مریم کاشانی
یک روز بعد از آنکه کیهان با حروف 84 سیاه نوشت: “چین کنار کشید، نشست 1+5 لغو شد”، چین از موضع خود عقب نشست و روزنامه واشنگتن پست خبر از شرکت این کشور در اجلاس بعدی گروه 5+1 داد.
این اجلاس قرار بود 19 نوامبر در وین برگزار شود اما به نوشته سایت فارسی بی بی سی “به دلیل عدم شرکت چین لغو” شد. عملی که” در واقع تصمیم گیری شورای امنیت برای تحریم بیشتر ایران را به تأخیر” می انداخت. همین خبر بود که به صفحات اول روزنامه های جناح راست، و از جمله کیهان راه یافت و “نشانه‌ای از شکست آمریکا و کشورهای غربی در پی گزارش البرادعی” تلقی شد.
اما یک روز بعد از این موضع گیری که واکنش شدید آمریکا و دیگر اعضای گروه 5+1 را به همراه داشت، روزنامه ”واشنگتن پست” به نقل از دیپلمات‌های اروپایی و آمریکایی خبر از تغییر موضع چین داد و البته همراه با این توضیح که: “تغییر موضع چین نتیجه مستقیم لحن صریح وزارت خارجه آمریکا است.”[ایسنا]
صراحتی که در سخنان سخنگوی وزارت خارجه آمریکا چنین بازتاب یافت: “در واقع آنچه که ما در حال حاضر از چین می خواهیم نه تنها اجرای نقش سازنده در مشخص کردن تاریخ این ملاقات است، بلکه مکالمات مؤثر و سازنده درباره جزئیات قطعنامه را هم می خواهیم.“
منظور وی از “مکالمات موثر و سازنده” هم این بود: “ملاقات و توافق بر سر لحن و جزئیات قطعنامه”. و اگر چنین نشود” پکن باید مسئولیت شکست دیپلماسی برای حل مسئله هسته ای این کشور را بپذیرد”.
علاوه بر این آمریکا به مسئولین چینی هشدار دیگری هم داد: “نگران افزایش روابط تجاری چین با ایران هستیم”. روابطی که مبنای محاسبات تهران نیز هست: “نارضایتی مقامات آمریکا از دولت چین به این خاطر است که آنان به رغم تحریم های شورای امنیت میزان سرمایه گذاری خود را در بخش های اقتصادی ایران افزایش داده و حتی جای خالی برخی شرکت های اروپایی که تحت تأثیر فشارهای کاخ سفید مجبور به کاهش سرمایه گذاری در ایران شده اند را پرکرده اند”.[کیهان]
به دنبال این موضع گیری ها بود که برغم آنکه” نگاه چین به روابط با ایران استراتژیک است”[وزیر خارجه چین] و ”چین سال گذشته برای نخستین بار شریک اول تجاری ایران شد و مناسبات 500میلیون دلاری ایران با چین در اوایل انقلاب اسلامی، هم اکنون به سقفی بالغ بر 20میلیارد دلار رسیده است”[منوچهر متکی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی] و “تصویر همکاریهای 10ساله ایران با چین، رسیدن به حجم مناسبات 200میلیارد دلاری است” سخنگوی وزارت خارجه چین اعلام کرد: “چین مایل به همکاری و ارتباط با سازمان ملل و اتحادیه اروپا برای حرکت در مسیر درست است.“
مسیری که “نرمش ایران در مورد بحران هسته ای”[ لیو جیانچائو، سخنگوی وزارت خارجه چین] را می طلبد و اینکه ایران “نسبت به نگرانی جامعه بین المللی توجه نشان داده و به منظور حل و فصل مساله بحران هسته ای، از خود انعطاف پذیری بیشتری نشان دهد”. در غیر این صورت “کشورهای عضو گروه 1+5 و اعضای دیگر شورای امنیت به تدریج و خواه و ناخواه مواضعشان را در راستای نظر آمریکا و به ضرر ایران تغییر خواهند داد.”[بیانیه نهضت آزادی]؛ کاری که پیش از این نیز کرده اند. باید به یاد داشت که چین به “دو قطعنامه قبلی شورای امنیت سازمان ملل متحد علیه ایران رای «مثبت» داده است.”[اعتماد]
در همین راستاست که روزنامه اعتماد می نویسد: “دلیل اصلی سفر «یانگ جیه چی» وزیر خارجه چین به ایران تحت فشار بودن پکن جهت اعمال فشار به ایران است. چرا که یک هفته پیش از آنکه وزیر خارجه چین آماده دیدار با مقامات ایرانی شود، رابرت گیتس وزیر دفاع امریکا طی سفری به پکن با مقامات این کشور درباره پرونده هسته یی ایران گفت وگو کرده بود… دیدار رابرت گیتس با مقامات پکن موجب شد تا روابط چین و امریکا که پس از اهدای نشان به دالایی لاما رهبر مذهبی تبت از سوی رئیس جمهوری امریکا پاییزی شده بود، یک بار دیگر گرم شود.این گرمی روابط تا آنجا پیش رفت که دو کشور اقدام به ایجاد یک خط قرمز تلفن میان وزارتخانه های دفاع دو کشور کردند تا در زمینه های نظامی همکاری بیشتری با یکدیگر داشته باشند”.
علاوه بر این “پس از دیدار نیکلا سارکوزی رئیس جمهوری فرانسه با آنجلا مرکل صدراعظم آلمان، هر دو کشور از چین و البته روسیه خواستند تا فشار بر ایران را بر سر برنامه اتمی اش افزایش دهند”.
ملاحظاتی که باعث شد تا وزیر خارجه چین ـ که پیش از این سفیر چین در آمریکا بوده است ـ در سفر به ایران، برغم اعلام این نکته که “دولت چین برای توسعه روابط خود با ایران اهمیت زیادی قائل است”و “مخالفت کشورش را با اقدامات یکجانبه امریکا در تحریم ایران هم اعلام کرد” اما در برابر سخنان محمود احمدی نژاد مبنی بر “ایستادگی ملت ایران” و “همراهی دیگر دوستان جمهوری اسلامی ایران” در خصوص انرژی هسته ای، تنها به گفتن این نکته بسنده کرد که: “پکن خواستار همکاری با اروپا و سازمان ملل برای حل این مسئله است.“
او در یک کنفرانس مطبوعاتی هم “با تکرار درخواست گفت‌وگو از ایران خواست موضع آشتی‌جویانه‌تری را برگزیند”.
وی ادامه داد: “ما خواستار آن هستیم که ایران پاسخ مثبت داده و به نگرانی‌ها و درخواست‌های بین‌المللی توجه کند و رویکرد ملایمی را برای حل صلح‌آمیز این مسئله از طریق گفت‌وگو و ارتباط اتخاذ نماید.“
حال در فضایی که در آن “خط قرمز تلفن” برقرار است و چین همچنان مایل به همگامی با “اتحادیه اروپا و سازمان ملل”، تاریخ ملاقات بعدی نشست 5+1 نیز تعیین شده؛نشستی که به اعمال تحریم های بیشتر علیه ایران خواهد پرداخت. اما ظاهرا این نشست ها برای آقای محمود احمدی نژاد اهمیتی ندارد. او همچنان “با تاکید مجدد بر پایان یافتن مسئله هسته أی” سخن از این می گوید که: “حال که غربی ها فهمیدند که در مورد ما اشتباه می کرده اند بگذارند تا به مسائل مهمتر جهانی مثل فقر، ناامنی، تبعیض، تروریسم و قاچاق مواد مخدر بپردازیم.“
و البته کیهان هم تیتری را به تغییر موضع چین اختصاص نخواهد داد.