نامبردگان مشارکت و معاونت در اخلال در نظم و امنیت پرواز بوده که متاسفانه عنوان اتهام، تغییر و به اقدام علیه امنیت کشور و محاربه تبدیل شد.“
پس از این تغییر عنوان اتهامی، خالد حردانی و دو برادر همسر او به اعدام محکوم شدند و پس از تایید این حکم در دیوان عالی کشور، در دی ماه 83 اعلام شد که حکم اعدام این سه تن در روز 29 دی اجرا خواهد شد. در این زمان “ندا پورمنصوری”، همسر خالد حردانی در نامه‌ای به هاشمی شاهرودی درخواست کرد همسرش مورد عفو قرار گیرد؛ درخواستی که پاسخ مثبتی نیافت.
انجمن دفاع از حقوق زندانیان و رئیس آن، عمادالدین باقی، نیز در همان مقطع به رایزنی با مسئولان قضایی پرداختند تا این سه متهم که بر اثر مشکلات مالی و شغلی دست به انجام چنین عمل مجرمانه‌ای زده و خود نیز به آن معترف بودند، مشمول عفو قرار گیرند و یا تخفیفی در مجازات ایشان داده شود.
در نهایت پس از یک روز تاخیر در اجرای حکم و ملاقات همسر خالد حردانی با هاشمی شاهرودی، وی دستور توقف اجرای حکم را صادر کرد. تلاش‌های عمادالدین باقی و نیز گزارش روزنامه شرق در آن روزها که موضوع الگو گرفتن فیلم “ارتفاع پست” ساخته ابراهیم حاتمی کیا از ماجرای واقعی خالد حردانی را برای اولین بار به طور گسترده در افکار عمومی جامعه مطرح می‌کرد، در جلوگیری از اعدام این سه تن آشکارا تاثیرگذار بود.
حاتمی کیا پیش از ان اعلام کرده بود که فیلم “ارتفاع پست” که داستان یک هواپیماربایی خانوادگی و از سر ناچاری را روایت می‌کند، بر اساس یک ماجرای واقعی ساخته شده است؛ نقش اول این فیلم یعنی “قاسم” کسی جز خالد حردانی نبود و دیگر اجزای داستان نیز تقریبا همان ماجرایی بود که بر سرنشینان این هواپیمای یاک40 گذشته بود. با این تفاوت که هر بیننده‌ای که این فیلم را می‌دید، با هواپیماربایان همذات‌پنداری می‌کرد، اما در واقع خالد حردانی و دو متهم دیگر این پرونده که به اعدام محکوم شده بودند، در هفت سال گذشته در زندان مانده‌اند و تنها خوش‌اقبالی و البته تلاش‌های برخی فعالان حقوق بشری آنها را از اعدام نجات داده است.
اکنون به گفته محمد مصطفایی، خالد حردانی که به “اقدام علیه امنیت ملی از طریق هواپیماربایی در سال 1379” متهم بود و با رای شعبه 20 دادگاه انقلاب به اعدام محکوم شده و این حکم توسط قضات شعبه 31 دیوان‌عالی کشور تایید شده بود، بر اساس پیشنهاد رییس قوه قضاییه مورد عفو و بخشش قرار گرفته است.
وکیل وی تصریح کرده که پس از شنیدن این خبر از طریق غیررسمی، “به شعبه ششم اجرای احکام دادسرای انقلاب تهران مراجعه کردم که دفتر شعبه موضوع عفو را تایید کرد اما هنوز پرونده موکلم به شعبه ارسال نشده تا موضوع عفو هردانی به زندان اعلام شود.“
وی همچنین خبر داده که: “موکلم در حال حاضر در زندان رجایی شهر کرج به‌سر می‌برد و از وضعیت خوبی برخوردار است. تنها خواسته وی موافقت مسوولان زندان با اعطای مرخصی وی است تا بتواند در مراسم عزاداری مادرش که اخیرا فوت کرده، شرکت کند. “
گفتنی است پیش از این برخی منابع از بیماری وی در ناحیه فک خبر داده بودند و نیز وقتی در اسفند ماه گذشته سه متهم این پرونده از بند 350 کارگری زندان اوین به زندان قرل حصار در رجایی‌شهر کرج منتقل شدند، خبری مبنی بر اعتصاب غذای آنها در اعتراض به بلاتکلیفی منتشر شد.
در واقع از زمستان 83 و پس از آنکه اجرای حکم اعدام این سه تن به دستور هاشمی شاهرودی متوقف شد، تا امروز آنها در وضعیت نامشخصی به‌سر می‌بردند و در همین حال هر از گاهی خبر احتمال اعدام آنها نیز در رسانه‌ها منتشر و اندکی بعد تکذیب می‌شد. حتی در بهمن ماه سال گذشته و همزمان با اعدام دو تن از متهمان بمب‌گذاری در اهواز، خبری مبنی بر اجرای حکم اعدام خالد حردانی توسط خبرگزاری مهر منتشر شد. اما این خبر هم به سرعت از سوی مقامات قضایی تکذیب شد.
هنوز خبری در خصوص عفو شهرام و فرهنگ منصوری، متهمان ردیف دوم و سوم این پرونده منتشر نشده است. اما احتمالا آنها نیز همچون خالد حردانی پس از هفت سال انتظار، از اعدام خلاصی یافته اند؛ خبری که با توجه به رفتار مقامات قضایی و امنیتی در این روزها، بعید است هیچ زندانی محکوم به اعدامی به شنیدن آن امیدوار باشد.