پس ازهفته ای پر ماجرا از نشت نفت گرفته تا تروریسم در میدان تایمز نیویورک، شاید بالاخره باراک اوباما به یک موفقیت دست یافته باشد. علائمی از آن در نشست سازمان ملل پیدا بود.
این ماه، بیش از 180 کشور برای شرکت در هشتمین کنفرانس منع گسترش سلاح های هسته ای یا پیمان ان پی تی، توافقنامه ای از دوران جنگ سرد که تعیین کننده کشورهای هسته ای و غیر هسته ای جهان است، در نیویورک گرد هم آمدند. ای گون تجمعات معمولا پر اصطکاک و پر هیاهوست. کشورهای غیر هسته ای استدلال می کنند که قدرت های بزرگ از پیمان ان پی تی برای ایجاد یک “کاست هسته ای”، به قول کالم لینچ، استفاده کرده اند. آن ها این پیمان را ابزاری برای تقویت موقعیت کشورهای هسته ای و متحدان آنها (هند، اسرائیل، و پاکستان) ارزیابی می کنند، در حالیکه در همان اکثریت قریب به اتفاق امضا کنندگان پیمان را درمعرض خطرقرار می دهد. از سوی دیگر کشورهای هسته ای تمایل اندکی به محدود کردن داوطلبانه قدرت خود نشان می دهند. در آخرین نشست کنفرانس بررسی پیمان منع گسترش در سال 2005، تیم جرج بوش، به سرکردگی جان بولتون، از اجرای مصوبات قبلی این کنفرانس سرباز زد.
این بار، بر عکس، مقامات کاخ سفید در پی تقویت پیمان از طریق افزودن “پروتکل های الحاقی” به آن هستند. این بند های الحاقی ابتدا در دهه 1990 پیشنهاد شد و بر اساس آن به بازرسان آژانس بین المللی انرژی هسته ای این حق داده می شد که بازرسی های اعلام نشده از تاسیسات هسته ای کشور های امضا کننده انجام دهند. این کار به کشورهایی نظیر ایران فرصت کمتری برای توسعه تجهیزات مخفیانه را می دهد. در این بند های الحاقی همچنین پیش بینی شده که کشورهای خاطی از مقررات ان پی تی مجازات شوند و همچنین جرایمی برای خروج از معاهده به منظور دنبال کردن توسعه فن آوری هسته ای در خارج از چهارچوب این معاهده در نظر گرفته شده است.
با توجه به این موارد اکنون هدف آن است که این کنفرانس با شکست مواجه نشود. سازمان ملل متحد دراین زمینه به اجماع متکی است، که به معنی آن است که حتی یک کشورهم می تواند کل موضوع را خراب کند. از آنجا که ایران طبیعتا با بازرسی های سختگیرانه آژانس بین المللی انرژی مخالف است امید کمی وجود دارد که پروتکل های اضافی به تصویب برسد. پس بازی واقعی آن است که با به دست آوردن حداکثر حمایت برای تصویب پروتکل ها، کشورهای خراب کننده معاهده را بتوان در سطح محافل دیپلماتیک بین المللی بیشتر به حاشیه راند. اگر معلوم شود که فقط ایران است که مانع تقویت پیمان منع گسترش است، آن وقت اعتبار بیشتری به آمریکا داده خواهد شد تا برای دور چهارم تحریم های شورای امنیت علیه تهران اقدام کند.
برای نمونه، سازمان ملل درمحکومیت ایران به دلیل عدم پیروی از معاهده ان پی تی خیلی شدید برخورد کرد. هم دبیر کل سازمان ملل، بان کی مون، وهم رئیس آژانس بین المللی انرژی هسته ای، بوکیو آمانو، سخنرانی افتتاحیه خود را به ملامت سیاست های ایران اختصاص دادند، در حالیکه رئیس جمهور ایران، محمود احمدی نژاد درست در مقابل آنها نشسته بود. بان گفت: “من از ایران می خواهم که طور کامل از قطعنامه های شورای امنیت پیروی کند و با آژانس بین المللی انرژی هسته ای همکاری کامل کند. اجازه بدهید روشن بگویم: این وظیفه ایران است که شک و تردید و نگرانی ها موجود در مورد برنامه هسته ای خود را برطرف سازد.” آمانو نیز از عدم “همکاری های ضروری” با آژانس برای کنترل اینکه برنامه هسته ای ایران صلح آمیز است گله کرد. شاید این اظهارات چندان مهم به نظر نیایند ولی اینگونه محکوم کردن کشوری، آنهم با حضور رئیس آن کشور در تالار مجمع عمومی سازمان ملل چندان متداول نیست. این مساله زمانی به اوج خود رسید که بان کی مون برای شرکت در نشست دیگری، پیش از شروع سخنرانی احمدی نژاد سالن را ترک کرد.
بعد نوبت مقامات ایالات متحده رسید. بر خلاف ماجرای سال 2005، این دفعه هیلاری کلینتون تعداد دقیق سلاح های هسته ای انبارشده در ایالات متحده را ذکر کرد؛ حرکت جسورانه ای که تا کنون توسط هیچ یک از سایر قدرت های بزرگ هسته ای انجام نشده است (5113 فقره). کلینتون همچنین پیشنهاد افزایش کمک آمریکا به آژانس بین المللی انرژی هسته ای تا 50 میلیون دلار ظرف 5 سال آینده را ارائه کرد. حتی برای کشور هایی که از داشتن سلاح هسته ای منع می شوند و به زحمت می توانند تعداد 5113 سلاح هسته ای را با وضعیت خودشان مقایسه کنند هم مشکل است که انکار کنند آمریکا در حال برداشتن قدم مثبتی در جهت خلع سلاح هسته ای است.
و بالاخره کشورهای دیگری مانند مکزیک، آفریقای جنوبی، برزیل، اندونزی، و مصر(که امسال رهبری جنبش غیرمتعهد ها را بر عهده دارد) وجود دارند که ازقدرت های نابرابر منعکس شده در پیمان ان پی تی ناراضی هستند و از انتقاد ایران به دورویی غرب در برخورد با مساله هسته ای حمایت می کنند. ولی شب گذشته اندونزی با این دیدگاه فاصله گرفت و اعلام کرد از پیشنهاد بان کی مون برای بازرسی کامل حمایت می کند، در حالیکه قبلا اصرار داشت که ابتدا آمریکا باید به این کار تن در دهد.
این اظهارات هنوز فاصله زیادی تا تضمین حمایت غیر متعهد ها از اهداف آمریکا دارد ( به عنوان مثال مصر هنوز اصرار دارد سلاح های هسته ای اسرائیل را از انبار خارج کند.) ولی در همین حد هم، این قدم ها نشانه فاصله گرفتن آن ها از ایران و تغییر سیاست ان ها در فاصله کنفرانس قبلی و نشست حاضر است. این تغییری بود که شاید از چشم رئیس جمهور ایران دور ماند. او در عکس العملی به انتقادات آمانو از برخورد ایران با بازرسان آژانس هسته ای لبخند زد، در حالیکه هیچ یک از حاضرین این اتهامات را خنده دار نیافتند.
منبع: نیوزویک - 5 مه
