یک پژوهشگر حوزه اعتیاد در گفت‌وگو با خبرگزاری رسمی جمهوری اسلامی گفته است که درصد عمده‌ای از بیماران بستری شده در بیمارستان‌های روانپزشکی کشور، به مصرف شیشه معتادند. او همچنین تلویحا پیشنهاد داده که برای مدیریت شیوع بالای شیشه، کوکایین وارد بازار شود. پیش از این یک عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی هم اعلام کرده بود که راه کنترل مصرف مواد خطرناکی مانند شیشه، آزاد کردن مواد مخدر سنتی و کم‌کردن از سخت‌گیری‌ها در مورد مشروبات الکلی است.
اعتیاد نداشتن شیشه، توهم است
در دی ماه گذشته، ستاد مبارزه با مواد مخدر سرانجام پس از سال‌ها آمار جدیدی درباره اعتیاد و مواد مخدر اعلام کرد و مشخص شد که تعداد معتادان ایرانی ۶۰ درصد رشد داشته است.
همچنین عنوان شد که نرخ شیوع مصرف مواد مخدر و روانگردانها ۲/۶۵ درصد است، یعنی حدود یک میلیون و ۹۸۰ هزار ایرانی معتاد. پیش از این و در دهه ۸۰ آمار معتادان اعلام شده از سوی نیروی انتظامی جمهوری اسلامی، روی عدد یک میلیون و ۲۰۰ هزار ثابت مانده بود.
این آمار رسمی جزییات بیشتری هم داشت؛ از جمله اینکه جنسیت ۹۱ درصد مصرف‌کنندگان مرد و ۹ درصد زن اعلام شد. همچنین حدود ۴۵ درصد مصرف‌کنندگان زیر ۲۹ سال و حدود ۳۰ درصد بین ۳۰ تا ۳۹ سال سن داشته‌اند. این تحقیق که “طرح ملی شیوع‌شناسی مصرف مواد در میان شهروندان کشور” نام داشت، شیشه را پس از تریاک، دومین ماده مخدر مصرفی در ایران معرفی کرده بود.
و حالا همزمان با بالاگرفتن حضور قاتلان و بزهکاران “شیشه‌ای” در بخش حوادث رسانه‌ها، ایرنا(خبرگزاری جمهوری اسلامی) شیشه را “تهدید نوین بنیان برافکن” نامیده و گزارش داده که قیمت این ماده مخدر درسال های اخیر به شدت کاهش یافته و درعوض قیمت برخی دیگر از انواع مواد مخدر همچون تریاک بیشتر شده است.
حامد اختیاری، عضو سازمان علوم روانشناختی و پژوهشگر حوزه اعتیاد در گفت‌وگو با این خبرگزاری عنوان کرده است: “بیماران بسیاری به مراکز درمانی مراجعه کرده و بیان می‌کنند شیشه اصلا اعتیاد ندارد و آن را با هدف کاهش وزن و یا افزایش توان مطالعه به ویژه میان دانشجویان استفاده می‌کنند. این‌ها نشانه‌های بی‌اطلاعی گسترده مردم از ماده ویران‌کننده شیشه است.”
او اضافه کرده است: “شیشه عموما درکیسه‌های کوچک پلاستیکی بصورت بلورهای کوچک (شبیه شکر) یا کمی بزرگتر (شبیه ذرات زاج سفید) به فروش می‌رسد. مقدار ماده موثر فروخته شده در هر بسته حدود یک دهم گرم یا اصطلاحا یک سوت است و تولید شیشه در داخل کشور علاوه بر کاهش قیمت این ماده، تلاش برای بستن مرزها و اقدامات نظامی در این حوزه را تا حدود زیادی بی‌تاثیر خواهد کرد.”
این پژوهشگر سپس به وضعیت موجود در آمریکا اشاره کرده و توضیح داده که چگونه حضور کوکایین با آثار و عوارض تخریبی بسیار کمتر، مانع افزایش مصرف شیشه شده است. او به طور تلویحی پیشنهاد حضور رقیبی برای شیشه را در بازار مصرف ایران داده است: “در ایران شیشه تقریبا سوار یکه‌تاز بازارمواد محرک است و این بدترین گزینه این بازار، به سرعت مشغول گسترش قلمرو و تاثیر خود در کشور شده است.”
به گفته او، مصرف شیشه به علت خاصیت محرک رفتاری و تخریب کنندگی عصبی آن بر خلاف مواد دیگر اعتیادآور، به سرعت موجب بروزاختلالات روانپزشکی مانند وضعیت جنون، پرخاشگری وغیره می شود و در حال حاضر بسیاری از بیماران بستری شده در بیمارستان‌های روانپزشکی کشور دچار مصرف شیشه هستند.
پیش از این هم مصطفی پودراتچی، عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی پیشنهاد داده بود تا مواد مخدر سبک سنتی آزاد شده و از تاکید حکومتی در موضوع مشروب کاسته شود: “باید مواد مخدر سنتی مثل تریاک را کوپنی کنیم. من نمی‌گویم مشروب آزاد شود ولی حکم حکومتی اش‌کم شود و به پژوهشگران حوزه آسیب‌های اجتماعی اهمیت داده شود تا راهکارهای مناسبی برای مدیریت این آسیب‌ها پیدا کنند.”
به گفته این جامعه‌شناس، علت گسترش اعتیاد در کشور افسرده بودن جامعه و نبود شادی و امید به آینده در نسل جوان است و درباره فراگیر شدن شیشه هم گفته است: “ یکی از دلایل آن ساده مصرف‌کردن آن است و به لحاظ قیمت هم ارزان هستند. مثلا به دلیل تعداد زیاد لابراتورها و آشپزخانه‌هایی که در تهران وجود دارد و عدم تخصص آنها در تولید این مواد. ما با تنوع انواع شیشه و قیمت مواجه هستیم و به دلیل رقابت با همدیگر نمی‌توانند قیمت را بالا ببرند.”
ساخت در خانه، توزیع در سوپرمارکت
حضور تریاک و حتی هرویین در بازار مصرف ایران سابقه‌ای طولانی دارد که با توجه به همسایگی افغانستان، بزرگترین منبع کشت خشخاش در جهان تا اندازه‌ای عادی شده است. اما رشد مصرف شیشه در سال‌های گذشته نگران‌کننده بوده و نسبت به آن هشدار داده‌اند.
سال گذشته سردار علی مویدی، رئیس پلیس مبارزه با مواد مخدر عنوان کرد که کشفیات ایران در شیشه ۱۴۰ درصد رشد داشته است. سردار حمیدرضا حسین‌آبادی هم که قبل از مویدی این سمت را در اختیار داشت، اعتراف کرد: “امروزه هر معتادی می‌تواند ماده مخدر را در خانه خود تولید کند. به همین دلیل شاهد افزایش آشپزخانه‌های تولید شیشه در کشور هستیم. یک معتاد می‌تواند با یک میلیون تومان یک کیلو شیشه درست کند و علاوه بر مصرف خود سود کلانی را از فروش مواد به دست آورد.”
پرویز مظاهری، عضو هیات مدیره انجمن روانپزشکان ایران هم هشدار داده بود که شیشه در بسیاری از محلات، پارک‌ها و حتی در مواردی در سوپرمارکت‌ها توزیع می‌شود.
پروفسور علی گرجی، استاد دانشگاه مونستر آلمان در رشته تحقیقات مغز و اعصاب هم توضیحات بیشتری درباره آثار و عوارض مصرف شیشه داده است. او که بین سال‌های ۱۳۶۷ تا ۱۳۷۲ در بخش مسمومین بیمارستان امام رضای مشهد مشغول به کار بوده می‌گوید که شانس خیلی کمی برای ترک شیشه وجود دارد: “اگر همکاری خود بیمار و اطرافیانش در یک مرکز مجهز پزشکی باشد که به صورت کار تیمی کار کنند، یعنی متخصص روانپزشکی، روانشناسی، سم‌شناسی، داخلی، اعصاب و مددکار اجتماعی با هم کار کنند، این شانس وجود دارد. ولی در عین حال امکان برگشت به مصرف مواد هم وجود دارد. ترک واقعی و دائم خیلی به ندرت اتفاق می‌افتد، مخصوصاً که این امکانات معمولاً فراهم نیست و اگر به فرض هم فراهم شود، امکان اینکه دائم و پایدار بماند فوق‌العاده نادر است.”
