با گذشت ۴ روز از زلزله در آذربایجان، آمار دقیقی از میزان کشته شدگان و زخمی های این زلزله وجود ندارد، میزان خسارت های وارده بر مناطق زلزله زده اعلام نشده و مردم منطقه به نحوه توزیع کمک ها انتقاد دارند.در همین حال اخبار حکایت از احتمال تخریب سد ستارخان اهر دارد که در این صورت فاجعه ای بزرگ تر در انتظار این منطقه است.
میزان کشته ها در رسانه ها از ۳۰۰ تا ۱۵۰۰ در نوسان است و هر رسانه و منبعی، عددی را به عنوان میزان کشته شدگان اعلام میکند، وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در گزارشی به مجلس شورای اسلامی، کل میزان کشته شدگان در منطقه اهر، هریس و ورزقان را ۳۰۶ نفر عنوان میکند و تعداد مصدومین را سه هزار و ۳۷ نفر.
مرضیه وحیدی دستجردی البته کل کشته شدگان بر اثر ریزش آوار و همچنین زخمی هایی را که در بیمارستان جان سپردند در عدد ۳۰۶ خلاصه میکند و میگوید: از میان کل مصدومین دو هزار و ۱۱ نفر به طور سرپایی مداوا شدند، ۲۱۹ مورد زن و کودک در بیمارستان فوت کردند و ۴۹ مورد نیز فوتی مذکر در بیمارستان‌ها داشتیم که روی هم رفته ۲۶۸ مورد فوتی در بیمارستان‌ها را شاهد بودیم. با توجه به اینکه تعدادی از زلزله‌زدگان در سر صحنه فوت شده بودند روی هم رفته کل آمار فوتی‌ها ۳۰۶ مورد بوده است.
اما فرماندار اهر تعداد کشته شدگان را ۵۰۰ نفر اعلام کرده و گفته: “در ۵ روستای اهر صددرصد خانه ها و در ۵۹ روستا ۲۵ تا ۸۰ درصد خانه ها تخریب شده اند”. روزنامه کیهان در گزارشی همزمان با بازتاب سخنان فرماندار اهر، نوشته که در زمین لرزه اهر و ورزقان حدود ۵۰۰۰ نفر زخمی و ۳۲۷ نفر کشته، ۵۲۷ روستا ۸۰ تا ۹۰ درصد تخریب و ۲۰ روستا صد در صد ویران شده اند.
خبرگزاری ایلنا هم اعلام کرده : “در مجموع بیش از ۵۰۰ روستا بین ۸۰ تا ۱۰۰ درصد تخریب شده‌اند. تنها، نگاهی به تلفات بخش هریس که در آن ۹۶ روستا وجود دارد که نزدیک به ۸۰ تا ۱۰۰ درصد تخریب داشته‌اند نشان می‌دهد که آمار تلفات بیش از آن چیزی است که توسط مسئولان اعلام می‌شود؛ روستای قره‌بلاغ ۶۰ نفر، با جاباش۶۰ نفر، دغ دغان ۱۰ نفر، مشیر آباد ۸ نفر، دیبلکی۱۱ نفر، کویج۴۰ نفر، نچاران ۶۰نفر و آوشاد ۲ نفر. هنگامی که مجموع کشته شدگان زمین لرزه اخیر تنها در یک بخش هریس به ۲۵۱ نفر بالغ می‌شود اعلام آمار رسمی ۳۰۶ نفر کشته اندکی تامل بر انگیز است”.
عباس فلاح باباجان، نماینده مردم اهر و وهریس در مجلس شورای اسلامی در تماس “روز” میگوید که دولت عدد ۲۷۲ نفر را اعلام کرده اما یک تعداد هم در بیمارستان‌ها فوت کرده‌اند و با احتساب آنها تعداد کشته شدگان زیر ۳۰۰ نفر است.
خسرو منصوریان، سرپرست انجمن احیا که از ساعات نخستین زلزله اقدام به کمک رسانی به زلزله زدگان کرده اند در پاسخ به “روز” میگوید: “روایتی که من دارم کمی بیش از ۳۰۰ نفر است و روایت دیگری را تایید نمیکنم”. همزمان علی دایی، از ملی پوشان سابق فوتبال ایران و مربی تیم راه آهن که دیروز در جمع زلزله زدگان در اهر و روستاهای اطراف حضور داشته به برنامه ۹۰ گفته است که “من حول و حوش ۳۰۰ قربانی شنیده ام اما دقیق نیست و به نظر می رسد بیشتر از اینها است”.
فعالان اجتماعی و دانشجویی تبریز هم که برای کمک به مردم آسیب دیده عازم اهر، ورزقان و هریس شده اند به “روز” میگویند که آمار دقیق کشته ها را نهادها و ارگان های مسئول باید برآورد و اعلام کنند و ما هم آمارهای متناقض را فقط می شنویم و درآوردن آمار دقیق از عهده ما خارج است.
قوت گرفتن شایعات
در چنین فضایی و با توجه به عدم اطلاع رسانی دقیق و گاها متناقض مسئولان امر درباره میزان، کشته ها، آسیب دیدگان و وضعیت حاکم بر منطقه، شایعات بسیاری نیز از جمله ترک برداشتن سد اهر دهان به دهان می چرخد؛ شایعاتی که بر میزان وحشت مردم زلزله زده ای که زمین را زیر پای خود همچنان نا امن حس می کنند می افزاید. سایت آفتاب در این زمینه نوشته: دیواره سد ستارخان در منطقه اهر بر اثر زلزله ترک خورده و خطر شکستن آن و جاری شدن سیلاب روستاهای بسیاری را تهدیدمی کند.
اما نماینده اهر و هریس در مجلس شورای اسلامی در مصاحبه با “روز” با رد این شایعات می گوید: “یک عده ای دارند سیاه نمایی می کنند و میخواهند از شرایط سواستفاده کنند”.
آقای فلاح که روز یکشنبه در مصاحبه با “روز” از کمبود کمک ها انتقاد کرده بود دیروز به “روز” گفت: “خوشبختانه از امروز صبح (دوشنبه) کمک های خودجوش مردمی به میزان زیادی به سمت اهر و هریس سرازیر شد خیلی کمک ها از تبریز و اردبیل و سایر استان ها آمده و امروز هم جلسه ای با معاون رئیس جمهور، آقای رحیمی داشتیم که تصمیم گرفته شد تا دوماه اینده بازسازی ها انجام شود چون هوا اینجا سردتر می شود و ساختمان ها باید قبل از سردتر شدن هوا برای اسکان مردم آماده شوند”.
او می گوید مردم علاوه بر کمک هایی که می فرستند لباس گرم را نیز مدنظر قرار دهند زیرا با توجه به وضعیت آب و هوایی منطقه، مردم به لباس گرم هم نیاز دارند.
خسرو منصوریان، سرپرست انجمن احیا هم به “روز” میگوید: من بیش از ۷۰ سال سن دارم و بیش از ۵۰ سال در زلزله‌های مختلف از زلزله خراسان و طبس تا بقیه را بوده‌ام همیشه مردم کمک کرده‌اند اما تاکنون این شدت از حمایت از سوی مردم را ندیده بودم. اگر به عنوان کنشگر اجتماعی بخواهم نظر دهم باید بگویم مردم بی‌نظیر حمایت کرده‌اند به طوریکه برای اولین بار طی ۵۰ سال گذشته، اطلاعیه ای صادر کرده و از مردم خواستیم از ارسال کمک هایشان به انجمن ما خودداری کنند چون از ظرفیت یک سازمان غیر انتفاعی خارج است. انبارهای ما در تبریز و تهران پر است و مدام با کامیون به منطقه ارسال و توزیع می شود و کمک های نقدی بسیاری هم شده که در بازسازی منطقه به کار خواهیم گرفت. در منطقه هم مردم حضور دارند و کمک میکنند.
مشکل از مدیریت نادرست است
انتقادها اما از مسئولین هلال احمر و کمیته امداد و سایر ارگان هایی است که عهده دار مدیریت کمک ها در مناطق زلزله زده هستند.
علی دایی، فوتبالیست ملی ایران شب گذشته در برنامه ۹۰ گفته که مردم از امدادرسانی روز قبل ناراضی بوده اند.
فعالین اجتماعی و دانشجویی و پزشکانی که به صورت داوطلبانه در منطقه حضور یافته اند از نحوه مدیریت و توزیع کمک ها انتقاد میکنند.
بهنام نیکزاد از فعالان اجتماعی تبریز به “روز” میگوید: امدادگرها به همه روستاها دسترسی پیدا کردند و مجروحین و کشته شدگان از زیر آوارها بیرون آورده شده و به مراکز بهداشتی انتقال یافتند. الان بحث اصلی مواد غذایی و مواد بهداشتی هستند که متاسفانه هلال احمر و دیگر ارگان ها نتونستند انطور که باید و شاید کمک رسانی کنند.
او می افزاید: از بعد کمک غذایی و بهداشتی عملا هلال احمر نقشی ایفا نمی کند و تنها کمک های مردمی که توسط خود مردم با خودروهای شخصی به منطقه ارسال می شود بوده. مردم عادی هم که قادر نیستند به برخی روستاها که امکان تردد وجود ندارد برسند. در کل احساس می شود مسئولان آمار و اطلاع و برآورد خاصی نسبت به نیازهای مناطق و روستاها ندارند؛اطلاعات کافی ندارند.مردمی هم که برای کمک آمده بودند می گفتند راهنمایی درستی انجام نمی شود مثلا ما را به سمت روستاهایی هدایت می کنند که تقریبا مردم آنجا نیاز خاصی ندارند یا کمک ها پیش از ما رسیده است. تا ۲۴ ساعت اول هم هیچ اطلاع رسانی در مورد نیازهای منطقه و چگونگی دریافت کمک‌های اولیه صورت نپذیرفت و حتی دوستان ما که آموزش‌های لازم را دیده و به هلال احمر مراجعه کرده بودند با ضعف ساماندهی مواجه شده بودند و بعد از ۲ روز معطلی بالاخره خودشان گروه هایی تشکیل دادند و به منطقه رفتند.
آقای نیکزاد در عین حال می گوید که هلال احمر در مورد اسکان و ارسال و تحویل چادر خوب عمل کرده و مشکل خاصی در این زمینه وجود ندارد.
یکی از پزشکانی هم که از تبریز برای کمک رسانی به صورت داوطلبانه و همراه با چند تن از دانشجویان پزشکی دانشگاه تبریز به روستاهای اهر رفته به “روز” میگوید: بیش از هر چیز ضعف مدیریت و ساماندهی بود. بچه های هلال احمر با تمام توان کمک میکردند اما ضعف ساماندهی و عدم اطلاع رسانی درست و ضعف مدیریت حتی جلوی کمک نیروهای داوطلب را هم می گرفت. اکنون هم تقریبا همان شرایط پابرجاست. سازماندهی کافی برای دریافت و پخش کمک های مردمی ندارند و مردم ترجیح میدهند شخصا کمک ها را به دست مردم برسانند.
آقای نیکزاد نیز می گوید که مردم در مواقع مراجعه معمولا با این پاسخ روبرو می شوند که به حد کافی اقلام و مواد غذایی داریم. نیاز به کمک مردم نیست. ما خودمان پوشش می دهیم اما وقتی به منطقه می رویم می بینیم نیاز شدید است و باید کمک رسانی شود.
اما اینها تمام مشکلات مردم منطقه زلزله زده نیست. رئیس اورژانس کشور از احتمال شیوع بیماری های عفونی خبر داده و گفته است: یکی از مشکلات فعلی بهداشتی در منطقه کمبود توالت های صحرایی بهداشتی و آب آشامیدنی سالم از جمله آب بطری است که ممکن است خطر بروز بیماریهای عفونی را افزایش دهد.
غلامرضا معصومی افزوده: مسئله مهم دیگر این است که تعداد زیادی از احشام روستائیان منطقه مرده و لاشه و جسد آنها در منطقه و از جمله در آبها پخش شده است که ممکن است باعث بروز و شیوع برخی بیماریهای عفونی از جمله بیمارهای روده ای، گوارشی و کلیوی بشود. از سازمان دامپزشکی و سازمان مدیریت بحران می‌خواهیم که هر چه زودتر نسبت به جمع آوری احشام مرده در این منطقه اقدام کنند. البته جمعیت هلال احمر نیز در این زمینه همکاری خوبی دارد.
زمین هنوز در آذربایجان زیر پای مردم می لرزد و مردم منطقه می گویند چون پس لرزه ها ادامه دارد حتی در مناطقی هم که خرابی کم بوده مردم ترجیح میدهند توی چادرها بمانند و به داخل خانه ها نروند.
تقریبا از نیمه دوم شهریور فصل سرما در آذربایجان شروع می شود و مردم می گویند اگر دولت نتواند در عرض ۲ ماه آینده واحد های مسکونی را بازسازی کند و در اختیار مردم قرار دهد، وضعیت بدی حاکم خواهد شد.
با این حال و در شرایطی که صدها انسان زیر آوار و یا در بیمارستان جان باخته اند مسئولان جمهوری اسلامی برخلاف رویه معمول، از اعلام عزای عمومی پرهیز کرده اند. امری که انتقادات بسیاری را به بدنبال داشته و این سئوال را مطرح کرده که چه تعداد انسان باید کشته شوند که اعلام عزای عمومی شود؟
