اکرم سعید زاده
بسیاری از فعالان سیاسی در تهران همایشی را که تحت عنوان “الگوی زیست مسلمانی” با حضور میر حسین موسوی و محمد خاتمی برگزار شد، به عنوان اولین حرکت انتخاباتی اصلاح طلبان ارزیابی می کنند و آن را سر آغاز ائتلافی جدی می دانند که سر انجام در رأس آن خاتمی قرار خواهد گرفت؛ با این تفاوت که حمایت همه جانبه موسوی را پشت سر خواهد داشت.
جمعه گذشته نشست “دهه چهارم، ضرورت تعامل و تحول، الگوی زیست مسلمانی” با حضور محمد خاتمی، رئیس جمهور سابق و میر حسین موسوی، رئیس دولت در دوران جنگ عراق برگزار شد. برخلاف انتظار در این نشست نیز موسوی قفل سکوت بیست ساله خود را نگشود؛ همان طور که خاتمی هم سخنی نگفت.
میر حسین موسوی حتی وقتی خود را محصور در میان ده ها خبرنگاری دید که اهمیت نشست را تنها در حضور همزمان او و خاتمی می دانستند و در مقابل پرسش های انتخاباتی قرار گرفت، تنها به تبسمی اکتفا کرد و با سکوت به سمت خوردروی پراید خود رفت.
این همایش توسط جمعیت “توحید و تعاون” برگزار شد که در کنار موسسه “دین و اقتصاد” تنها مراکزی هستند که به جز موزه هنر، هنوز میر حسین موسوی به آنجا رفت و آمد دارد.
برگزار کنندگان همایش در نظر داشتند در این نشست به بیان الزامات دهه چهارم در مدیریت ایران پس از سرنگونی شاهنشاهی بپردازند و ضمن بیان دغدغه های خود سخن دیگران را نیز بشنوند.
دکتر محمد رضا تاجیک، رئیس مرکز استراتژیک ریاست جمهوری در هشت سال اصلاحات و یار مشترک خاتمی و موسوی از جمله برگزار کنندگان این همایش بود که در مقابل در ورودی به کسانی که یک به یک وارد می شدند ضمن گفتن خوشآمد، این را نیز می گفت که: این همایش انتخاباتی نیست.
هر چند برگزار کنندگان این همایش دو روز پیش از آن نیز در سایت کلمه، که رسما به عنوان تارنمای اینترنتی موسسه “توحید و تعاون” معرفی شده، بر این مساله تاکید کرده بودند: “نشست توحید و تعاون، سیاسی و انتخاباتی نیست. این نشست، کاملا غیر سیاسی و غیر انتخاباتی بوده و برای معرفی و تبیین متن الگوی زیست مسلمانی برگزار می شود. در این نشست از همه طیف ها و جریانات فکری برای گفت و گو و اعلام نظر و نقد این متن دعوت به عمل آمده است”.
سایت کلمه همچنین این نشست را فراجناحی و فراسیاسی خوانده و توضیح داده بود: “جمعیت توحید و تعاون طی چند سال پژوهش علمی گروهی از نخبگان و پژوهشگران اقدام به تهیه متنی آسیب شناسانه پیرامون انقلاب اسلامی ذیل عنوان الگوی زیست مسلمانی نموده است که در این نشست معرفی و تبیین می شود”.
حمزه غالبی، دبیر اجرایی جمعیت توحید و تعاون هم در گفت و گو با “کلمه” تاکید کرده بود: “اهمیت طرحی که ارائه خواهد شد از آن جهت است که طرحی نظری که با تکیه بر مبانی نظری مصرح به آسیب شناسی وضع موجود بپردازد به الگوهای معینی برسد. همچنین این کار نقطه شروعی برای بحث گفتگو و تامل برای تکمیل و تکامل یک متن اندیشگی خواهد بود”.
پیش از این علی رضا بهشتی نیز تاکید کرده بود که “این برنامه در واقع یک مانیفست، یک متن با پتانسیل بالا و در عین حال آماده برای نقد و اصلاح است.”
اما آنچه بیش از همه سبب شد همایش موسسه توحید و تعاون، نشستی انتخاباتی باشد حضور چهره های نزدیک به اصلاح طلبان و همچنین بحث های حاشیه ای بسیاری بود که در مورد ائتلاف اصلاح طلبان بر گزینه خاتمی با محوریت مسیر حسین موسوی و حضور همزمان این دو در نشست وجود داشت.
شایعه دیگری که در این مراسم زمزمه می شد حکایت از آن داشت که این نشست در راستای همفکری حامیان موسوی وحامیان خاتمی برگزار شده است.
یکی از حامیان خاتمی در این زمینه به روز می گوید: “در سال 76 وقتی آقای خاتمی کاندیدا شدند، مهندس موسوی به شرطی از ایشان حمایت کرد که به دغدغه های او نیز اهمیت داده شود و آقای خاتمی هم پذیرفت. از این رو دوستان مهندس موسوی برنامه و مواردی را در مورد اولویت های خود تنظیم کرده و به ایشان ارائه داده اند”.
وی ادامه داد: “اما مشکلاتی که آقای خاتمی داشتند هرگز اجازه نداد که این دغدغه ها رعایت شود. از سوی دیگر خود خاتمی هم تفکرات به نسبت متفاوتی در زمینه سیاسی و اقتصادی داشت. از این رو اکنون که آقای خاتمی دوباره قرار است کاندیدا شود باید برنامه ای برای اداره کشور داشته باشند و حامیان موسوی هم تصمیم گرفته اند در گفت و گو و رایزنی با جریان های مختلف سیاسی، استادان دانشگاه، طیف های دیگر جامعه و غیره برنامه ای قابل اجرا را تنظیم کنند و برای اداره کشور در اختیار آقای خاتمی بگذارند”.
وی در ادامه ضمن تاکید بر این نکته که خاتمی و موسوی به این نتیجه قطعی رسیده اند که از میان آن دو، خاتمی کاندیدا شود، توضیح داد: “برخی منتقد مدیریت مهندس موسوی در زمینه سیاست خارجی و نیز اقتصادی هستند. البته این انتقاد ها درست نیست. چون مدیریت زمان جنگ، مدیریت ویژه ای را می طلبید. از این رو حامیان موسوی قصد دارند طی برنامه ای هم اولویت های خود را ارائه دهند و هم اثبات کنند که به مدیریت های نوین در تمام عرصه های پایبند هستند”.
وی همچنین هر گونه پذیرفتن پست در دولت خاتمی از سوی میر حسین موسوی را تکذیب کرد و گفت: “مهندس موسوی تمایلی به پذیرش سمت اجرایی ندارد. اما به نظر می رسد همواره در مقام مشاورت قرار خواهد گرفت”.
ادعای ارائه نظرات حامیان موسوی به خاتمی در شرایطی بیان می شود که میزبان نشست فوق خاتمی بود. این نشست در مجتع فرهنگی “رایزن” برگزار شد. این مکان امروزه به عنوان تنها مکان باقی مانده برای خاتمی تلقی می شود.
در نشست جمعه گذشته نیز اولویت های جمعیت توحید و تعاون برای اداره کشور ارائه شد.
اما ابتدا سید علی‌رضا بهشتی، دبیر کل جمعیت توحید و تعاون طی سخنانی گفت: “از خود می پرسیم که تا چه اندازه در تحقق مطالبات برحق این مردم صبور و نجیب موفقیت بدست آورده ایم؟ برای پاسخ یابی به آن و هرچه روشن تر کردن افق آینده باید کاوید، که این عین انقلابی بودن و رهرو راه امام بودن است”.
وی در بخش دیگری تاکید کرد: “آنچه امروز تقدیم حضورتان می گردد، سرآغاز پاسخ جویی برای یک پرسش بنیادین در این راه است و آن اینکه آیا وضعیت موجود رضایتبخش است یا نیازمند تغییر و تحول هستیم؟ و اگر نیازمند به تغییر و تحول هستیم، این تحولات می تواند صرفا در آمد و شد مدیریت سیاسی کشور محدود و محصور گردد؟ یا باید به دگرگونی بنیادین ساختار نظام اندیشید؟ و یا به منظور فراهم شدن زمینه برای دستیابی به شرایط لازم تحقق مطالبات و آرمان های این مردم انقلاب کرده، نیازمند تغییر و تحول در نگرش ها، روندها، رویکردها و فرایندهای موجود هستیم؟ مجموعة مطالبی که ارایه خواهد شد، حاصل کار جمعی و مبتنی بر یافته های مطرح شده در متن یاد شده است”.
سپس سید حسن خمینی به عنوان سخنران افتتاحیه به بیان نظریاتش پرداخت. او بررسی ماهیت و چیستی تحول را مقدمه ضروری طرح مساله دانست و گفت: “اگر ندانیم به دنبال چه چیزی هستیم ضرورت آن، غیر قابل باور و تصور خواهد بود. باید قبل از ضرورت تحول، جایگاه دو مفهوم واکاوی شود اول بررسی وضع موجود و دیگری شناخت وضع مطلوب”.
وی در ادامه با انتقاد به بحث هایی که در مورد حرف آیت الله خمینی به عنوان یک متن مقدس صورت می گیرد خواستار نگاه جدیدی به آنها و اجتهاد در کلام وی شد.
سپس مباحث اصلی نشست آغاز شد که توسط عباس منوچهری، محمد باقریان و مجتبی امیری عنوان شد.
در این مبحث که بصورت مختلط و مقطع توسط این سه تن عنوان می شد از جمله گفته شد: “الگوی زیست مسلمانی نمونه ای از یک الگو ی راهنمای تغییر است، و البته نه تنها الگوی ممکن. این الگو، همچون پارادایمی که از عمل زدگی و روزمرگی در عرصه اجتماعی و سیاسی اجتناب می کند متشکل از دو مولفه نظام اندیشگی و رویکرد اجتماعی است”.
آنها در ادامه در مورد نظام اندیشگی تاکید کردند: “نظام اندیشگی در الگوی زیست مسلمانی منظومه ای است متشکل از:مفروضات بنیادین، مبانی نظری وارزشهای هنجارین است”.
در تبیین ویژگی این نظام نیز تاکید کردند: “مباحث اندیشگی دارای پیچیدگیها و ظرافتهای خاصی است که توجهی فراتر از مشغله های عادی سیاسی ـ اجتماعی را طلب میکند. بخصوص آنگاه که واژگان خاص و رایج نشده را بکار گرفته باشد”.
در ادامه این بحث، تبیین رویکرد اجتماعی با اشاره به مؤلفه‌های رویکرد اجتماعی مطرح شد: “مشارکت فراگیر خرده توانمندی های اجتماعی بجای تکیه بر کلان نیروهای سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، یا فرهنگی، تعامل در ساحت عمومی به عنوان قلمروی تصمیم گیری عقلایی، تعامل اخلاق مدارانه معطوف به خیر جمعی، سامان یابی مبتنی بر تعاون اجتماعی از جمله موارد محوری در این بحث است”.
آنها همچنین بر “شناخت صحیح از حقایق امور و تعیین کردن سمت و سوی تدابیر، شناخت صحیح از احکام و باید و نبایدها، و تعیین چگونگی تعامل و بهره گیری شاکرانه از نعمات الهی، پذیرش جمعی تدابیر که متضمن رعایت قانونمندی مبتنی بر رأی مردم است و انتخاب ابزار و امکانات مادی مناسب برای تحقق تدابیر” تاکید کردند.
سپس عماد افروغ، عبدالمجید معادیخواه، الهه کولایی و یک استاد دانشگاه بصورت داوطلبانه به بیان نظرات خود در تائید و یا انتقاد از مبانی ارائه شده که بصورت خلاصه ارائه اما موارد دقیق آن در قالب کتابی به حاضران ارائه شده بود، پرداختند.
در ابتدا عماد افروغ ضمن طرح این پرسش که “تدوین کنندگان باید اعلام کنند که الگوی خود را در تدوین این نظام از کجا اخذ کرده اند؟” گفت: “خیلی بهتر بود که این مباحث، بخصوص که حالا دو طرفه شده و همه می توانند نظرات خود را بیان کنند در زمان آقای خاتمی که شعار ایشان هم گفت و گوی تمدنها بود انجام می شد”.
وی افزود: “تناسب این گفت و گو ها با زمان آقای خاتمی بیشتر بود. اما حالا هم دیر نشده است. من به هر حال از این گفت و گو ها استقبال می کنم”.
در ادامه عبدالمجید معادیخواه نیز ضمن تشویق و تائید این گفت و گو ها و درخواست برای گسترده کردن آن گفت: “من در مورد اینکه چرا این گفت و گو در زمان آقای خاتمی انجام نشد تنها می توانم بگویم که آقای خاتمی تمایل داشت این کار انجام شود و به همین دلیل آزادی مطبوعات شکل گرفت. اما دیدیم که نگذاشتند و چگونه جلوی همه را گرفتند”.
این سخن تشویق خبرنگاران حاضر در سالن را به دنبال داشت.
سپس الهه کولایی استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران ضمن استقبال از این گفت و گو ها، از برگزار کنندگان مراسم خواست الگوها و طرح ها بر مبنای علمی تدوین شود.
در پایان نیز یک استاد دانشگاه خواستار محدود کردن اختیارات و نفوذ سپاه و بسیج در اقتصاد و فرهنگ کشور شد و پیشنهاد کرد در گام اول، دولت آینده تلاش کند شرط “اجبار تعهد گرفتن از تمام مستخدمین سازمان های دولتی به اعتقاد و التزام عملی به ولایت فقیه” حذف شود که تشویق تمام حاضران را در پی داشت.
اما در حاشیه این مراسم اخبار مهتری جریان داشت. از جمله خاتمی با تاکید بر اینکه “من قبلاً گفتهام که من یا ایشان یکی کاندیدا میشویم، در عین حال که راه را برای دیگر کاندیداها تنگ نکردهام” در مورد دیدار با ناطق نوری گفت: “من همواره با آقای ناطق نوری دیدار و گفتگو می کنم اما ایشان در این خصوص توصیه ای به من نداشته است”.
وی همچنین در مورد جلسه چهارشنبه گذشته خود با آیت الله خامنه ای گفت: “بنای ایشان تعیین اینکه چه کسی بیاید یا نیاید، نیست”.
وی همچنین ابراز امیدواری کرد: “در انتخابات باید افراد ببینند که چه تکلیفی دارند، چگونه کار میکنند و تصمیم میگیرند. انشاءالله انتخابات آزاد باشد و هر کسی رای آورد، مشغول به کار شود”.
محمد خاتمی در پاسخ به این سوال که با حمایت رهبری از دولت نهم مشخص شده که رئیسجمهور بعدی چه کسی است، گفت: “متاسفم از اینکه در جامعه گفته میشود رهبری معین کرده که چه کسی باید باشد. رهبری نه معین میکند نه بنایش بر این است که چه کسی بیاید و یا چه کسی نیاید. من هم با ایشان دیداری داشتهام و البته دیداری هم قبلاً داشتهام. ایشان هر کسی بیاید و رای مردم را داشته باشد، با او کار می کنند و نظر ایشان هم همین است”.
همچنین محمد رضا تابش، دبیرکل فراکسیون اقلیت مجلس از دیدار اعضای این فراکسیون با میرحسین موسوی به عنوان یکی از کاندیداهای مطرح برای انتخابات آتی ریاست جمهوری در روزهای آینده خبر داد و اعلام کرد که این فراکسیون برنامه کاندیداها را با جدیت بررسی خواهد کرد.
محمدرضا تابش در حاشیه برگزاری این همایش در پاسخ به این سئوال که آیا فراکسیون اقلیت مجلس با میر حسین موسوی دیدار داشته گفت: “دیدار با میر حسین موسوی جزو برنامه هایمان است و طی هفته های آینده این دیدار انجام خواهد شد”.
تابش تصریح کرد: “برای اعلام کاندیدای واحد هنوز فرصت زیادی باقیمانده و مهم این است که در این دوران با برنامه هایی که ارائه و سیمنارهایی که برگزار می شود به یک اجماع برسیم و بتوانیم خواسته ها و مطالبات مردم را به مرحله تحقق نزدیک کنیم.”
همچنین حسین مرعشی، سخنگوی حزب کارگزاران در حاشیه این نشست درباره کاندیداهای اصلاح طلب در انتخابات آتی ریاست جمهوری گفت که شانس سیدمحمد خاتمی از میرحسین موسوی در این انتخابات بیشتر است.
وی در پاسخ به این سئوال که بین میرحسین و خاتمی کاندیداتوری کدام یک قطعی تر است گفت: شانس خاتمی بیشتر است.
او در پاسخ به سئوال خبرنگاری مبنی بر اینکه موضع حزب کارگزاران نسبت به کاندیداهای موجود چیست؟ پاسخ داد: “برای کروبی احترام قائل هستیم، حال چه کروبی و چه خاتمی و چه میرحسین موسوی هر کدام وارد انتخابات شوند اصلاح طلبان باید به اجماع برسند. ما می خواهیم کاندیدای واحد داشته باشیم و از کاندیدای واحد حمایت خواهیم کرد. بر اساس مصوبه کارگزاران اگر خاتمی وارد عرصه شود از وی حمایت می کنیم”.
اما اولین واکنش به همایشی که خاتمی و موسوی بطوز همزمان در آن حضور داشتند، توسط کروبی بیان شد. مهدی کروبی در حاشیه نشست با جمعی از هنرمندان، شعرا، موسیقیدانان و منتقدین ادبی استانهای مازندران، گرگان و گیلان در گفتوگو با خبرنگار “ایلنا” گفت: “میرحسین اولی و عزیز است اظهارات خاتمی نشان میدهد که میرحسین موسوی از نظر وی مناسبتر و ارجح است لذا من با این گفته خاتمی مشکل ندارم”.
دبیرکل حزب اعتماد ملی افزود:“مهندس موسوی چهره ارزشمند و مورد علاقه همه ماست و خدمات حساسی به کشور کرده است”.
وی همچنین در واکنش به جمله “یا من می آیم و یا موسوی” که توسط خاتمی بیان شده بود گفت: “اگر اسم مرا نیاوردند اشکالی ندارد و لازم هم نیست که بیاورند”.
وی در پاسخ به اینکه آیا این مساله موجب انشقاق اصلاحطلبان در انتخابات آتی نمیشود، گفت: “انشاءالله که اصلاحطلبان از هم نمیپاشند، ما امیدواریم که مردم به صورت پرشور و پرنشاط در این انتخابات شرکت کنند.”
کروبی با اشاره به اینکه اظهارات خاتمی جدید نیست، گفت: “چهار سال پیش که من داوطلب بودم، ایشان فرمودند معین باید بیاید. اطلاع دقیقی هم دارم که خاتمی پس از ردصلاحیت معین تلاش زیادی برای حضورش در انتخابات کرد و علنی گفت که معین باید بیاید”.
وی همچنین تاکید کرد: “باید در مورد من، میرحسین موسوی و خاتمی به صورت جداگانه صحبت کرد”.
در این همایش چهره های سرشناس جناح های مختلف چون امیر محبیان، سید مرتضی نبوی، مرتضی طلایی، عماد افروغ، سید محمود دعایی، موسوی بجنوردی، عبدالواحد موسوی لاری، مرتضی حاجی، اسحاق جهانگیری، محسن مهر علیزاده، مرتضی ستاری فر، حسین مرعشی، مجید انصاری، رضا خاتمی، محمد عطریانفر، الهه کولایی، فاطمه راکعی، فیض الله عرب سرخی، یدالله اسلامی، بهزاد نبوی، محمد سلامتی، مصطفی تاج زاده، محمد هاشمی رفسنجانی، حبیب الله بیطرف، کمال خرازی، محمد رضا خاتمی، زهرا اشراقی، محسن میردامادی محتشمی پور و بسیاری دیگر حضور داشتند.