سانتریفیوژ های نه چندان جدید

رضا تقی زاده
رضا تقی زاده

رییس جمهور ایران طی دومین بازدید خود از تاسیسات غنی سازی اورانیوم در نطنز از آغاز نصب 6000 ‏دستگاه سانترفیوژ تازه خبر داد. بکار گیری سانتریفیوژهای جدید، فارغ ازتمامی ابهام های فنی و تدارکاتی ‏پیرامون آن، ظرفیت غنی سازی اورانیوم و در نتیجه میزان ذخایر اورانیوم غنی شده ایران را افزایش خواهد داد. ‏با توجه به مفاد سه قطعنامه تنبیهی شورای امنیت علیه ایران که طی هریک قطع غنی سازی اورانیوم مورد تاکید ‏قرار گرفته، اقدام یاد شده مقابله ایران با جامعه جهانی را در سطح تازه ای قرار خواهد داد. ‏

بی اعتنائی دولت ایران نسبت به قطعنامه های قبلی شورای امنیت، علی رغم تجدید نظر بعدی جمهوری اسلامی ‏در نحوه بر خورد با جامعه جهانی ومتعاقبا تصمیم به همکاری با آژانس بین المللی انرژی اتمی در جهت رفع ابهام ‏ازگذشته فعالیتهای اتمی اش، اقتصاد داخلی و خارجی ایران را با تنگناهای جدی روبرو ساخته است. با ادامه ‏اصرارایران برادامه غنی سازی اورانیوم در داخل و عدم پذیرش پیشنهادات مربوط به تولیدمشارکتی سوخت هسته ‏ای در خارج، نه تنهادامنه فشارهای مالی و اقتصادی، بخصوص علیه صنایع نفت و گاز، گسترش یافته که در ‏زمینه سیاست خارجی نیز، روایط کشور ابتدا با جامعه اروپا، و بعد با “دوستان سنتی” نظیر روسیه و چین نیز ‏تغییر کرده است. آنجه تا این مرحله از اجرای سیاست هسته ای چالشی دولت آقای احمدی نژاد نصیب دولت شده، ‏انزوای سیاسی بیشتردر جامعه جهانی و از دست دادن حمایت کشورهای مختلف بوده است. همزمان، مردم نیز ‏علاوه بر تحمل محرومیتهای فزاینده اقتصادی در داخل و با افزایش خصومتهای خارجی نیز روبرو بوده اند(امار ‏بی بی سی در معرفی ایران و اسرائیل بعنوان غیر محبوب ترین کشورهای جهان).‏

اعلام بکارگیری سانتریفیوژ های تازه در نطنز و تعیین هدف افزایش تعداد آنها به 6000 واحد بی تردید روسیه و ‏چین را بیش از پیش از ایران جدا ساخته و این دو عضو موثر شورای امنیت راعلیه ایران و در کنار امریکا ‏واروپا قرار خواهد داد. با توجه به در پیش بودن اجلاس بعدی شورای حکام آژانس طی 50 روز آینده و ضرورت ‏تهیه گزارش تازه ای از سوی دبیر کل آژانس پیرامون تحولات برنامه اتمی ایران، انتظار میرود که مواضع ‏البرادعی نیز در قبال همکاریهای ایران تغییر کرده ودر نتیجه گزارش بعدی او در این زمینه حاوی نکات انتقادی ‏بیشترو در نتیجه متفاوت با دو گزارش قبلی او باشد. در چنین صورتی، انتظار بزرگتر شدن چماق وحتی تجدید ‏نظر در تعریف ماهیت چماق که تاکنون محدود به فشارهای سیاسی- اقتصادی بوده، دور از انتظارنخواهد بود.‏

تحولات منطقه ای بخصوص طی دو هفته گذشته حاکی از اغاز جدی تحرکاتی است که میتواند در ارتباط با بر ‏نامه اتمی ایران طی هفته های آینده بیش از پیش خبر ساز شوند. دیدار 9 روزه دیک چینی معاون رییس جمهور ‏امریمااز منطقه خاورمیانه و بدنبال او دیدار یک هفته ای رابرت گیتس وزیر دفاع امریکا از منطقه در پایان ‏اجلاس با اهمیت ناتو، نشان دهنده فعالیت هائی است که در این راستا در داخل دولت امریکا سازمانداده شده است. ‏از سوی دیگرکشورهای موسوم به 1+5 ( اعضاء دائمی شورای امنیت بعلاوه المان) نیز برای رسیدگی به پرونده ‏هسته ای ایران قرار است در انتهای هفته آینده تشکیل جلسه بدهند. در محافل غیر دولتی نیزبرگزاری اجلاس یک ‏روزه وزرای خارجه سابق امریکا از هر دو حزب دمکرات و جمهوریخواه منجمله هنری کیسینجر، جورج ‏شولتز، ویلیام راجرز، مدلن البرایت، وارن کریستفر و کالین پاوول و انجام گفتگوهای غیر رسمی انها پیرامون ‏مسائل روابط خارجی امریکا منجمله نحوه برخورد با ایران نشان دهنده حساسیتهای افزایش یافته در این زمینه ها ‏است.‏

‏ در کنار تحرکات سیاسی دولتها محافل دانشگاهی هم به تکاپو در آمده اند. منجمله روز سه شنبه شورای ‏همکاری ایران و امریکا بمنظور بر رسی تجدید نظر هائی که احتمالا در جهت نحوه برخورد های آینده امریکا با ‏ایران در درون دولت امریکا در حال شکل گرفتن است کنفراس یک روزه ای را تدارک دیده. هدف این کنفرانس ‏پیشنهاد راه کارهای موثر تر دربرخورد با ایران و تاکید بر استفاده بیشتر از ظرفیتهای دیپلماتیک قرار داده شده. ‏این کنفرانس بنوبه خود وبا توجه به سوابق رسمی و دانشگاهی شرکت کننده گاندر آن از اهمیت بر خوردار ‏است.‏

در شرایطی این چنین که التهاب روبه افزایش آن در هر نقطه از جهان محسوس است، اعلام اغاز نصب 6000 ‏سانتریفیوژ تازه تنها میتواند بعنوان لجاجت ایران نسبت به جامعه جهانی تلقی شده و به افزایش فشارها ی گذشته ‏علیه آن کشور بیانجامد. نصب سانترفیوژ های تازه در نطنز از چند ماه قبل آغاز شده و به این موضوع در آخرین ‏گزارش البرادعی نیز اشاره شده بود. تعداد سانتریفیوژ های تازه بکار گرفته شده ظاهرا 324 واحد است که که ‏در دو کاسکیت نصب شده اند. این سانتریفیوژها که ایران از آنها بعنوان ایر-2 یاد میکند از نوع گازی، مشابه ‏سانتریفیوژهای پی-2 ساخت پاکستان است با این تفاوت که در تولید بدنه استوانه ای دوار وهمچنین سرپوش و ‏کفپوشهای آنها، بجای استفاده از فولاد ضد زنگ موسوم به ماراجین استیل، لایه های فیبری فشرده شده ‏مورداستفاده قرار گرفته است. پوشش فیبری که تهیه مواد آن از بازارهای خارجی بمراتب اسانتر از تهیه ماراجین ‏استیل است، بدلیل سبکی نسبی و ایجاد استکاک کمتر، قدرت دوران بیشتری را ایجاد کرده و به این دلیل میتواند ‏ظرفیت جداسازی ایزوتوپهای اورانیوم 238 از235 را که سبکتراند(غنی سازی) افزایش دهد. قطعات این ‏سانتریفیوژها منجمله موتور، سوزن حمال، لوله های انتقال و شیرهای اتصال آنها از خارج خریداری و این ‏قطعات وسیله دانشمندان ایرانی در داخل مونتاژ شده اند. انتظار میرود که طی شش ماه آینده ایران موفق به نصب ‏تا 1000 واحد از نوع تازه سانتریفیوژها در نطنز بشود. با توجه به این نکته که نصب و بکار گیری نوعهای ‏مختلف سانترفیوژها اخلالی در کار غنی سازی ایجاد نمیکند، واحد های تازه براحتی میتوانند در کنار ‏سانتریفیوژهای پی- 1 (پاکستان 1 ) فعلی بکار گرفته شوند.‏

با استفاده از حدود 3000 سانتریفیوژ نوع قدیمی، ایران تاکنون بالغ بر 300 تن اورانیوم با غنای متوسط 51% ‏تا5/3 % تولید کرده است. با استفاده از تعداد موجود سانتریفیوژهای تازه و احتمال افزایش آنها به 1000 واحد، ‏طی 9 ماه تا یک سال آینده ایران قادر به ذخیره سازی حدود 500 تن اورانیوم با غنای پایین خواهد شد. در ‏صورت تصمیم به افزایش غنای این حجم اورانیوم و افزایش آن به میزان بالاتنر از 90%، مواد انفجاری لازم ‏برای تولید حد اقل 5 بمب اتمی براحتی فراهم خوا هد بود. حال انکه برای تولید سوخت اتمی واستفاده از سوخت ‏تولید شده در راکتوری مشابه واحد تولید برق اتمی در دست ساختمان بوشهر، اورانیوم غنی شده مورد نیاز میباید ‏بمیزان 5000 تا 7000 تن افزایش یابد. برای دست یافتن به این حجم از اورانیوم غنی شده 60.000 واحد ‏سانتریفیوژ مورد نیاز است ( همان ظرفیتی که نطنز برای در بر گرفتن آن طراحی شده)‏

‏ آنچه آقای احمدی نژاد امروز اعلام کرده آغاز نصب 6000 واحد سانتریفیوژ است ( ده در صد حد اقل مورد نیاز ‏برای تولید واقعی سوخت اتمی) بدون آنکه حتی به زمان و تاریخ پایان نصب این تعداد سانتریفیوژ هم اشاره ای ‏شده باشد.‏

‏ محاسبات ساده فوق نشان می دهد که ایران در صورت قرار داشتن در شرایط موجود و ادامه تحریمها، تا ده سال ‏دیگر نیز قادر به تولید سوخت هسته ای قابل مصرف در یک کارخانه برق اتمی نیست (کارخانه ای که بنوبه ‏خودو در شرایط موجود هنوز از حد یک فکر و یا نیت فراتر نرفته و در نتیجه در جهت احداث آن بجز داشتن ‏نیت خیر اقدام جدی دیگری صورت نگرفته). در عین حال همانطور که گفته شد میزان موجود اورانیوم غنی شده ‏میتواند تا پایان سال جوابگوی تامین مواد لازم برای تولید 5 بمب هسته ای باشد. این جاست که مخالفان برنامه ‏های اتمی ایران با مقایسه امار و ارقام داده شده نسبت به هدفهای برنامه اتمی و بخصوص ادامه غنی سازی ‏اورانیوم در اندازه های موجود، تردید نشان داده واحتمال انحراف آن بسوی نظامی شدن را بهانه فشارهای سیاسی ‏اقتصادی قرار داده اند! ‏

به این ترتیب بنظر نمی رسد که علیرغم برپائی جشن و پایکوپی برای دست یافتن به توفیق های هسته ای، علی ‏رغم هزینه سنگینی که تا بحال بر شانه مردم تحمیل شده، درآینده نزدیک چراغی از برق حاصل از مصرف ‏سوخت هسته ای ایرانی شریک چراغانی های دولتی بشود. ‏